sentences.txt

Раните седумдесетти години. Тргнавме на училиште. Се сеќавам дека седев во првата клупа пред таблата.

„Така“, рече другарката наставничка. „Денес ќе правиме нешто сосема друго. Како што веројатно знаете, во пријателската држава Виетнам беснее војна. На виетнамските пионери им е потребна нашата помош – вашата помош. Виетнамските пионери живеат во воени услови и многу тешко одат на училиште. Покрај тоа, немаат тетратки и немаат каде да пишуваат. Сега сакаат уште да им ја одземат и татковината“.

Во училницата завладеа тишина. Веројатно бевме потресени од судбината на нашите млади виетнамски врсници и сите се чувствувавме одговорни за тоа.

„Затоа“, продолжи другарката наставничка, „ние денес ќе им помогнеме. Денес ќе им помогнеме на виетнамските пионери. Секој ќе напише Писмо до виетнамскиот пријател. Пишувањето писмо денес е училишна задача, за која ќе бидете и оценети“.

„Наставничке, јас не носам молив“, се јави пионерот Бојан.

„Слушни ме до крај“, нестрпливо рече другарката наставничка. „Секој ќе добие тетратка и молив и прибор со боички. Торбите ќе ги испратиме во Виетнам, таму ќе им ги дадат на несреќните виетнамски пионери“.

„А зошто наставничке?“, праша пионерката Татјана.

„Зашто, сепак, таму има војна! Спиеш на уши или што? Ќе им требаат. Сега ќе ви поделам торби, моливи, тетратки и прибор со боички. Писмото ќе го напишете на првата страница од тетратката. Не грешете, не кинете листови и не ги пишувајте своите имиња на првата страница од тетратката – имено, тие не се ваши тетратки“.

„Наставничке“, се јави пионерката Марјана, „а линијари за виетнамските пионери?“

„Линијарот се крши на толку долг пат. А сега моливите во раце и пишувајте“.

И потоа, другарката наставничка ни објасни што би сакале виетнамските пионери да читаат. Потоа сите пишувавме дека им пишуваме од далечната пријателска социјалистичка држава, дека им посакуваме мирен живот и многу добри оценки во училиште и дека сакаме непријателот да ја напушти нивната татковина во мир. И дека сме на нивна страна.

Пионерот Марко мислеше дека би било многу корисно ако во торбите им оставиме уште и пиштоли, но другарката наставничка без збор го удри за безобразната смешка. Пионерката Марјета не знаеше каде е Виетнам и дали таму имаат каква било пошта. Сепак, не се осмели да праша за тоа на глас.

А сите знаевме што е социјализам, бидејќи живеевме и растевме со него, секој ден гледавме и слушавме за тоа и веројатно и го јадевме со паштета и чај за време на училишните одмори. Затоа, пионерката Татјана го наостри моливот и брзо напиша кратко писмо на половина од првата страница – за да остави половина празна хартија за непознатиот виетнамски пионер, кој веќе сигурно нестрпливо ја чека својата единствена тетратка во животот. Иако не знаеше на кој јазик зборуваат во Виетнам, беше убедена дека младата пријателка ќе го разбере нејзиното писмо, бидејќи пријателските држави зборуваат на истиот социјалистички јазик.

На малиот шопен

Џошуа! Ти поставувам една загатка -
самиот јас и сè поврзано со мене
сите електрични бандери, плашливи чукања на вратите
Храбростите чувани во најлонски ќеси
не бајатат Џошуа! Се молам да не е хорор оперета
ова што го гледам! Оваа љубов што заедно ја полеваме.
Како стуткана пара во џеб сум, разбери ме Џошуа!

(*број од регистарска табличка на автомобил, 34 е ознака за Истанбул)


A

Што безимени зборови ме следат!
во смислата на зборовите во кои се кријам
нема некоја добра страна! Можеби 
смртта треба да се поттикне малку!

И’ се поклонувам на водата. Како и водата да ми се поклонува.
Си го кажувам името. Како и водата да си го кажува името.

Невозможно е овие чудни луѓе да ги одгатнат загатките!
како по една буква стојат градовите на картата
било однапред било одзади прочитани
очигледно животот нема да се промени!

Планинскиот глечер во мене е речиси како весник кој никој не би го купил
колумнистот е река што тече
јa дави мојата првобитна состојба која личи на храбар читател!

Во една „ноќ“ поштедена од своите имитатори
лежи во вселената пространо слободен, слободен ама клошар!

Чинам предмет ми е
шпионски брод кој при ѕвезден дожд си го отвора чадорот за соништа!

Да!
Што безимени зборови ме следат!
Иако секој момент се доближуваат

Не го предаваат моето тело!


МАЛИОТ НЕМИРКО

На една мува се качила студена прашинка која полетува од мојата внатрешност
мојот зачин
во вкусот ми се мешаат лебедите облечени во бели костими

Не ја регистрирам страста која навалила во градот
пред очи ми се две небесно сини прострелни рани
легнувам со лицето распарчено од дивите животни

дете сум. избегав од часови. на црната училишна табла си ја заборавив географијата

Културата е налик на геолошките наслојки, при што, секогаш, луѓето од истата сегашност населуваат всушност различни времиња.

И додека народите имаат групно фиксирана свест – културен модалитет кој одговара на една развојна етапа – единката може да биде во сите времиња, во сите културни наслојки, но истовремено и – нигде.

Прво сè беше урнатина.

Потоа почна да се sида, доsидува и преsидува. Тули, вар, мистрии. Пепелосани мајстори.

Сеопштиот хаос ги запрашуваше нашите нови шејови (добиени на поклон од министерството за обнова): двата шифоњера, раскошниот креденец со дрвена резба... Жената не можеше да поверува. Само украсните предмети – што sиркаа како трофеи од sидовите – вредеа повеќе од нас самите. Стилизираниот нож, на пример, чинеше цела животна печалба.

Ми стана јасно дека стариот намештај сега великодушно можам да им го отстапам на синовите. Само, каде да ги сместам овие нови шејови со сета нивна личба и убавина?! Урнатината сè уште не беше расчистена.

Во недостиг на друго решение, штом не најдов начин да го засолнам скапоцениот намештај, решив да се сместам во него самиот – како Јона во утробата на китот; од тој миг, започнав среќно да живеам во барокните витрини, фиоки и огледала како во готска катедрала исполнета со звуци на оргули, наполно засолнет од правливата бучава на урнатината.

Што рекле стари луѓе, прв комшија ми беше Бах, и од ништо немах страх!

1
Од прекрасните суштества пород си сакаме ние
за така никогаш да не ни умре убавата роза
оти и на презреаноста ù доаѓа време да гние
а спомените за неа во наследниците се возат.
Но ако ти секој ден пред себе молитвено паѓаш
и твојот восхит само сликата твоја го храни,
создаваш глад таму кајшто изобилието се раѓа,
свиреп кон љубезноста што треба да те брани.
Ти што си украс на светов и сопствена пупка,
гласник за обнова на твојот црцорлив полен,
не биди нежен простак што сам во себе цупка
правејќи едино боклук како скржавец долен.

Ако таков си, светот ќе те заборави од мака!
Затоа сожали го и дај му го тоа што го сака!

2
Кога веѓите ќе ти ги сардиса четириесеттата зима
поткопувајќи ти ја убавината со длабоки шанци,
ќе биде троскот парталав, безвреден да се има,
младоста твоја што сега мами на зјапачки танци.
Не се прашувај тогаш зошто веќе не си згоден,
твоите длабоко поткопани очи ќе се оној олтар
на кој е жртвувана убавината на твојот подем -
расипничка награда што секој гладно те голтал.
А колку помало ќе биде твоето старечко бреме
ако можеш да кажеш:“Пород ми е ова лично дете
и доказ дека не залудо го минав моето време.“
Убавината негова наследство на твојата сплете!

Ти ќе бидеш тоа, препороден, сам на себе чуден,
твојата крв ќе тече топла иако ти ќе си студен.

3
Од твоето лице во огледалото ти не бегај
туку поведи го храбро во трагачка хајка;
ќе бидеш измамник ако не се обновиш сега
оставајќи без благослов некоја да е мајка.
Зар не ќе е за никаде таа прекрасна матка
без орањето на твојот земјоделски алат?
Зар не е будала тој што гробот му е затка
за самољубието што нема никои да го жалат?
На твојата мајка мазно огледалото ти си,
во тебе е љубениот април на нејната зора;
низ тебе таа, без брчки и кожа што виси,
кажува дека дошло време за и ти да ораш.

А ако зрелоста не остави нешто за спомен
сликата нејзина умира без изложбен домен.

4
O, нештедливо суштество, до кога ќе трае
ова арчење на убавината за самиот себе?
Природата не ти дарила туку ти дала заем,
откако првин испроверила бонитет за тебе.
Зошто, прекрасен скржавецу, сам ти се мамиш?
Атрибути обилно ти се дадени за да ги даваш!
Зарем капиталот над капиталите ќе го срамиш,
како банкарите што не умеат профит да прават?
Ако сам на себе си клиент и си правиш промет
ти самиот во себе се трткаш, ко пувеж се јадеш!
Кога природата ќе те доведе до крајниот домет,
прифатлив финансиски отчет дали ќе ù дадеш?

Да ти остане капиталот како неоплодена есен -
тоа значи твојата убавина во гроб да се внесе.

5
Oна што е прекрасно, по кое сечие око зјапа,
Времето со својот нежен труд го обликува,
но наскоро, како тиранин, ќе преземе напад -
да го огрди она кое со убавина го одликува.
Ете, за летото, Времето е неуморниот џелат:
на зимско губилиште го кутка на колена,
сокот и силните лисја во неврат се селат
и со снег е покриена убавината соголена.
Ако преку дестилација не стане нова маја,
способна за обнова на родотворната сила -
дамарите на убавината навек ќе се стајат
па со неа заедно и надежта мртва би била.

Како дестилат, таа е спасена од зимата дива
зашто нејзината супстанца во шишето е жива.

6
Не давај твоето лето да го збрчка зимата рапава
пред неговото семе во надежен дестилат да мине
во некое шише чии денови блажени ќе се направат
со сржта на твојата убавина пред самата да згине.
Таков пласман не е забранета лихварска зделка
туку ја усреќува таа која доброволно заем зела;
тоа е како самиот ти друг, нов ти да си делкаш
па најсреќен би бил ако направиш дузина цела.
Десеткратно ќе бидеш посреќен одошто си сега
ако сите твои десет се сторат со по нови десет;
така од тебе дури и смртта потиштена ќе бега
оти сржта твоја во потомците ќе живее со лезет.

Не биди самоволен, туку цврсто стегни врвци,
за наследници твои да не бидат само црвци.



7
Гледај, на Исток сонце племенито светка
ја исправа гордо неговата огнена глава
а секој жив, восхитен од новата глетка,
со почит зјае пред тоа величие и слава.
По небесниот стрмен рид тоа напиња коски,
цврстата младост му преоѓа во часот зрел
дури смртните погледи ја следат со восхит
златната убавина на неговиот аџилак смел.
Но, штом ќе го допре со уморна снага врвот
паѓа ко старец што сам себе ќе се препне;
на очите што го следат идол не им е црвот -
веднаш дезертираат без око да им трепне.

Та и ти, не арчи го залудо твоето пладне -
умреш ли без пород, во заборав ќе паднеш.

8
Музика слушаш а таа те поклопува со тажна плима?
Мед со мед не војува, радоста од радост не се жали.
Зошто некогаш го сакаш она кое нерадо го примаш
а напати со ќеф го гушкаш она кое лутина ти пали?
Ако вистинско едногласие од добро угодени звуци,
налик на сложна фамилија, ко пискот го слушаш,
тоа е само прекор да не се арчиш на никакви цуци
туку да се спастриш во брак со сродната душа.
Запикасај добро како две сопружнички струни
во усогласен редослед еднододруго се гласат
а меѓу нив, една слична на нив, детински ѕуни
и сите заедно милно пеат за до тебе да стаса.

Таа песна едно значи иако е без зборој:
ништожен си ако скапеш сам и без пород!



9
Од страв вдовицата да не се удави во солзи
ти си решен својот живот сам да го јадеш?
Та, на гробот ко вдовичена сопруга ќе ползи
целиот свет бидејќи пород ти не му даде.
Светот секогаш ќе ти биде вдовица плачна
ако ти по тебе не оставиш твоја копија;
оти, судбата на вдовицата е помалку мачна
кога сопруговите деца со утеха ја опијат.
Ергенчето, кога само летка од цвет на цвет,
заштеда не прави зашто тие уживаат во сласта;
а фрлената убавината го поткопува овој свет
наместо да оплоди па нови китки да растат.

Нема љубов спрема другите во таквите квачења
зашто тие се срамни и самопредавнички мачења.

10
Ти, што сам за себе си негрижлив за напред,
засрами се што одбегнуваш пријателски круг;
тоа што венеш многумина нема да ги запре
да те љубат така како што ти не сакаш друг.
Зошто ти со убиствена омраза толку си сморен
та дури и против себе самиот завера да коваш
сакајќи во урнатини да го погребеш твојот корен
вместо обновата негова да ти биде желба нова!
О, таквите намери треба да ги смениш под итно,
омразата попожелна не е од љубовта ко станар!
Биди љубезен, ти си милостиво момче љубопитно,
докажи ја на сите својата добросрдечна страна.

Промени се, стори атер за да не се штрецам,
убавината твоја вечно да живее во твоите деца.

Уште како дете читав за Бокачо,
за момето славејче што стиска;
иако не се прославив како мачо
таа тематика сепак ми е блиска.

Самопослуга и итам да платам
две кила шеќер на касата твоја;
стрвен скенер врз тебе клатам,
парите не знам каде ми стојат!

И дури невешто тапкам во лер
ме опива мирис од твојата коса,
убавица си ама јас не сум ѕвер,
в срце сал’ скришно те носам.

Во Париз има улица;
во таа улица има куќа;
во таа куќа има скали;
врз скалите има соба;
во собата има маса;
врз масата има чаршаф;
врз чаршафот има кафез;
во тој кафез има гнездо;
во гнездото има јајце;
во јајцето има птица.
Птицата го преврте јајцето;
јајцето го преврте гнездото;
гнездото го преврте кафезот;
кафезот го преврте чаршафот;
чаршафот ја преврте масата;
масата ја преврте собата;
собата ги преврте скалите;
скалите ја превртеа куќата;
куќата ја преврте улицата;
улицата го преврте градот Париз.

Се огледаше во секое улично стакло, додека нејзиниот брз òд од колковите не се слеја со треперењето на стоката од излозите. Вита, мирисна, права, јасно видлива под евтините крпички, бргу исчезна во книжарницата – осамена продавачка, или купувачка, на книги.

играат: 
смртта,
пастирофци,
хамлет,
мајкаагонија се пораѓа,
маса народ голи чекаат крв и месо,
ѕверот на екстазата пие крв,
маски, ‘рбети,
гаврани летаат цело време,
сцената е црна, тлото црвено,
симфониски метал во позадина и хор кој пее песни со метал лирика,
на сцената отворен огромен ковчег.

чин 1

во черепот на министерот тапо сечило, гниење и распад, крв прска, смртта ја вади секирата, главата и телото се поместуваат, а сечилото наместо во министерот удира во телото на гладната маса. смртта сече, додека крвта им ги гори очите на масите народ. народот не гледа, а умрените пастирофци се прегрупираат; смртта замавнува, им ги става главите на врвот од металот. ги раситнува споро ебачите и ги фрла на гавраните.

смртта го мава тапото сечило во черепот на мајкаагонија; ножот пробива длабоко, долго, бедно и меко. нема крв, а од дното министри доаѓаат преправени како смрт и се спојуваат со умрените, со српови од сопствените ‘рбети, со фаците видливи, носовите криви.

смртта е невидлива за нив, скриена во коскената срж, расте од внатре вгнездена, се храни со пастирски тела, се пораѓа како жена, но не е жена. не се клонира и доаѓа од нигде.

наметките во црно си ги вадат главите и се спуштаат како ѓулиња, косачот работи. сече десно на половини. сече лево, десно, летаат пастирофски глави и црни тела се топат како киселина да паѓа врз нив. влегуваат дополнителен сноп пастирофци на сцената. смртта им се смее. им ја сече маската од долу, ја черечи и дава на масата народ да јаде. ѕверот на екстазата станува дел од масата која ги јаде пастирофците. екстаза, разврат, крв и месо.

пастирофците се исрани и од говна се претвараат во пастирофци. пастирофците се претвараат во курви.

смртта влече карта. ликот на хамлет сака да влезе во физичкиот свет, но само крвта тече во реалноста. ги сече рацете и ја цеди цела крв во ковчегот за пастирофци, бере црвени ружи и ги потопува во крвта, со трњето си ги покрива раните. вратена во купот, картата веќе не игра. пастирофци се дават во крвта еден по еден, а мртвите тела организираат оргија.

смртта ја пали сцената, ковчегот, пастирофците, народот, гавраните; зомби смрдеа владее со мајкаагонија црна. густ пепел чад ја покрива цела сцена.
крај.

Скопје, внимавај
кога правиш шпага над реката Вардар
да не си ги скршиш мадињата од камениот мост!
Твоите улици се полни со просјаци и простаци,
во твојата зоолошка животните штрајкуваат со глад
(што не мора да значи дека имаат политички амбиции).
Скопје, твојот градски парк е полн со шприцови
на кои се навлекуваат деца.
Не знам каде да фрлам ѓубре, каде да се измочам.
Скопје, не знам каде да ги однесам гостите од странство
и што да им покажам.
Препорачај ми нешто карактеристично за да не се посрамам!
Скопје, чија е Турската чаршија,
чии се гробиштата? Скопје, ти требаат ли нови гробишта?
Те гледам како растеш умирајќи на секое твое ќоше
(те познавам подобро и од господинот Данило Коцевски).
Скопје, во твоите училишта веќе одамна не се учи марксизам.
Скопје, твојата иднина ја гледам во веронаука и во бордели,
во култура и во криминал, во политика и во јавни WC-а.
Реката Вардар шета крај кејот осветлен со љубовта од
мрачните клупи
и се влева во Егејското Море за да им ја испрати на Грците
нашата бескрајна љубов полна со фекалии.
Скопје, каде отидоа твоите паметни и напредни деца –
отидоа ли да го разубават светот?
Скопје, белким не ти треба нов земјотрес за да пораснеш?
(Замислете само, уште еден Пикасо во музејот на современа.)
Скопје, згешил ли генерал Пиколомини 1689 година,
Скопје, згрешил ли татко ми Перо Ивановски 1961 година?
Скопје, по никого не си запаметен а не можеш да сметаш на мене.
Точно ли е дека твоите архитекти се деца на Гауди?
Скопје, што да правиме со твојот урбанистички план,
што да правиме со непочитувањето, со примитивизмот, со дрскоста?
Скопје, те обожавам и те мразам небаре си ми сопруга.
Веќе трета генерација во тебе – иста улица, иста куќа.
Езра Паунд би ме сожалувал, но дедо ми би се гордеел.
Скопје, треба да внимаваш на своето однесување,
ти си главен град на една суверена и самостојна држава
и треба да градиш нови облакодери за да ги сместиш сите села во скут
(од каде инаку нови совесни и зрели политичари).
Висината на зградата на националната телевизија имаше смисла
сè додека скокаа од неа,
сега веќе одамна ништо нема смисла.
Како да те напуштам кога никаде во светот не ме примаат
а „Америка“ е далеку повеќе од четириесет и четири години.
Скопје, твоите нови богаташи се навистина дрски.
Твоите уметници се самобендисани полупроизводи,
твоите девојки се најубави на целиот свет.
Скопје, кога ќе се помириш со фактот дека си една мала
безначајна провинциска паланка
и дека твоите жители не се последните еднорози?
Скопје, што ли ќе му подариш на својот милионити жител?
Твоите херои се вистински колку што е вистинита историјата,
твоите вредности се...
Скопје, екстазираш со техно и фолклор, со киселина и шприцер.
Меаните и техно-клубовите ги дели само еден ѕид.
Немаш ни кинески кварт, ни резил-сокак, ни Сохо, ни Мохо
(ние немаме кинески кварт, но затоа пак, имаме албански кварт –
со таа разлика што храната таму не е толку добра).
Скопје, твоите зурли и тапани се компјутерски семплови.
Под народните носии ти се наѕираат ѕвонарки и техно-ѕиври.
Скопје, три напред и три назад.
Па, contre-pas клекнување
и полетување,
и повторно, три напред и три назад.

ЧУМА СКОПЈЕ УМИРИЛА

Ќа те питам, бабо, да ми кажеш,
што е скопје, бабо, умирено?
петли пеат, бабо, пци ’рвајчат,
немат луѓе, бабо, да вреворат;
дали огон Скопје го изгоре, 
дали Вардар Скопје го однесе? – 
-Ко ме питаш, дете, ќа ти кажам,
што е Скопје, дете, умирено:
нити Огон Скопје го изгоре,
нити Вардар Скопје го однесе;
ја сум, дете, Скопје умирила,
за три дена, дете, за три ноќи.
Ја не сум си, дете, стара баба,
туку сум си, дете, црна чума!


АЈДЕ ЌЕ ТЕ ПРАШАМ, БРЕ ДОНКЕ

-Ајде ќе те прашам, бре Донке, 
Донке Вардарике,
ајде дали тече, бре Донке,
Вардар матна вода?
Ајде тече, тече бре, брате,
бели пени фрла,
ајде ми довлече бре, брате,
до два ми јунака.
Ајде првиот е, бре брате,
јунак Мирче Ацев,
ајде вториот е, бре брате,
јунак Страшо Пинџур.
-Ајде ќе те прашам, бре Донке, 
Донке Вардарике,
ајде каде тие, бре Донке,
двата загинале?
-Ајде тие в зандан, бре брате,
в Скопје загинале,
ајде тие млади, бре брате,
животта си дале,
ајде тие млади, бре брате,
за мила татковина.


ДУВНИ ИЗДУВНИ ТИХИ ВАРДАРЕЦ

Дувни, издувни, тихи Вардарец,
дувни, издувни низ Велешкото.
Низ Велешкото, сè до град Скопје,
Там’ е убиен борец народен,
там’ е убиен Страшо Пинџурот.
Он е убиен ѕверски, крвнички,
он е убиен од фашистите.
Старо и младо жално жалеат,
старо и младо песни му пеат:
„Стани ми, стани ти Страшо Пинџур,
стани да видиш борци народни.
Они ти пеат, гордо чекорат,
за да зацари твојот силен дух.“


БЛИЗУ ДО ГРАДОТ, ВО СКОПЈЕ

Близу до градот, во Скопје, 
ме јотепаја, аман, аман.
Без да ме види мајка ми,
ме закопале, аман, аман.
-Не жали, мајко, не плачи,
Јаска погинав за слобода
на Македонија, аман, аман.
Мали, големи, трчајте,
сите војници, аман, аман. 
Германот да го истераме
до града Берлина, аман, аман.


ЗАГИНУВАЊЕТО НА РАЈНА СКОПЈАНКАТА

Пуста останала таја контра чета
што ми поминала низ Богомила
низ Богомила – за Нежилово,
за Нежилово – село партизанско.
Таму го фанале Трајка Недески,
ми го фанале и го прашале.
-Ај кажи, кажи ваши партизани
Мицка Козаров, Стоилка Планински,
Стоилка планински, Апостоле Чолка?-
-И да ги знајам не ги кажујам,
не ги кажујам, клети бре фашисти!-
Пушка ми пукна тамо Бела Река,
тамо Бела Река – Солунска Глава,
и ми ја уби млада партизанка,
млада партизанка – Рајна Скопјанка.
Глава пресекоја – в села ја носеја,
в села ја носеја – мајки расплакаја.


СОБРАЛЕ СЕ МЛАДИ ПАРТИЗАНИ

Собрале се млади партизани,
собрале се на Китка Планина,
собрале се на Китка Планина.
Формирале Дванаеста Бригада,
другар Бузо командант им беше,
другар Бузо командант им беше.
-Слушајте ме, браќа партизани,
да појдеме горе на врв Водно, 
да појдеме горе на врв Водно.
И од таму борба да водиме,
да ослободиме поробено Скопје,
да ослободиме поробено Скопје.
Па ми почна борба да се води,
ослободива поробено Скопје,
ослободива поробено Скопје.


СКОПЈЕ

Лисјето од гори паѓат
и весело далеку летат
под широките небеса
радосна вест да разнесат.
Пилињата високо се дигат,
орлите смело се извиват
што погоре да се дигнат
слободно Скопје да го видат.
Славно Скопје престолница
го огреја слатка слободица,
слободица вечна, славна
со тешка борба добијена.
Борбата се намалуват,
а борците ќе се мават
за секој Македонец успомена
со крв врела напишана.
Кој је прави Македонец,
за Македонија ватрен борец,
тој со песна и со свирка
„Да живеј Скопје“ весело вика.

Зиме во Скопје доаѓаат, појдени оддалеку, од морето, летајќи нагоре, по долината на реката, привлечени којзнае од што, галебите. Зошто доаѓаат тука – никој не знае.

На бреговите лежат нечисти дамки од снег, реката има боја на чад, а во влажно-синкавиот воздух блеснуваат замавите на нивните крилја како некаква воздушна измама. Впрочем, никој не ги забележува: на кејовите нема шетачи, ретките минувачи брзаат не гледајќи ја реката. Кој би очекувал, тука, над реката огрдена од зимата, птици од далечното море?

Галебите летаат со лесно свиткана глава спроти текот на реката. Низ отворите на одводните канали нечисто-модрата вода оттечува во водата на реката. Доаѓајќи тука, галебите свртуваат во воздухот: се гледа тогаш дека опашот им е бел и дека имаат црн раб одзади по крилјата. Галебите се двоумат во воздухот, демнат. Потоа нагло паѓаат надолу (во водата на реката се покажува нивната прекршена слика) грабнуваат нешто, одлетуваат низ реката.

Тоа се повторува бесконечно долго.

Над нив, во зимскиот воздух кој станал ранливо кревок поради студот, се вкрстуваат острите писоци на свирките од сообраќајците, чкрипењето на гумите по лизгавиот асфалт, звуците на големата градска машинерија испостена од зимата. Нивната потрага по храната не личи на онаа што сме ја гледале на брегот од морето. Дури отпосле станува јасно зошто: ги нема иглестите крици, филигранските караници во воздухот, кратки довикувања на прекори и навреди што со звучни искри светкаат над морскиот брег. Галебите летаат молкум, не отворајќи го клунот.

Во испостениот воздух блеснува нивниот замав со крилјата. Се свртуваат како клопче влажна волна да се растура низ воздухот. Потоа паѓаат кон водата. Очигледно е: се хранат со отпадоци, со гнасотии што одат низ отпадните води. Долу, крај морето, сигурно е потопло и, веројатно, има повеќе храна. Зошто доаѓаат тука? Тоа никој не го знае.

Впрочем јас не знам што бараат тие во овој расказ. Од летањето на галебите не може да се направи расказ. Макар и да доаѓаат дури од морето. Всушност, ова требаше да биде расказ за заостанатиот камилар, за Арабјанецот што дошол во Скопје, гонејќи карван камили и останал тука цела една зима.

Карванот всушност дошол наесен во Скопје. И тука, во една од вечерите во кои сè уште се чувствувал топлиот здив на изминатиот август, еден од камиларите, чие име јас не го знам, почувствувал дека заболува. Веќе утредента тој лежел на козинена простирка на подот од анот и се грчел во треска.

Карванот останал долго чекајќи го оздравувањето на камиларот. Во камениот двор од анот камилите ноќе исплашено викале чувствувајќи го во ноздрите доаѓањето на зимата. Карванот не можел повеќе да чека: на камиларот му оставиле малку пари, неколку грста суви смокви, козинена простирка и заминале. Всушност, отишле една ноќ додека болниот камилар бладал горејќи в оган, оставајќи го празниот двор исполнет само со големите балеги на камилите и расфрлани нарамчиња исквасено сено.

Со првите зимски денови камиларот станал. Вџашено ги погледнал планините прекриени со снег, луѓето облечени во дебелите облеки, не сфаќајќи ја страшната промена. Тоа утро низ сивиот воздух проминувале веќе првите ретки снегулки, луѓето биле забрзани, се поздравувале кратко, заминувале. Несигурен уште во нозете, камиларот поминал низ чаршијата. Го вчудовидела разликата меѓу оној град во кој стасал во топлата вечер, се сеќавал нејасно за шаренилото и бркотницата што владеела во неговите улици, и овој сега. Сега сè било посиромашно, сиво, стегнато. На улица, покрај дуќаните, чираците ги разгорувале мангалите. Однатре, од дуќаните, многубројни лица го следеле движењето на непознатиот човек во чудна облека од далечните краишта.

Камиларот знаел само неколку десетици збора турски. Со тоа малку зборови што ги знаел тој се обидувал да им објасни, на оние што го запирале и го распрашувале, за тоа што му се случило. Не бил сигурен дека тие го разбрале макар што загрижено нишале со главите и им ја објаснувале неговата судбина на оние наоколу, на некој друг јазик. Еден трговец го поканил и му дал да јаде во една шупа во задниот двор, заедно со чираците.

Следните денови чаршијата веќе била покриена со снег. Камиларот, облечен во долга бела волнена наметка каква што никој тука не носел, зиморливо ја кревал јакуцката и лутал низ улиците на чаршијата. Занаетчиите му давале да јаде и да се огрее покрај мангал, но за вратка барале да им пее. Тој пеел долги, развлечени песни на пустињата, занаетчиите се смееле, го терале да пие вино, подвикнувале весело на некој непознат јазик.

Деновите со снег се сменувале со деновите со студен мраз, на мигови се јавувало голото избледено небо. Камиларот сè уште лутал низ улиците на Скопје, промрзнат и гладен. По него одела сурија деца. Трговците ги свртувале погледите и се наоѓале веднаш во работа штом тој ќе се доближел до дуќанот. Очаен, тој застанувал среде улица, расчекорен, ги пеел своите долги, очајнички растегнати песни.

Така камиларот останал цела една зима во Скопје. Еден ден тој дошол до стариот камен мост. На мостот имало неколку стари питачи, слепи и сакати, завиткани во партали. Тука камиларот ги здогледал галебите. Ги препознал веднаш тие убави птици што многупати ги гледал на пустите песочни брегови на топлите мориња, во веселото шаренило на далечните пристаништа. Не му било јасно што бараат тие тука, зиме, далеку од морето.

Јас не знам што станало со камиларот потоа. Не знам дури ни дали ја дочекал пролетта, дали дошол по него неговиот караван, или тој му се придружил на друг. Воопшто, историјата со камиларот е една нецелосна историја, таква каква што ја раскажуваат старите скопски трговци. Тие се сеќаваат за многу работи, но за крајот на историјата со камиларот не можат да се сетат.

Јас барав по книгите да дознам нешто повеќе за тоа. Најдов многу детали за тоа време, записки за чуми, воени походи, за злоупотреби на војниците од скопската тврдина, за забрани и казни, но за камиларот немаше ништо. Во книгите најдов и преводи на две плочи од семејна гробница на Али паша од Дагестан. Ги препишав и двата натписи.

„Овој гроб е на Ајша, ќерка на Зејнеб анама, зеница на окото нејзино, од чистата крв на прочуениот Али паша. Нејзината сакана мајка не можеше да ја преживее смртта на својата ќерка и затоа рече: Господи, сакам да бидам заедно со својата ќерка, оти јас ја доев на градите како јагне. До крајот на векот и светот нека ми остане во скутот како пупка од ружа. И така, утредента по смртта на девојката по оваа молба на мајката и таа умре. Беше удостоена со повикот на Господа: кон мене дојди. Ела, седни и молитва за покој на душата на Ајша читај!“

А втората плоча гласи: „Штом од Цариград дојде во град Скопје Зејнуб Анама, сопруга на Али паша од Дагестан, светиот дух ѝ рече: Ова е местото твое! Радувај се! Сега ти е судено да влезеш во храмот на Господа, Господ ти вети дека ќе стасаш во рајот! Кога се претстави беше месец Рамазан, и кога беше погребана во гробот пријателите на господа рекоа: Господ да ја прости. Од овој минлив свет замина во година 1774.“

Ова, се разбира, нема никаква врска со камиларот. Годината е можеби иста, но меѓу простиот камилар и меѓу ќерката и жената на Али паша од Дагестан нема никаква врска. Умреле ли тие од лошата клима? Или веќе заболеле по патот? Зошто морале да го напуштат Цариград? Текстот е красноречив на дворски начин, отмен и одмерен во тонот, но не дава одговор на нашите прашања.

Денес камили во Скопје тешко можат да се видат. Веднаш по војната немаше средства за затоплување на Зоолошката градина и камилите му беа дадени на еден селанец од Скопска Црна Гора да ги однесе во својата штала и да ги прехранува преку зимата. Селанецот ги водеше загрижено камилите низ скопските улици, децата трчаа по него. Потоа, откога излезе надвор од градот и тргна кон селото, децата се вратија.

Ова нема врска со расказот. Воопшто, овој расказ е неповрзан.

Камилите сега, додека е зима, седат во затоплените простории на Зоолошката градина. Џвакаат сено и, кога некој посетител ќе се доближи, ги креваат кон него своите очи покриени со тешките клепки на стари пијаници.

Дагестан се спомнува само во школите, кога се учи за Лермонтов. Таму, како што се знае, „со куршум во градите лежев неподвижен јас“.

Одоздола, од морето, доаѓа експрес во 11:50. Во него седат Грци кои патуваат во Германија на печалба и јадат портокали.

Овој расказ е сосема неповрзан.

По стариот камен мост брзаат луѓето не запирајќи се.

Покрај оградата седат старите питачи.

А над црната вода на реката и белите дамки снег, врз отпадоците и влажниот портокалест камен на кејовите летаат, спојувајќи ги со замавот на крилото просторте, галебите.

Никој не знае зошто се тие тука.