resultFile.txt

بیگانه

آلبرکامو ، نویسنده معاصر فرانسوی است که نزدیک به همه عمر خود را در تونس و الجزیره و شهرهای آفریقــای
شمالی فرانسه گذرانیده است. و به همین علت نه تنها در این داستان بزرگترین نقش را آفتاب ســوزان نواحی گرم به
هده دارد . و قهرمان داستان به غلت همین آفتاب است که آدم مــی کش د ، بلکه در کار بزرگ دیگرش به نـام «
طاعون » همین نویسنده ، بالی طاعون را بر یک شهر گرما زده آفریقا نازل می کند ، که « تغیـیرات فصول را فقـط
در آسمان آن می شود خواند . و در آن نه صدای بال پرنده ای را می تـوان شـنید و نه زمزمه بادی را الی برگهای
درختی . »

« طاعون » که بزرگترین اثر این نویسنده شمرده می شود داســتان ایسستادگـی ڤهرمانان اساسی کتاب است در
مقایل هرگ ندر مقابل پالی طاعون. داستان دلواپسی ها و اضطراب ها و قداکاری ها و پسی غریرقی هـای مـردم شهر
طاعون زده ای است که طنین زنگ ماشین های نعش کش آن ؛ در روزهای هجوم مرض ، دقیقه ای فرو نمــی نشیند
و بیماران طاعون زده را باید به زور سر نیزه از بستگانشان جدا کرد . غیر از این کتاب که بعنوان بزرگترین اثر مشور
سالهای اخیر فرانسه بشمار رفته است . آلبر کامو ؛ دو نمایشنامه دارد . یکی بنام « ســوءتفاهم » و دیگـری « کـالیگوال
» و پس از آن کتاب ها و مجموعه مقاالت دیگر او است به این ترتیــب « نامه هــائی به یک دوسـت آلمـانی » . «
افسانه سیزیف » و مجموعه کوچکی بنام « سور» و چند اثر دیگر.

آلبر کامو ، که همچون ژان پل سارتر در ردیف چند نویسنده تـراز اول امروز فرانسه نـام برده سی شود ، یک
داستان نویس عادی نیست که برای سرگرم کردن خوانندگان ، طبق نسخه معمول ، مردی را به زنــی دلبسته کندوبعد
با ایجاد موانعی در راه وصال آن دوئبه تعداد صفحات داستان خود بیفزایـ.د . داسـتانهای این مـرد داســتان هــائی است
فلسفی ، که نویسنده ، درک دقیق خود را از زندگی و مرگ ، از اجتماع و فیود و رسوم آن و هدفهایی کـــه بخاطر آنها
می شود زنده بود ، در ضمن آنها بیان کرده است .

از این لحاظ « بیگانه » و « طاعون » این نویسنده ، جالب تر از دیگر آثار اوسست : در این دو داســتان ، نویسنده

 

خود را رو بروی مرگ قرار می دهد. سعی می کند مشکل مرگ را برای خودش و برای خوانندگانش خــل کند . سعی
می کند دغدغه مرگ را و هراس آن را زایل کند . قهرمان داستان اولی ؛ که ترجمه آن اکنون در دسـت شــما است ( و
امید است که ترجمه أی دقیق و امین باشد ) « پیگانه & أی است که گرچه درک می کند بی هوده زنده است ولی در
عین حال به زیبائی های این جهان و به لفاتی که نا منتظر در هر قدم سر راه آدمـــی است سخت دلبسته است وبا
همین ها است که سعی می کند خودش را گول بزند و کردار و رفتار خود را به وسیله أی و به دلیلی موجه جلـوه دشند .
مردی است از همه چیز دیگران پیگانه . از عادات و رسوم مـردم ‎٤‏ از نقسرت و شــادی آنـان و آرزوهــا و دل افسـردگی
هاشان . و باالخره مردی است که در برابر مرگ ـ چه آنجا که ادم می کشد و مرگ دیگری را شاهد اسست و چه آنجـا
که خودش محکوم به مرگ می شود - رفتاری غیر از رفتار آدمهای معمولی دارد .

نمایشنامه « سوء تفاهم » نیز که داستان کامل شده همان ماجرای ناقصی است کــه قـهرمان داســتان « بیگانه »
آنرا از روی روزنامه پاره ای که در زندان خود یافته هزاران بار می خواند باز در اطراف همیـن مسئله دور می زند .
پسری است که از زادگاه خود برای کسب مال بیرون آمده و وقتی بر می گردد نه تنها بـرای مـادر و خواهــرش بیگانه
ای بیش نیست بلکه حتی نمی داند چگونه خودش را به آنان معرفی کند . و در همین میانه است که مـادر و خواهــرش
به طمع پولی که در جیب او دیده اند او را می کشند . در این نمایشــنامه مردی هستند که فکـر می کنند یا باید




همچون سنگ شد و یا خودکشی کرد . و این مادر و خواهر قاتل که پس از کشتن پسر و برادر خود دیگــر نمی توانند
سنگ بمانند و کلماتی مثل « گناه » و «عاطفه» تازه برای شان معنی پیدا کرده است ، ناچار راه دوم را اختیمار می

کنند. برای بهتر درک کردن این داستان فلسفی ، از نویسنده ای که آد]وس تــاکنون به فارســی منتشــر نشده است
الزم بود که توصیفی و یا مقدمه ای آورده شود ، و از این لحاظ بهتر این دیده شد که خالصه ترجمـه مقاله « ژان پل

سارتر& نویسندة معاصر قرانسوی ؛ که دربارة میێ کتاب نوشته شده است در آغاز کتاب گذارده شـود . گ رچه سارتر
این مقاله را از یک نظر مخصوص نوشته است که شاید مورد عالقه خوانندگــان نباشد ، ولی در عیدن حال توصیفی
است رساننده و دقیق که به فهم داستان کمک خواهد کرد ، خالصـه سردن چنیـن مقاله ای بسار دشــوار و در عیدن
حال جسورانه بود ولی چه باید کرد که برای این مقدمه بیش از شانزده صفحه جا گذاشته نشــده بود . گذشسته از اینکه
ممکن بود ترجمه کامل آن برای خوانندگان ماللت آور بشود .




توضیح « بیگانه » *

« بیگانه » اثر آقای کامو تازه از چاپ بیرون آمده بود که توجه زیادی را به خود جلب کرد . این مطلب تکــرار می
شد کە دو این اثر 5 بهترپن کتابی است که او متارکه جنگ تاکنون عنتشر شده . دو میـان آثار اذبی عضرهــا این
د\س_:]ن،خودشش.بک_،ب:گ]ۆە \ره٬ـن.د\سوّذ.أن\ژ‏ آنسژىسرحد.در\ىم]آم\ـە\سن،\٬ر‏ آنسژىدر.و.ــا.ژغ_ر\ىم_أ\٬ر‏
آؤ:.أب٬و\.ر.رهجـ]رخەـڤنوىدسيـەرهآیجأسضسر\وّد.خلدرمة]ش\{._نغ_ذڵوب]خڤل؛د\س_:ـأنغ_ە\[_\_\٠(٥ك_أۆى‏
مبهم و دو پهلو است : چگونه باید قهرمان این داستان را درگ کرد که فردای مرگ مادرش « حمام دریسائی می گیرد
‎٤‏ رابطه نا مشروع با یک زن را شروع می کند و برای اینکه بخندد به تماشای یسک فیلم خنده دار سی رود. » و یک
عرب را « به علت آفتاب» می کشد و در شب اعدامش در عین حال که ادعا می کند « شــادمان اسست و بـازهم شــاد
خواهد بود . » ‎٤‏ آرزو می کند که عده تماشاچی ها در اطراف چوبه دارش هر چه زیادتر باشد تا « او را به فریادهـای
خشم و ضب خود. پیشواز کنند # ؟ بعضی ها می گویند * این آدم اخمقی است ، پدیخخت است »و دیگران که بتر
درک کردة اند می گویند * آدم پیگناهی است . » بااًلخره باید معنای این بی گناهی را نیزۆ درگ کرد .
آقای کامو در کتاب دیگرش بنام « افسانه سپزیف » که چند ماه بعسد منتشــر شد ، تفسـیر دقیقــی از اثر قبللی
خوزشزاًزت [ر…مــاوظ٬رم]ن‏ گ.أد_، [ودەحود_، \س\مــارەسرو(دە\حلاۆ؛ــا اًر…مــاودەصد\ح]/ڵىأسمع_و]\رــاڵــاس_ەە اًؤ
نیست و مسئله یک نوع انسان خیلی ساده است که نویسنده نام « پوچ » یا « بیهوده » را به آن می دهد . ولسی ایـن
کلمه ، زیر قلم آقای کامو دو معنای کاماًل مختلف به خود می گیرد : پوج یک بار حالت عمل و شعور واضح اسست کنه
عده ای از اشخاص این حالت را می گیرند . و بار دیگر « پوچ » همان انسـان است که با یک پوچ.ی و نامعقولی
اساسی و بی هیچ عجز و فتوری نتایجی را که می خواهد ، به خود تحمیل می کند. پـس به هــر جهت باید دید «
٪چ»بەعذو\نح]لڤوؤ.,لوعحەل،٬ڕأبەع_ذژ\نوّض.بە\صل،چ.ە٬ە…وّظ؟‏
هیچ چیز رابطه انسان با دنیا . بیهودگی اولی پیش از همه جز نمودار یک قطع رابطه نیسـت : قطع رابطه میـان
ع_روج\ؤکأر\وّ….أنڕەط(فوحدت _ودوأ]وّكــامغذژبوّە-٬ذدژوّده‏ ظکروطسسوطعر\رط_ەصــانح,_٬جـممن\ســان,_ە‏
سوی أد\ـراصــا_ژ خصوصیت « ٬وّه٬أم‏ شونده » وحوزس،وطعو\دطە ص.أن «ذ[و\غ…ى»كەح٬ه٬اًــا\ص_لواً_وط_ر‏ [د…_]ن
است - و بیهودگی کوششهای او . مرگ ؛ کثرت اختصار ناپذیر حقایق و موجودات ، قابل فــهم بودن موجود واقسع و
باالخره اتفاق ، اینها همه قطب های مختلف «پوچ» هستند . در واقع اینها مطالب تازه أی نیستند و آقای کامو نـیز به
\..ر(غع_ذو\نآزەج٬أر\سرشوّهىکذد.\..رنم.طأل.ط\٬رآغ]٬روّرنظغدظ_,ا}٥٫؛.ـ۸ژدىع_ەوسء_.ە..1ەع_د٥\ى\٬رعغ_وڵم:.؟(٬_).(٬_رو‏
کو٬زأە،وعغولكەغ_روّەدرس.ە.ـرروح]آكــاخژد!ـوده\زدو.د)خصوصڵ٬ە..٬رؤرأۆسویح….أبهىر*هٔ،دەأوّد!_(ر*هٔء_ه,(دهر*هٔ.٬_دەـ‏

در نظر آقای کامو مطلب تاژه أی که او آورده این است کد تا انههای افکار پیش می رود. در حقیقت ب رای او مطلب
مهم این نیست که جمالت قصاری را حاکی از بدبینی جمع آوری کند : قطعاً «پوچ» نه در انســـان اسست و نه در ننیا

- اگر این دو از هم جدا فرض شوند . ولی همچنان که « بودن در دنیا» خصوصیت اساسی انسان است ، « پوچ » در
آخر کار چیز دیگری جز همان « وضع بشر » نیست ، الهامی غم زده است که این پیهودگی را در می انگیزد . « از

*([©31 -- ٢30153٢٢٥ : ‏015ئولز5‎ 1 , 0 9-21

۳




خواب برخاستن ، تراموای ، چهار ساعت کار در دفتر یا در کارخانه ، ناهار ، تراموای ، و چهارشنبه و پنجشـنبه و جمعه
و شنبه با همین وضع و ترتیب … » (۱) و بعد ناگهان « آرایش صحنه هــا عوض می شود » و ما به روشــن بیـی
خالی از امیدی واصل می شویم آن وقت اگر بدانیم که کمک های گول زننده ادیان و فلسفه هـای وجودی را چطـور
می شود کنار زد ؛ به چند مسئله واضح و آشکار اساسی می رسیم : دنیا جز یک بی نظمی و هــرج و مـرج چیز دیگـری
نیست یک ««تعادل ایدی که از هرج ومرج زائیده شده است ». وقتی انسان مرد دیگر فردائی وجود نـدارد . « در جـهانی
خمدناگهان از هار خیال واهی و از هر نوری سخروم شده است . انسان اخسامی می کند کنه پیگانه آسست، در این تید
دست آویز و امکان برگشتی نیست . چـون از یادگار زمانهای گذشته و یا از امیید ارض موعود هـم محروم شده
است»(۲) به این دلیل است که باید گفت انسان در واقع همان دنیا نیست : « اگر من درختی میان دیگــر درختها ب ودم
...\س.روّداًىبر\٬؛{}م٬ضڤهىد\شن٬]ــا\صلاًسمسظەآیدر!]رهسدركارز؛_ود.چ_ونم_نوّەهه_هأى\.ردوّ٬ە.ــا‏
بودم . در آن هنگام ، من جزو همین دنیائی می شدم که اکنون با تمام شعورم در مقابل آن قرار گرفته ام .. ایین عقـل
مسخره و ریشخند آمیز من است که مرا در مقابل تمام خلقت قرار داده . » (۳) اکنون بطور کلی درباره نام داسستان می
توان این چنین توضیح داد : بیگانه همان انسان است که در مقابل دنیا قرار گرفته و از این جهت آقای کامو خوب مــی
توانست نام « زاده در تبعید » را که اسم یکی از آثار ژرژگیسینگ 31551110) . 3) است روی اثـر خود بگذارد .
بیگانه ، مهمین انسانی است که در میان دیگــر انه آنها گیر گنرده ، * هیشه رۆزهــائی هست کنه :.. انســان در آن
کسانی را که دوست می داشته است بیگانه می یاید &(۴). . ولی مسئله ، تنها این نیسست ، هـوس و میال مفرطی به
همین «پوچ» در کار است . انسان پوچ ، هرگز اقدام به خودکشی نمی کند . بلکه می خواهد زندگی کند . زنندگی کند
بی اینکه فردائی داشته باشد ، و بی این که امیدی و آرزوئی داشته باشد و حتی بی این کــه تفوض و تسـلیمی در کبار
خود بیاورد . انسان پوچ ، وجود خودش را در طغیان و سرکشی تأئید می کند . مرگ را با دقت هــوس بازانه ای تعقیب
می کند و همین افسونگری است که او را آزاد می سازد . این انســان « ابداالباد فسارغ از مسئولیت بودن» یک آدم
محکوم به مرگ را می داند . برای او همه چیز مجاز است ، چون خدائی در کسار نیسـت ، و چـون انســان خواهد مـرد .
تمام تجربه ها ، برای او هم ارز هستند . و برای او تنها مسئله مهم این است که از آنها هر چه بیشتر که ممکنن است
چیزی به دست بیاورد « زمان حال و پی در پی آمدن لحظه های زمان حال ، در برابر یک روح بـا شعور ، آرزو و ایده
آل انسان پوچ است . »(۵) تمام ارزشها در برابر این « علم اخالق مقادیر» درهم فرو می ریزد . انسان پوچ که طفیـان
کرده و بی مسئولیت درین دنیا افکنده شده است ، «هیچ چیز برای توجیه کردن خـود ندارد» ، این انســان «بیگنـاه»
است.بی گناه مثل همان آدمهای بدوی که سامرست موام ۱۷130811311 5۰ از آنــان سخن می راند . همـان
آدمهائی که پییش از رسیدن کشـیش و پیش از اینکه کشـیش بـرای آنان از « خوب » و « بد» و از «مجـاز» و
«ممنوع » سخن براند ، همه چیز برای شــان «مجاز»است . بی گناه مثل « پرنس میشکین » است (قـهرمان
داستان - ابله- اثر داستایوسکی ) که « در یک زمان حال جاودانی زندگی می کند . زمان حال

 

 

افسانه سپۆیف - صفحه ۱۶
همان کتاب - صفحه ۱۸
همان کتاب صفحه ۷۴
صفحه ۲۹ همان کتاب
همان کتاب صفحه ۸۸




مؤیدی که گاه به گاه با یک خنده و با یک تبعید تنوع می یابد » پیگناه به تمام معنی کلمــه ، و نیز ار مسایل

باشید یک «(بله» به تمام معنی ، در این مورد است که کاماًل عنوان داستان آقای کامو را درمی پابیم . بیگانه

ای که او خواسته است طراحی کند *درست یکی از همنن پیگناه های وحشت انگیز است که جار و جنجانها
و افتضاحات عجیبی در اجتماعات راه می اندازند.چون مقررات ب ازی آن اجتماعات را قبـول ندارند . بیگانه او
میان بیگانگان زندگی می کند . در عین حال که خودش هم برای دیگران بیگانه است . بــه همیـن دلیل است
که برخی مثل «ماری» رفیقه اش در این داستان ، اورا دوست نمی دارند «باین علت که او را عجچیب می پینند
. و برخی دیگر مثل جمعیت تماشاچیان دادگاه ، که بیگانه ناگهان سـیل کینه آنان را بطرف خودش حس
میکند ، به همین دلیل : ازاو نفرت دارند و برای ما نیز که هنوز با چنین احساس پـوچ بودنی آشـنا شده ایم و
وقتی کتاب را می خوانیم بیهوده کوشش می کنیم تا ایـن بیگانه را بر طبق قواعد و رسـوم عادی خودمـان
قضاوت کنیم ، برای ما نیز ، قهرمان این داستان جز یک بیگانه چیز دیگری نیست .

همچنین ضربه أی که وقتی تازه کتاب را باز کرده اید از خواندن این جمله بشما دست می دهد « فکر کـردم
که این یکشنبه هم مانند یکشنبه های دیگر گذشت ، که مادرم اکنون به خشاک سپرده شده است ، که قـردا

 

دوباره به سر کار خواهم رفت و که ، از همه اینها گذشته ، هیچ تغیبری حاصل نشده است . »
میخواهد بگوید که این نتیجه اولین برخورد شما با پوچ است . اما ببی شک وقتی خواندن کتاب را ادامه
می دهید امیدوارید که همه ناراختی و دلواپسی تان برطرف شود و همه چیز اندک اندک روشـن و عقالـی
گردد و توضیح داده شود . اما امیدواری شما بر آورده نمی شود .
« بیگانه » کتابی نیست که چیزی را روشن کند . انسان فقط بیان می کند و همچنین این کتاب کتابی
نیست که استدالل کند . آقای کامو فقط پیشنهاد می کند و هرگز برای توجیه کردن آنچه که از لحاظ اصول ،
توجیه نشدنی است خود را به دردسر نمی افکند. . پیامی که آقای کــامو مـی خواهد با روشــی داســتان مـانند
ابالغش کند ، او را به خضوعی بزرگ منشانه و امیدوار که عبـارت از تسـلیم و تفویض هـم نیسـت . شناسـائی
سرکش و طغیان کرده ای است و به حدوذ فکر بشری . درست است که آقای کـــامو می داند که بـرای این
د\سوّانخودبا٬بدسیؤلەشبەدسوّ،بدطدکەمپ(ةةاًظح،]ن‏ « افسانه سیزیف» است . . . ولـسی وجبود این
تقسیر با این ترجمهبطور کلی قدر و ارزش داستان او را نمسی کناهد. . نوپس نده میخواه د ها پیؤسسته کان
بوجود آمدن اثر او را در نظر داشته باشیم . آرزو میکند که بر اثرش اینطور حاشیه بنویســند : «میتوانسست بوجود
نیامده باشد » همانطور که «آندره ژید» می خواهد در آخرین کتابش بنام «سازندگان سکه قلــب» بنویسند که
« می توانست ادامه بیابد» اثر او می توانست به وجود نیامده باشد ، مثل این جوی آب و مثل این قیافه . اثــر او
لحظه حاضری است که خود را عرضه می دارد ، مثل همه لحظه هــای زمـان حال . در اثر او حتی آن ل زوم
درونی هم نیست که هنرمندان وقتی از اثر خود صحبت میکنند پایش را به میان می کش ند و سی گویند «
نمی توانستم ننووسمش : میبایست خودمرا از دستش خالص میکردم . در اینمـورد . . . این عقیده را می یابم
که می گوید یک اثر هنری برگی است جدا شده از یک زندگی . کتاب او همیـن مطلب را بیان میکند. . .
وانگهی درین مورد همه چیز یکسان است ، چه نوشتن کتابی مثل « آوارگـان» و چه نشسـتن و نوشیدن یک
فنجان شیرقهوه و در نتیجه آقای کامو ، هرگز دلسوزی و توجهی را که برخی نویسندگان که «خود را فدای
هنر خود کرده اند » از خواننده خود توقع میکنند ، انتظار ندارد ، و باین طریسق «بیگانه» بـرگه ای از زندگی
اوست . و چون پوج ترین زندگانی ها باید بی ثمرترین و بی حاصل تریـن زندگی هـا باشد ، داســتان او نیز
میخواهد بی ثمری به حد اعال رسیده ای را نشان بدهد . هنر ، جوانمــردی و بخشایشــی است بی فایده و بی




ثمر … به هر جهت کتا
نشدنی ، بی ثمر و آنی .
دیگران گذشته شنه . و

شدیدی میان دو \وّ….أن ‎٬‏
‏این مطالب تا اندازه

حتی برای خوانندگانی که با فرضیه های پوچ بودن آر*هٔ،_ذأظـ….:.٠هد«موررس_و>>‏ قهرمان
پهلو باقی می ماند . مسلما ما مطمئن هستیم که او پوچ است و خصوصیست اساســی و

 

که نمونه کاملی از روی
جای این اثر اخیر نوشته

ز

ب « بیگانه » جلوی ما است کتابی جدا شده از یک زندگـی ، توجیه نشده ، توجه

ك٬ذ]فکە\کهٔون\وّوّوبەسذدە\شوّ.ه.ـ٬رجد\م]وّده٬و.ر٬_ذو\ن.ڕک_،‏ .)(ڤط_ەرمــانح٫_ألغە_ەهن‏
این طریق است که ما باید کتاب او را بخوانیم : به عنوان یگانگی و اتفـاق ناگهانی و
,،٫.ە..أرهەوّوبەەمـهٔاـه5خو\وّذاـه،در٬ك][٬«اً‏ ,ر٬وجودرم]ژر\ىعغ_لومح٬ـطوّع.‏

ی بما نشان میدهد که با قهرمانان داستان « بیگانه » چگونه باید روبرو شد . .

یـن داســتان ، مبهم و دو
اصلسی اش روشــن بیـی
\صه.أێەدر\صکە ٬زوغ_.ە٬.ژلأوّ.٬..گمووز‏ وّو[ـ…ـلاـهسـ٬ىك_(زە‏ س_م٬)\ژ‏ (\ ط_ژری پسـازد
الگوی عقاید خودش در «افسانه سیزیف» نشان داده باشد . مثـاًل آقـای کامو در یک

 

چیزهائی که میگوید.»&و?«مرسو» قهرمان داستان «بیگانه» نمونه کـاملی از این سکوت مردانه است . نمونه
کاملی است از آزادی کلمات:

«(\٬ر‏ |و پرسیده اند

آیا متوجه شده است که آدمی سر بتو هستم و او گفت که فقط میداند مــن برای هــر
نمیزنم . » و دو سطر باالتر از همین مطلب ، همین شـاهد ، خود را مجبـور مسی بیند

که اظهار کند مرسو « یک آدم بود . » « (از او می پرسند ) مفصودش از این حرف چیست و او میگوید « همه

مردم میدانند که مقصود
سیزیف» میگوید : « به
موازات این مطلب در «

\.بن حرف ه٬،٬_م]ڵ‏ وّد\ردو

ز این کلمه چیست .» همچنین آقای کــامو درباره عشــق ، در همـان کتاب «افسـانه
آنچه که ما را بـا برخی از اســان هـا وابسته میکند نام عشق ندهیو ۰ :&(۱) به
بیگانه » آورده است که : « خواست بداند که آیـا دوسـتش دارم ؟.. جوابش دادم که

 

لی بی شک دوستش ندارم .» از این لحاظ اختالف نظری کـه در جریـان دادگاه و نیز

در فکر خوانندگان درباره اینکه « آیا مرسو مادرش را دوست می داشته ؟» ایجاد می گــردد ، دو چندان بیهوده
و پوچ است . . در بدو امر معلوم نیست همانطور که وکیل او میگوید : « آیا

این مرد متهم به این است که مادرش را بخاک سپرده یا متهم است به اینکه انســانی را کشسته ؟» . ولی پیش
از همه چیز کلمه « دوست داشتن » در اینجا معنائی ندارد . بی شک مرســو مـادرش را ب رای این به نوانخانه
گذاشته که کفاف مخارجش را ندارد و برای اینکه * چیزی نبارد تا برایش بگوید . و نیز بیشک مرسو قااباً
برای دیدن او به نوانخانه نمی رفته است « بعلت اینکه این کار ، یکشنبه ام را میگرفــت ، صرفنظر از زحمتی
که برای رفتن با اتوبوس ، گرفتن بلیط ، و دو ساعت در راه بودن میبایست میکشیدم .» ولی همه اینها یعـی
چه ؟ آیا مرسو فقط در زمان حاضر خود زندگی میکند ؟ کامال در خلق و خوی زمان حالش ؟ انچــه را که بنـام
یکی از احساسات می خوانیم ، یک احساس مینامیم ، جز وحدتی مطلق و معنـوی نیس.ت ، جـز معنای ادراک
های نامدلوم ما را ندارد . من مهمیشه بآن کسانیکه دوستشان میسدازم نسی اندیشـم ولی ادعا میکنم کنه خشی
وقتی بآنان فکر نمیکنم هم ، دوستشان میدارم . و در صورتی که هیچ هیجـان حقیقـی و آسی در مــن وجود
نداشت ، ممکن بود که استراحت روخی خودم را بخاطر یک احساس معنوی در خطر بینــدازم . او هـرگـز نی

خواهد احساس های بزرگ و مداوم کاماًل همانند خود را بشناسد . فقط زمان حاضر است که به حساب مــی آید
فقط امور محسوس . او هر وقت میلش را داشته باشد به دیدن مادرش خواهد رفت ، همین . اگر میل وجود

۱) صفحه ۱۰۲ «افسانه سیزیف»




داشته باشد ، قدرتش آنقدر هست که او را وادار کند اتوبوس بگیرد ، همانطور که میل دیگر آنقدر به او قدرت

می دهد که با تمام نیروی خود دنبال یک کامیون بدود و از عقب توی آن بپــرد . ولی همینن شخص هیشه
مادرش را با کلمه کودکانه و مهرآمیز «مامان» خطاب می کند و به این طریق نشـان می دهد که فرصت
شناختن او را از دست نداده است . . همین نویسنده در جای دیگر می گوید « مــن از عشــق ، جـز مخلوطی و
ملغمه ای از خواهشها ، از عواطف و هشیاری ها که مرا با موجودی وابسته می سازد ، درک نمیکنــم .&(۱) و به
این طریق دیده می شود که از مشخصات روخی مرسو نیز ، نمی توان غافل بود … وانگــهی این مـرد روشــن
بین ، خونسرد ، و خاموش ، فقط برای رفع احتیاجات حتمی ساخته نشده است . این مرد همیشــه طوری است
که پیهوده بودن ، اساس کار اوست نه مغلوب خود او . این مرد چنین است ، همین . گر چه این مـرد ، روشــن
بینی کامل خود را در آخرین صفحات کتاب بدست می آورد ولی همیشه در سرتاسر کتاب بر طبق اصول آقای
کامو حرف می زند. . . هیچیک از همه سئواالتی را که در کتاب « افسانه سپزیف » طرح شده است این مـرد
از خود نمی کند و نیز پیش از اینکه محکوم به مرگ بشود طغیان نمی کند . همیشــه خوشحال است . هــر چه
پیش آید خوش آید ، شعار اوست . و حتی معلوم نیست آزاری را که آقای کامو از حضور کور کننده مرگ می
بیند ، فهمیده باشد . خونسردی اش نیز انگار از سر سسـتی و تنبلی است مثل آن روز یکش نبه ای کده از زور
تنبلی در خانه می ماند و تنها میگوید : کمی کسل بودم … » آقای امو ، پیدا است که میـان « احساس »
بیهودگی و پوچی و آن فرقی قائل است … و می شود گفـت که « افسـانه سپزیف » برای ما « مف هوم »
بیهودگی و « پیگانه » « احساس » آن را نشان می دهد . در نظر اول حس می شود که کتــاب « بیگانه » بی
اینکه تفسیری بکند ما را به « اقلیم » پوچی و بیهودگی می برد . و بعد آن کتاب دیگر است کــه این سـرزمین
را باید برایمان روشن سازد . . . به این طریق « بیگانه » داستانی است اعالم کننده ، داستان قطــع رابطه است
، داستان نقل و انتقال به سرزمین دیگر است . مسئله این است که خواننده باید قبـل از همه در برابر واقعییت
محض قرار بگیرد وبی آنید نای عقالت.ی آن را جواند در گ کند آن را دریای . ار اپتیاست نه آحسانت
.ر..(ج.وداًى؛ەآدمدسنهىدطد.\٬بن\حســاسظــانوّ]٬زو\ڤمعخصوص‏ است که در موقـع « فکـر کسردن » به
دنیا و وقابعش با همین مفاهیم و کلمات خودمان ، به ما دست می دهد ، مرسو ، مادرش را به خاک می سپارد
، رفیقه ای می گیرد و دست به جنایتی می زند.این اعمال کامااًل مختلف ، طبـق اظهارات دادســتان و اظهارات
شهود با هم مرتبط جلوه داده می شوند و انوقت است که مرسو فکر می کند دارند از کس دیگــری غیر از خود
او صحبت می کنند... تمام این زمینه سازی ها و بعد اظهارات ماری در دادگاه بعنوان یک شاهد و به هی
هق افتادنش ، بازیهائی است که پیش از آقای کامو از وقتی که « سکه سازان قلب » (اثـر آندره ژید) منتشــر

شده است به رو\ح افتاده . \د{جـأ کار تازه خود اًوّ]ى كأمو نیست، کار \دس]ده.ى و تازه ای که \ژ ك_(ده است نتیجه

ای است که ازین زمینه سازی ها می گیرد ، ودر آخر، واقعیت عدالت پنچ و پیهوده ای را که هرگز نمی تاد د
عوامل ایجاب نده یکک جتایت را بفهمد و در نظر بگیرد . برای ما روشن می اود.. آولیی قست « بیگانه &
را میتوان بنام « ترجمه سکوت » هم نامید : دراین قسمت به یک بیماری عمومی نویسندگــان معساصر برخورد
می کنیم که من نخستین خودنمائی آن را در کارهای ژول رنار 4613۲0 5©|لا ل دیده ام و آن را «

وسوسه سکوت » نامیدم … این سکوت همان است که هاید گر 10603©۲ © {ابعنوان شکل متین

صفحه ۱۰۲ « افسانه سپزیف »




خرف زدن می نامد.. فقط کسی که می تواند حرف بزند، سکوت می گزپند . آقای کـامو در * اقسانه ســپۆیڤ

» خود خیلی حرف می زند ، در آنجا حتی پرچانگی هم می کند . و حتی عشـقی را که به سکوت دارد به ما
واگذار می کند : حتی جمله

کیر ککارد 7%003۲0© کرا نیز در آن نقل میکند که « مطمئن ترین گنگی ها ، خاموش شدن نیست ، خرف
زدن است .» اما در « بیگانه » دوباره دست به خاموشی زده است اما چطور با وجود کلمات ، می شـمود خاموش مـاند ؟

این مطلب را می توان روش نوی دانست .
اما روش نویسندگی او چیست ؟ شنیده ام که میگویند « ایــن یک کافکا 3163 است که به دت

همینگوی 1111119۷۷30©}آنوشته شده .» من باید اذعان کنم که در اینجا از کافکا چیزی نیافته ام . دید آقای
ەـأوعلام.أفکەم]دركژــانوّهکــاكذث{].دوّثـأڵ\سن.پر\٬رص.)زذەرەــا٬ری.\م_أێ_ر\ی‏ آڤأیك_أ,٬و،\.٬._ندر\م\ۆ…_أغــا،‏
برخالف کافکا همیشه خالی از رفعت و علو است . . . برای او مسئله دراین است که ترتیب کلماتی را که موجب امـری
غیر انسانی می شوند دریابد . برای او امر غیر انسانی ، خودکاری و عدم نظم است . هیچ چـیز کدر و مشکوک ، هیچ
جصر\صط(\د_؛آوروضـغحچصر\ڵـأر*ه٬ده‏ أ٬(دز.ە..أید٬بگر،.رر\ى‏ \ژوجودوّد\رد.«.دعگ]وّە » جريأنڤظ_أ(هظــاژد{._دهظــاق
است روشن … صبح ها ، عصرها و بعد از ظهر های گرم ، ساعات دوست داشتنی او است . تابســتان مـداوم الجزیـره ،
فصل مورد توجه اوست . شب در دنیای او هیچ جائی ندارد . و اگر هم از آن حرف میزند با این کلمـــات است : «وقتی
.د.بد\رهٔ٬دمسوّوّـأرهظـ]روىصوروّ«}.دودوّد.صد\ىکوظـ…ـ:.أن٬ز]بەم_نم-د،رس_.ه.د..روظ_أىراًهٔء_ب،!_وی٬رم..ە._نوۆه_ك_،٬‏
شقیقه هایم را خنک می کرد . آرامش شگرف این تابستان خواب آلود همچون مد دریا درمن داخـل می شد » کسی
که این جمالت را می نویسد از غم و اندوه های کافکا سخت به دور است . این آدم در قلب این همـه بی نظمی آرام
نزدیکی روش او پروش همینگوی پذیرفتنی است . نزدیک بودن روش این دو نویسنده مسلم است در هـــر یک
\٬روّوراًهٔم:ەظم]ى‏ \..رندووّو.ب….ذدهظ.ە]ن جهلاتکژ٬ز]ە\سنكە.د]جحطژتوّ,ەلى\ر٬زب_أە[ى‏ وّد\رێ_دوظ_ر.ث._گێ_ر\ى خود
جداگانه آغاز و انجامی دارند . هر یک از جمالت درست مثل یک نگاه جدا بر روی حرکات و اشیاء است بـا همه این ها
من راضی نیستم بگویم که آقای امو روش داستان نویسی « آمریکـائی » را به کار برده است و یا از آن تأثیری
پذیرفته . در « مرگ در بعد از ظهر » اثر همینگوی ، نیز که همین روش بریده بریده نقل قول بکـار رفته و هــر جمله
از عدم به وجود می آید ، روش خاص خود همینگوی دیده می شود . با این همه گاهی جمــالت کتـاب « بیگان ه» دراز
و وسیخع می شود . در ضمن داستان مرسو من نثر شاعرانه ای را می بینم که باید همــان نحوه تعبیر مخصوص خود
آقای کامو باشد . اگر هم در کتاب «بیگانه » آثار مشهودی از تقلید روش نویسندگــی امریکائی دیده می شـود باید
كؤن٬زةغ.بدى\سنآ٬ر\د...وسدڤك_،د\رمكەآوّأىک]موسروشر\ظ{}درآوّأرڕحدى\شبەكأر.ررد...‏
حضور مرگ ، در پایان راه زندگی ما آینده ما را در مه و دود فرو بـرده اسست . و زندگی مـا « بی فردا» است .
زندگی + توالی ومان حال است.. و انان پوج اگر فکر تحلیل کننده خوذ را با این ان قطیاق نکند چه کند در
چنین موردی است که « برگسون» جز یک متشکله تجزیه نشدنی چیز دیگری نمی بیند. چشــم او جـز یک سلسـله
لحظات ، چیز دیگری را نمی بیند. . . آنچه که نویسنده ما از همینگوی گرفته است همین بردگـی و دنباله دار نببودن
جمالت پریده بریده است که روی بریدگی لحظات تکیه مسی کند . و اکنـون بهتر میتوانیـم برش داسـتان او را درگ
کنیم ؛ هر جمله ای یک لحظه است ، یک زمان حال است . اما نه لحظه مردد و مشکوکی که اندکی به لحظه بعدی

ە_ك،ژە_س\ى\ە_أمج.،ژە_سر\هد_ء*ژرەذ٬_…ڕدوخیورەبور٬ردف،نمهر\بأوّژنصڵأخەء]مج_‎ دورد.نآلأـ؛وّدودە٬سج,ت.‎

٨




بوسیله یک عدم از جمله بعدی بریده و مجزا شده . مثل لحظه «دکارت» که جـدا از لحظه ای است که بعد خواهد
آمد. میان هر جمله و جمله بعدی دنیا نابود می شود و دوباره به وجود می آید ، مخلوقی است از عدم به وجود آمده ،
یک جمله « بیگانه » یک جزیره است . و ما از جمله ای به جمله دیگر ، و از عدمی به عدم دیگر پرتاب مــی شــویم . .
. در یک جا می نویسد « لحظه ای بعد پرسید آیا دوستش دارم ؟ در جواب گفتم این حرف مفــهومی ندارد ولی خیال
می کنم که نه ، او قیافه غمگینی گرفت ، اما هنگام تهیه ناهار ، و بی اینکه هیچ موضوعی در کار باشد باز خندیسد ، به
قسمی که او را بوسیدم درین لحظه بود که سروصدای جنجال از اطاق ریمون برخاست .»

در این چند جمله دومی و سومی با یکدیگر ارتباط ظاهری دقیقی دارند . دریـــن گونه موارد نیز وقتی میخواهد
جمله ای را با جمله قبلی وابسته کند بوسیله حروف و روابطی مثل «و» «اما» «ولی » «بعد» و «درین لحظه بود که
» مقصود خود را انجام می دهد .

با توجه به این نکات ، اکنون می توان به طور کلی درباره داستان آقای کامو صحبت کرد . تمام جمالت این
کتاب هم ارز هستند . همانطور که تجربه های انسان پوج و پیهوده ، هم ارز است . هر یسک جمله بخاطر خودش به
جا می نشیند و دیگر جماالت را به عدم میفرستد . ولی گاهگاه ، آنجا ها که نویسنده پشت پا به روش اصلسی خود می
زند و در جمالت خود شعر می سراید ، هیچیک از جمالت با دیگران بی ارتباط نیستند. حتی گفتگوهـا و مکالمات نیز
در ضمن داستان گنجانیده شده است . مکالمات یک داستان در حقیقت لحظه توضیح و تفسـیر آن اسست و اگر جای
بهتر به آنها داده شود مشخص خواهد شد که معناهائی وجـود دارد … آقــای کامو این مکالمات را زنده می کند ،
خالصه می کند و همه مشخصات برتری دهنده ای را که در چاپ بـرای اینگونه جمالت مکالمه ای می تـوان آورد
کنار می گذارد . بقسمی که جمالت اظهار شده مشابه با دیگر جمالت نمود می کند و فقط یک لحظه می درخشـند و
بعد ناپدید می شوند همچون تابش شعاع و مثل یک آهنگ و مثل یک بو . همچنیــن وقتی انسـان شــروع به خواندن
کتاب می کند هیچ خیال نمی کند که دارد داستان می خواند . بلکه گمان میکند یک خطبه با طمطـراق و یکنواخست را
با صدای تو دماغی یک عرب دارد قرائت میکند . ولی داستان کم کم در زیر نظر خواننده بسه خود شکل می گیرد و
ساختمان محکم و دقیقی را که داراست به رخ می کشد . حتی یکی از جزئیات داستان هم بیهوده ذکـر نشده است ، و
حتی یکی از این جزئیات نیست که در داستان بی استفاده مـانده باشد و دنبالش گرفته نشده باشد . و وقتی انســان
کتاب را می بندد درک میکند که بجز این طریق ، به طریق دیگری نمی شده است داســتان را شـروع کرد و نیز درک
میکند که نمی توانسته است پایانی غیر از اینکه دارد داشته باشد . درین دنیائی که بعنوان دنیای بیهودگی بسه مـا عرضه
شده است ، اصل علیت به دقت مورد توجه قرار گرفته و کوچکترین حوادث ، سنگینی خود را دارند . هیچ اتفساقی در
داستان نمی شود یافت که قهرمان را ، اول بطرف جنایت و بعد هم بطرف اعدام رهبری و راهنمائی نکند .

« بیگانه » یک اثر کالسیک است . یک اثر منظم و آراسته است . اثری است که در موضوع بیهودگی و پــوچـی و
نیز به ضد آن ساخته شده است . آیا همه آنچه را که نویسنده از ساختن چنین داستانی میخواسته همیــن هــا بوده است
؟ من نمی دانم . ولی این عقیده خواننده أی است مثل من که ابراز میدارم. اما این اثر خش_ک و خالص را که در زیر
ظاهری درهم ریخته و نا منظم مخفی شده است ، این اثری را که وقتی کلید فهمش را در دسـت داشسته باشــیم اینق در
کم پوشیده می ماند ، این اثر را چطور باید طبقه بندی کرد ؟ من نمی توانم آنرا یک حکایت بدانــم . چون حکایت در
همان زمانی که نقل میشود و طبق آن ، بوجود می آید و نوشته می شــود . و در آن اصـل علیست جانشیین جریـان
تاریخی قضایا می گردد. آقای کامو آن را « داستان » نامیده است . با این همه داستانی است که ظــرف زمـان مداوـی
اتفاق می افتد و وظیفه أی دارد و حضور زمان در آن غیر قابل برگشت بودن زمان را نشان می ده.د . خالی از شک و
تردید نیست اگر من چنین نامی را به این توالی لحظه های حاضر … می دهم ، شاید هم این داسـتان هــم چـون «




صادق » و یا « کاندید » (آثارولتر) قصه های اخالقی کوتاهی است با کنایه هائی انتقاد کنن ده و تو دار و با کوچک
ابدال هائی مسخره (مثــل نگهبان ، قساضی ، بازپ رس دادسـتان و دیگـران … ) و به این طریق با وجود سهم
\كرســاد….ە.أڵ.…ـەط های آڵ٬]ن‏ و د\ره.س:ـأن رژد….ل \مر.بک]ق در آن ، از لحاظ \س]س کـار \.ث._ن کتاب ، د\س_:.أزى شیه به
قصه « ولتر» باقی می ماند .

فوریه ۱۹۴۳
ژان پل سارتر




امروز ، مادرم مرد . شاید هم دیروز ، نمی دانم . تلگرافی به این مضمـون از نوانخانه دریـافت داشسته ام : « مـادر ،
در گذشت. تدفین فردا . تقدیم احترامات » از این تلگراف چیزی نفهمیدم شاید این واقعه دیروز اتفاق افتاده است .

نوانخانه پیران در « مارانگو » ، هشتاد کیلومتری الجزیره است . سر سـاعت دو اتوبوس خواهــم گرفـت و بعد از
ظهر خواهم رسید . بدین ترتیب ، می توانم شب را بیدار بمانم و فردا عصـر مراجعست کنـم . از رئیســم دو روز مرخصی
تقاضا کردم که به علت چنین پیش آمدی نتوانست آنرا رد کند. با وجود این خشنود نبود . حتسی باو گفتم :« این امـر
تقصیر من نیست . » جوابی نداد . آنگاه فکر کردم که نبایستی این جماه را گفته باشــم . مــن نمــی بایست معذرت
میخواسنتم . وانگیبی وظطیقه او بود که به من تسایت یگوید . شاید هم ایتگار را برای پس فردا گذاشته است حبه صرا با
باس عزا خواهد دید چون اکنون مثل این است که هنوز مسادرم نممرده است . ولی ببر عکس بعد از تدفین ، این
کاریست انجام یافته و مرتب ، که کامال جنبه رسمی به خود می گیرد .

سر ساعت دو اتوبوس گرفتم . هوا خیلی گرم بود . بنا به عادت ، غذا را در مهمانخانسه « سلست » خـوردم . همـه
شان به حالم دل می سوزاندند و « سلست» بمن گفــت : « یک مـادر که بیشتر نمی شود داشـت .» هنگامی که
عزیمت کردم همه تا دم در بدرقه ام کردند . کمی گیچ بودم . چــون الزم بود به مـنزل « امـانوئل » ب روم و کـراوات
سیاه و بازوبندش را به عاریه بگیرم . او چند ماه پیش عمویش مرده بود .

برای اینکه اتوبوس را از دست ندهم ، دویدم . حتماً به علت این شـتاب و این دویدن و سر و صدای ماشسین و
بوی بنزین و نور خورشید ، و انعکاسش روی خیابان بود که چرتم گرفـت ، کما بیش تمـام طول راه را خوابیدم .
هنگامی که بیدار شدم ، به یک مرد نظامی چسییده بودم . نظــامی به مــن خندید و پرسید آیا از راه دور می آیـم ؟
چواب دادم « بله » برای اینکه چیز دیگری برای گفتن نداشتم .

نوانخانه در دو کیلومتری دهکده است . این راه را پیاده رفتم . خواستم فوراً مادرم را ببینــم . امـا دربسان گفست اول
باید به مدیر رجوع کنم . چون مدیر مشغول کار بود ، کمی صبر کردم . تمام این مدت دربان حرف زد و بااًلخره مدیـر
را دیدم : و مرا در دفترش پذیرفت . پیر مرد ریزه ای بود کـــه نشــان « لژیـون دونـور» به سینه داشـت . با چشــمان

درخشان مرا نگاه کرد . بعد دستم را فشرد و مدت زمــانی آثرا نگاهداش ت که نمیدانستم چگونه آنرا در پیاورم : به
پرونده رجوع کرد و به من گفت : « مادام مرسو سه سال پیش به اینجا وارد شد وشـــما تن ها حـامی او بودید.»گمـان
کردم مرا سرزنش می کند . از این جهت خواستم توضیحاتی بدهــم . امـا کالمـم را قطع کرد : « فرزند عزیـزم الزم
نیست خودتان را تبرئه کنید . من پرونده مادرتان را خواندم . شما نمــی توانسستید احتیاجات او را برآورید . او پرسستاری
زم داشت. درآمد شما کم بود . از همه اینها گذشته ، او در اینجا خوشبخت تر بود .» گفتم « بله ، آقــای مدیـر » او
افزود : * شما میدانید در اینجا او دوستانی بسن و سال خوڵ می یافت . و می توانست آذایذ زمــان گذشته رابا آنان در
میان نهد . شما جوانید و زندگی با شما او را کسل می ساخت .»
أسمطڵءــار\سسدوز،ظعگ]هكــاكەم]ززمح]دەدود،رە]ماًوڤأد_ع٬س_أکئ_]داً_]ه(٬_ژزم_ر\دص_ألم_؛ــاك_رز‏
روزهای اول که به نوانخانه آمده بود اغلب گریه می کرد . و این بعلـــت تغییر عادت بود پس از چند مـاه اگر می
خواستند او را از نوانخانه بیرون پیاورند بازهم گریه می کرد . بازهم بعلت تغییر عادت بود . کمی هم به این جهت بود

۵۱




که در سال اخیر هیچ بدیدن او نیامده بودم . و همچنین بعلت اینکه یکشنبه ام را می گرفت - صرفنظر از زحمتی که
برای رفتن با اتوبوس ، گرفتن بلیط و دو ساعت در راه بودن می بایست می کشیدم .

مدیر بازهم با من حرف زد . ولی من دیگر به او گـوش نمـی دادم . بعد به مــن گفـت : « گمـان می کنم می
خواهید مادرتان را ببینید . » من بی اینکه جوابی بگویم بلند شدم . و او بطرف در ، از من جلو افتــاد . در پلکـان ، براییم
گفت : « او را در اطاقق کوچک مرده ها گذاشته ایم . برای اینکه دیگران متأثر نشوند . در اینجــا هــر وقـت کسی می
میرد ، بقیه تا دو سه روز عصبانی اند و این موضوع باعث زحمت میشود . »
از حیاطی عبور می کردیم که عده زیادی پیرمرد ، در آن ، دسته دسته با هم وراجی می کردند . هنگــامی که مـا عبـور
میکردیم آنها خاموش می شدند . و پشت سرما باز گفتگو شروع میشد گوئی که همهمه سنگین طوطی هــا سست . دم
یک ساختمان کوچک مدیر از من جدا شد : « آقای مورسو شما را تنها می گذارم در دفتر خود بــرای انجام هــر گونه
خدمتی حاضرم . بنا به قاعده ساعت ده صبح برای تدفین معین شده است . زیرا فکر کردیم بدین ترتیب شــما خواهید
توانست در بالین آن مرحومه شب زنده داری کنید . یک کلمه دیگر : مادرتان اغلب به رفقایش اظهار می کرده است .

تمی بخواند با تظریقات بی به خاف سپرده شود. بر من ونجب است حدالوازم این امر را فراهی نی اما بخواس خر
ضمناً شما را هم مطلع گردانم . » از او تشکر کردم . مادرم ، گرچه بی دین نبود ، ولی هنگام زندگیش هــرگـز به دن
نمی اندیشید .

داخل شدم . اطاقک بسیار روشنی بود ، که با آب آهک سفید شده بود . و یک قــاب شیشـۀ طاق آن را پوشـانده
بود . اثاثیه اش صندلی ها و سه پایه هائی بشــکل ضرب در بود «روی دو تای آنها ، در وسط ، تابوتی با سرپوش
مخصوصش ور\(ك(وەەدودص-]?هجـ]ىدراًىلأرود_،و\سڵ٬ددددكەشۆ(کوسدهسدەرودودژ(ژىل)صەظ_أیث_ألود_؛‏
که با پوست گردو رنگشان کرده بودند مشخص به چشم من آمدند ،

نزدیک تابوت ، زن پرستار عربی بود که روپوش سفید بر تن داشت و لچکی بارنگی تند بسر بسته بود .

در این هنگام دربان پشت سر من داخل شد . پیدا بود که دویده است . کمی لکنـت داشـت : « سـرتابوت را پسسته
اندء ولی برای اونگه ا بنهانید چسط را بینید باید یها را یکشم.. & ید تابوث + نژدیگ شده پ بوف که کهش داف ری
. به من گفت « نمیخواهید ؟5» جواب دادم : «نه.» یکه خورد و من ناراحت شدم . زیرا حس کردم کنه نبایستی همچ ـو
حرفی زده باشم . پس از لحظه أی ، به من نگاه کرد و بی هیچ سرزنشی ، مثل اینکه خبر می خواهـ.د بگیرد . پرســید :
« برای چی؟ » گفتم « نمیدانم.» آنگاه در حالیکه سبیل سفیدش را می تابید ، بی اینکه بمن نگـاه کند گفـت : « می
فهمم . » چشمانی زیبا ، به رنگ آبی روشن داشت و رنگ پوستش کمی قرمز بود . صندلی بمن داد و خــودش بفاصله
کمی پشت سرم نشست . زن پرستار بلند شد و به طرف در رفت در این لحظه دربان به مــن گفـت. « این زن خـوره
دارد .» چون چیزی نفهمیدم ، بطرف پرستار متوجه شدم و دیدم که از زیر چشــمهایش پارچه ای گذرانیده و بدور
سرش پیچیده . در جای بلندی دماغش پارچه صاف بود. روی صورت او جز سفیدی پارچه چیزی دیده نمی شد .

وقتیکه او رفت ، دربان گفت : « من االن شــما را تنها ـی گذارم .» نمیدانم چه قیافه ای بخود گرفتم که
منصرف شد و پشت سر من ایستاد . این وجود پشت سرم ، عذابم می داد . تمـام اتاق را نور زیسای بعد از ظهر فـرا
گرفته بود . وزوز دو زنبور طالئی پشت شیشه ها بگوش می رسید. حس کردم که خوابم گرفتـه است . بی اینکه به
طرف دربان برگردم . به او گفتم : « مدتی است که اینجا هستید ؟» مثل اینکه مـدت هــا منتظـر چنیــن سسـئوالی بود ،
ؤورآ جواب داد : « پنج سال .»
دنبال آن ، خیلی پرگوئی کرد . اگر پیش از اینها به او گفته بودند که با شغل دربانی در « مـارانگو» روزگار خود را به
پایان خواهد رسانید ، سخت تعجب میکرد . شصت و چهار سال داشت و اهل پـاریس بود . در این موقـع کالمـش را

1




قطع کردم : « آهاه ، پس اهل اینجا نیستید ؟ » بعد یادم افتاد که قبــل از اینکه مـرا باطاق مدیـر راهنمائی کند ، از
م]درم.راسدرف٬ردهبود.كۀوّذەبودكە.د].بدخ.ه..لزودخ]کشکرد٬ر.بر\درصع٫ر\،خصوصاًدر\..رنوّاح.ە._ە٬ە_و\بەەم_.ە.]ر‏
گرم است در آن هنگام برایم گفته بود در پاریس میزیسته است . در پاریس که خاطره آنرا هرگز فراموش نخواهد کـرد
. در پاریس . میشود مرده را تا سه روز و گاهی تا چهار روز نگاه داشت . ولی اینجا وقت این چیزهــا نیست . فکــرش را
هم نمیشود کرد که در اینجا می بایست دنبال نش کش دوید . در اینموقع زنـش باو گفته بود : « خفه شــو ، این ،
چیزهائی نیست که بشود برای آقا گفت . » و پیرمرد قرمز شده بود و پوزش خواسته بود . من وسط کالمش دویده ،
گفته بودم : « چیزی نیست چیزی نیست .» آنچه را که پیرمرد می کرد درست و جالب یافته بودم .

در اتاق کوچک مردگان ، برایم گفت که به عنوان آدمی مفلوک به آنجا آمده بوده است و چون خود را هنـوز
کاری می دانسته ، این شغل دربانی را قبول کرده است . به او یادآوری کردم که در عین خسال او هـم جزء افراد این
نوانخانه حساب می شود . و او گفت که نه . اول هم متعجب شده بــودم که چـرا در ضمــن صحبـت از افـراد نوانخانه
کلمه « آنها» ، «دیگران» و خیلی بندرت لغت « پیرها» را بکار می برد . در صورتی که اغلب زیـاد هــم با او اختالف
سن نداشتند . ولی طبیعی است که او با آنها یکی نبود . او سمت دربانی داشت . و ، در بعضی موارد هم ســرپرسـت آن ها
حەەــابم:م٬.ە-.-ەهد.در\٬.رنلثظەآن٬ب(ر٬،_:]وو\ردهٔ٬د.شبظژظ]نؤ(\رس#دهبژد.!ـ٬رژدى،ر*ۀء_ب!_(اًف(\٬رر*ۀم.ە..ە٬وّە_ەظ_أس_هٔ.اً_س‏
شد . دربان کلید چراغ را زد و من از زنندگی ناگهان نور خیره شدم . مرا برای صرف شـام به سفره خانه دعـوت کرد
ولی من گرسنه نبودم . اجازه خواست فنجانی شیرقهوه برایم بیاورد . چون آنرا بسیار دوست داشتم ، قبـول کردم و بعد
از لحظه ای با سینی مراجعت کرد . آشامیدم . آنوقت میل کردم سیگاری بکشم . اما شک کردم . چـون نمیدانستم که
آیا می توانم اینکار را جلوی مادرم یکنم . فکر که کردم ، اینکار هیچ اهمیتی نداشت . سیگاری به دربــان تعارف کـردم
و با هم کشیدیم .

پس از لحظه ای ، بمن گفت : « میدانید دوستان خانم مادرتان هم خواهند آمد کــه شــب را در اینجـا بسر برند .
این رسم اینجااست . من باید بروم و صندلی و قهوه سیاه تهیه کنم . » از او پرسیدم که آیا می شــود یکسی از چراغها را
خاموش کرد ؟ درخشش نور ، روی دیوار سفید خسته ام می کرد ، به من گفت که اینکار ممکن نیسـت . اینطـور سیم
کشی شده است ، یا همه چراغها یا هیچکدام . دیگر من به او توجهی نداشتم . او خارج شد ، و برگشـت . صندی ها را
جا داد . روی یکی از صندلیها ، فنجانها را دور یک قهوه جوش گذاشت . بعد روبروی من ، طرف دیگر مـادرم نشسـت .
آن پرستار همانطور ته اطاق ، پشت بما ایستاده بود . من نمی دیدم که چـه میکرد . امـا از حرکات دستش ، فـهمیده
م…هدكەچەـرىهىر]ۆ\ـظ٬واًملا؛_«]رود٬ي٬وهمراًأرمکردهدوزؤ\رد)یكەر]رث_وزڤواً_ى\(رڵ_سوك]_عڕ]ص_أ٬م\ـ‏
به گمانم که اندکی هم چرت زدم . صدای خش خشی مرا پیدار کرد . به علت اینکه چشم هــایم بسسته بود ، اطاق باز
در نظرم از روشنائی ، سخت زننده بود . جلوی من هم حتی یک سایه ای یافت نمی شد . و هر چیز . هر زاویـــه ، تمـام
خمیدگیها در مقابل چشمانم با بی حیائی زننده أى رســم میشد . در این لحظه بود که دوسـتان مـادرم وارد شدند.
رویهمرفته ده دوازده تائی بودند . و با سکوت وارد این روشنائی خیره کننده شدند . بی اینکه صدائسی از صندلی هــا بلند
شود روی آنها قرار گرفتند . آنها را چنان می دیدم که تا کنون هیچکس را ندیده ام . هیچک س از جزئییات صورت هـا
و لباسهایشان از نظرم نمی گریخت . با وجود این صدائی از آنها نمی شنیدم و واقعیت آنها را به زحمـت می توانستم
باور کنم . تقریباً همه زنها پیش بند بسته بودند . با بندی که تنک ، بدنشان را می فشــرد و شکم پائین افتاده شان را
بیشتر نمایان میساخت تا آنوفت هرگز درک نکرده بودم که پیرزنان تا چه حد میتوانند شکم داشته باشند . مردهـا

تقرییاً همه پسیار ادغو بودند و عصاً بدست داشتند . چیزی که در قیافۀ آنهها هراً یخود جلب هی خنرد، ایج بود گله
_حسصمج٬أل….أن(\دهى(.د\ـم،ۆمطرورژس]٬ىم]٬ىرودکە\روص٬ط‏ حهٔـرت أی \(ح(ژگلمطرسرس_هدط٬ە.گأص.گ_ە‏ نشستند ،

۱٣




اغلب مرا نگاه کردند و با زحمت سری تکان دادند و چـون لباسهایشــان دردهان های بی دندانشــان فرورفته بود مــن
سدمكەآخ]ڕەسسلامهكــاكۀغديأؤقطي\ك_،درك_تعص٬؛ىسرژــانر\٬زک_أند\ده\س_ن.\م_أكه_أنصكهٔ_«]‏
سالمم کردند . در این هنگام بود که متوجه شدم همه در مقابل من ، گرداگرد دربان نشسـته اند . و سر خود را تکـان
هكــادش.در.بگ_،آن٬\سؤکرم…عخرهدرمن\.ب)جأدهٔ٬دكەآمده\ۆدمر\م)حأكهەکهٔ.٬ەد.‏

اندکی بعد ، یکی از زنان بگریه افتاد . او در ردیف دوم ، پشت سر یکسی از همراهــانش پنهان شده بود مــن به
زحمت می دیدەش . با سکسکه های گوتاه قرتباً گرپه می کرد و بنظرم آمد کــه هر گ ز ب ازةخواهد ایستاد . دیگـران
مثل اینکه گریه او را نمی شنوند . همه محزون و گرفته و ساکت بودند. به تابوت یا به عصاهـای خود ، یا بهر چیز
دیگر ، می نگریستند . اما جز به همان یکی به چیز دیگری نگاه نمی کردن.د . آن زن همـانطور گریه می کرد خیلی
متحیر بودم . زیرا که او را نمی شناختم . می خواستم دیگر صدایش را نشــنوم . ولی جـرات این را نداشتم که به او
اظهار کنم . دربان بطرف او خم شد . حرفی زد ولی او سرش را خم کرد چیزی زمزمه کرد و به همان نحو و ترتیـسب به
گریه ادامه داد . بعد دربان به طرف من آمد . نزدیک من نشست . پس از یک لحظه طوالئی ، بی اینکه به مــن نگاه
کند برایم گفت : « این زن خیلی به خانم مادر شما نزدیک بود. می گوید این مـرده تن ها دوست وی در اینجا ب وده
است و اکنون دیگر کسی را ندارد. »

مدت درازی به همین ترتیب نشستیم . آه ها و سکسکه های آن زن دیگر کمتر شده بود . مدثتی دمـاغش را باال
کشید و باالخره خاموش شد . من دیگر خوابم نمی آمد . اما خسته بودم و نشیمنگاهم درد گرفتـه بود . اکنون سکوت
همه این آدمها بود که برایم طاقت فرسا بود . گاهگاه فقط ، صدای مخصوصی که نمی توانستم آن را تشـ_خیص بلهــم
به گوشم می خورد . پس از مدتی ، باالخره ملتفت شدم که چندتای از پیرمرد ها توی لپ شــان را می مکیدند و این
ملچ ملچ عجیب را از خود در می آوردند بقدری در افکار خود مستغرق بودند که متوجه این کار نبودند و حتی این فکـر
به من دست داد که این مرده آیکەه٫٬ە.]ن‏ آنان افتاده است هیچ معنائی در نظر آنــان ندارد . ولی اکنـون درک میکنـم
که این فکر غلطی بوده.

ما همه قهوه ای را که دربان درست کرده بود نوشــیدیم بدش را دیگر نمیدانم . شــب گذشته بود . فقـط یادم
هست که یکبار چشم گشودم دیدم که پیرمرد.ها ، بهم تکیه دادۀ ، خواپیده اند. غـیر از یکسی که چانه اش را روی آن
دستش که عصا را می فشرد قرار داده بود و مرا خیره نگاه می کرد . مثل اینکه مدتها جز بیندار شدن مـرا انتظار نسی
ك….ەدت\سەــاراـ\ـزود](هحو\؛{اًدردرا_لەــاد(زساًرپب_ەىس_سمگ]ظ{]٬\((٬_ژ\د_؛پرد_دمرو()ویداًه_س…_ەظ_]م_؛ــا‏
سرید. اندکی بعد یکی از پیرمرد ها بیدار شد و خیلی سرفه کرد . توی دستمال بزرگ چـهار خانه ای تف می کرد و
هر یک از سرفه هایش مثل این بود که از ته بدش کنده می شد . هم او دیگران را بیدار کرد و دربـان به آنها گوش زد
کرد که باید بروند . آنها بلند شدند . این شب زنده داری ناراحت صورتها شان را خاکستری کرده بود . وقتی بسیرون می
رفتند ، با تعجب سختی که به من دست داده بود ، همه شان دستم را فشردند انگار این شب کـه ما در آن حتی یک
کلمه هم رد و بدل نکرده بودیم صمیمیت ما را دو چندان کرده بود .

من خسته بودم، دربان مرا به اطاق خود برد که توانستم در آنجا سسروصورتم را مرتب کنـم . بازهم شیرقهوه ای
نوشیدم که بسیار خوب بود . آسمان بر فراز تپه هایی که « مارانگو » را از دریا جدا می کــرد انباشسته از سـرخی بود . و
نسیمی که از بااخی تپه ها می گذشت بوی نمگۀ با خود می آورد.. روزبسیار زیباتی در پیشن بود ، من مدتها که به ده
نرفته بودم و فکر میکردم اگر مادرم در میان نبود چه لذتی از گردش امروز می توانستم ببرم . در خیساط ، زیر درخت
چناری ، به انتظار ایستادم . بوی زمین نمناک را فرو می بردم و دیگــر خوابم نمی آمد. به فکـر همکاران اداری ام

افتادم - که در این ساعت همگی برای رفتن به سر کار بر می خواستند : برای من همیشه این لحظـه ، سخت تریسن

٤




لحظات بود . بازهم اندگی به این چیزها فکر کردم . امــا ناگهان صدای زنگی از داخمل ساختمان رشسته افکمارم را
گسیخت . پشت پنجره حرکاتی دیده شد. سپس همه جا را آرامش فرا گرفــت . آفتاب اندکسی در آســمان بیشتر بـاال
آمده بود : پاهایم داشت داغ می شد . دربان از حیاط گذشت به من گفت که مدیر مرا می خواهــد . به دفترش رفتم .
مرا واداشت که چند ورقه را امضاء کنم . دیدم که سیاه پوشیده بود و شلوار راه راه به پا داشت تلفن را به دت گرفــت
و به من گفت : « مأمورین متوفیات یک لحظه پیش آمده اند . من مــیروم که بگویم تسابوت را بکوبند .مــی خواهید
یکبار دیگر هم مادرتان را ببینید ؟» گفتم نه . در حالیکه صدایش را آهسته میکرد بوســیله تلفــن دستور داد : « فی ای
‎:٣|٦ 030‏ به مأمورین بگوئید که می توانند شروع کنند .» بعد گفت که او هم در مراسم تدڤین شرکت خواهـد کرد
، و می از او یشگر کردم : پشت میزش نست : پاهای کر یکش را روی هم انداخت و بسی اتقاقع داد نه تها می و
او با پرستار قسمت در مراسم خواهیم بود : بنا به قاعده نوانخانه أی ها نباید در مراسم تدقین شرکت کنند: آنها فقط
اجازه دارند که شب زنده داری کنند . و خاطر نشان ساخت که : « ایین مسئله ایست مربوط به انسانیت » . ولی

 

استثناثاً به یکی از دوستان مادرم بنام « توماس پرز » اجازه شرکت در این تشیع را داده بود . در اینجـا ، مدییر خندید و

بدن نت : طالیته ری میگنید + این یکی او احساسات توران جوانی است . ان پیرم یة و م ادر ش ها پکدیگتر را
هیچوقت ترک نمی کردند . در نوانخانه ، آنها را دست میانداختند و به « پرز» می گفتن د ، « این نامزد شماسـت . »و
او می خندید . این مطلب برای آنها لذت بخش بود . و حقیقت این است کنه مـرگ مـادام « مرسـو » زیـاد او را متتأثر
ساخته است . گمان می کنم که حق نداشتم به او اجازه ندهم . اما بسه واسسطه سفارش پزشــگ بازرس ، او را از شب
زنده داری معاف کردم . »

مدت درازی خاموش ماندیم . مدیر بلند شد و از پنجره دفرتر خود نگاه کرد . و پس از لحظه ای ، گفــت: « آهــاه ،
این کشیش مارانگوست . زود آمده است.» و گفت که برای رفتن به گلیسا که در خود دهک . دة واقع است دس ت کم
باید سه ربع ساعت پیاده روی کرد . پائین آمدیم . جلوی ساختمان کشیش و دو کــودک مرثیه خوان ایسستاده بودند .
یکی از این دو بخور سوزی در دست داشت و کشیش برای میزان کردن بلندی زنجیر نقـره ای آن بطرف او خم شده
بود . وقتی که ما فرارسیدیم ، کشیش سر برداشت . مرا « فرزندم » نامید و چند کلمه دیگر هم گفت . بعد داخــل شد ،
من هم وی را دنبال کردم .

به یک نظر دیدم که میخهای تابوت کوبیده شده اسست . و چهار مـرد سـیاه در اطاق ایسستاده اند . در همیـن آن
شنیدم که مدیر به من می گفت کالسکه کنار جاده حاضر است . و کشیش به دعا خواندن مشسغول شد . از این لحظه
به بد : تارضاً پسوعت انجام یاقت . مردهاً با طاقسانی بطرف قایوت رفنه . کشیش وخهراه آتش و مدیر ومـن خارج
شدیم : جلوی در ، زنی ایستادۀ بود که من نمی شناختەش : مدیـر گفـت: * آقای مرسـو » . اسم این زن را نشید؛
بودم و فقط دانستم که سرپرستار است . او بی هیچ لبخندی صورت استخوانی و دراز خمود را خم کرد . بعد مـا برای
اینکه جنازه عبور کند صف کشیدیم بعدبه دنبال حمالها راه افتادیم و از نوانخانه بیرون رفتیـم . جلـو در ، کالسکه
ایستاده بود . سیاه ، دراز و درخشنده بود و آدم را به یاد قلمدان می انداخت . پهلوی آن ، ناظم تشریفات بود که مـردی
کوتاه قد بود و لباسی خنده آور داشت . با پیر مردی که حرکاتش ساختگی بود . دریافتم کـه او آقای « پرز » است .
کاله فوتر نرمی با لبه های پهن و میانه گرد بسر داشت ( که هنگام عبور جنـازه آنرا از سر برداشـت ) با لباسی که
شلوارش روی کفشهایش افتاده بود و گره کوچک کراوات سیاهش که به یخه سفید پیراهن بزرگش خورده بود.
لباسهایش در زیر دماغی که پر از لکه های سیاه بود می لرزید . موهای نرم سـفید او پشــت گوشـهای عجیب بلبله و
برگشته اش ریخته بود و رنگ قرمز گوشها ، روی این صورت رنگ پریده جلب نظر مرا کرد . ناظم تشریفات جای هــر




کداممان را معین کرد . کشیش جلو می رفت پسن از او گالسکه.، اطراف کالسکه، آن چهار سرد . عقب آنها مدێر و
سس(پررهسـأرژآظ]ی ((خروّ»آخرص_غ_ظ.لو(.وّد.
اکنون آسمان انباشته از آفتاب بود . آفتاب کم کم روی زمین سسنگینی می کرد و حرارت بسرعت بااًل سی رفست .
نفهمیدم چرا اینقدر دیر حرکت کردیم . گرما را زیر لباسهای تیره ام خس می کردم . پیرمرد ریزه و کوتاه که کالهش
را به سر گذاشته بود آنرا از نو برداشت . هنگامیکه مدیر راجع به او با من حرف می زد ، بطرقش بـرگشسته ، نظـری
دظاکذههى(ۆسدر)حذگە\طر\ف حو(.رطری \د\ـ\دە{]أرمــانرز؛_فصسودرظ_]ك_ە؛_ەص_ەأىس_رئ_(آس_م]نک…_ەاـه
منتهی می شدند و از میان این خاک سبز و اخرائی و این خانه های تک تک و مشخص حال مـادر خود را در می
یافتم . شب در این سرزمین باید همچون وقفه ای حزن انگیز باشد . اما امروز ، آفتـساب طاقت فرسا ، منظره را از دم
نظر محو می ساخت و آنرا بی روح و افسرده جلوه گر می ساخت .

براه افتاده بودیم . در این هنگام بود که درک کردم « پرز» کمی می لنگد ، کالسکه ، کم کم به سرعت خــود می
افزود و پیرمرد عقب می ماند . یکی از مردانی که اطراف کالسکه حرکت می کردند نیز عقب ماند و اکنون پا یای مـن
راه میرفت از سرعتی که خورشید در باال آمدن از آسمان داشت در تعجب بودم . ناگهان متوجه شـدم که جلگه مدتی
است از سرو صدای حشرات و زمزمه علفها پر شده است .

عرق بر گونه هایم روان بود . چون کاله نداشتم ، با دستمال خود را باد ممیزدم . مـأمور تدفیـن چیزهــائی به من
گفت که نشنیدم . در همین هنگام کله خود را با دستمالی که در دست چـپ داشـت از عـرق پاک میکرد. با دست

 

راست کاسکت خود را بلند کرده بود . به او گفتم : « چی ؟» او در حالی که خورشید را نشان می داد تکــرار کرد که :
«عجب می زند .» گفتم : « آره » « پیر بود؟» جواب دادم : « همچنین » ، چون سن او را دقیقاً نمی دانسستم . پس از

این ، خاموش شد . به عقب برگشتم و پرز را که پشت سر به فاصله پنجاه مستری می آمد . همچنیـن به مدیر نظ ـر
انداختم . بدون کمترین حرکت پیموردی ، با اهن و تلپ راه می آمد . چند قطره عسرق روی پیشــانیش بـرق مسی زد .
ولی او آنها را خشک نمی کرد. به نظرم می آمد که دسته تشبیع اندکی تند می رفت اطراف من همچنــان همـان جلگه
سوزان و انباشته از آفتاب بود ، روشنائی آسمان قابل تحمل نبود. برای یک لحظه ، از روی قسمتی از جاده که 7 اژه
تعمیرش کرده بودند گذشتیم . خورشید قیر جاده را نـرم کرده بود . پاهــا در آن فـرو مـیرفت و اندرون درخشــانش را
نمایان می ساخت . باالی کالسکه ، کاله راننده که از چرم درست شده بود به نظر میآمد که گویا به این اجـن آغشسته
شده است . من اندکی میان آسمان آبی و سفید و هم آهنگی این رنگها : سیاهی خیره کننده قبر نمایان شد ، ســیاهی
تیره لباسها و سیاهی براق کالسکه ، خود را گم کرده بودم . همه اینها : آفتاب ، بوی چرم و بوی پسهن کالسکه ، بوی
رنگ و کندر ، و خستگی یک شب بیخوابی ، نگاه من و افکارم را پریشان ساخته بود . یک بار دیگر به عقسب برگشتم
: « پرز» به نظرم بسیار دور آمد . در میان مهی از گرما ناپدید بود . بعد دیگر او را ندیدم . با نظر به جستجویش
پرداختم و دیدم که از وسط جلگه از راه میانبر می آید . نیز دیدم که جـاده جلوی روی مــن پیچ میخورد . فـهمیدم «
پرز» که این حوالی را می شناخته ، راه را خیلی زودتر طی خواهد کرد و ما را خواهد گرفت . سر پیج جاده به ما ماحسق
شد . بعد او را گم کردیم . مجدداً از راه میان بر می رفت و این عمل چند بار تکرار شد . من حس می کردم که خون
روی شقیقه هایم می کوید .

تمام اینها باالخره با چنان شتاب و تحقق ، و وضعی عادی گذشت که بیش از این چیزی از آن به یاد ندارم . فقـط
یک چیز دیگر : موقع ورود به دهکده ، سرپرستار با من حرف زد ، صدای مخصوصی داشت که به صورتش نمــی آمد .
صدائی موسیقیدار و لرزان . به من گفت « اگر آدم آهسته برود ، خطر آفتاب زدگی تهدیدش می کند و اگـر خیلی تند

٦




برود عرق خواهد کرد و در کلیسا سرما خواهد خورد . » او حق داشت . جز این چاره ای نبود . باز چند خاطره دیگـر از
این روز در نظر دارم ، مثاًل ء قیافه « پرز» ، وقتی برای آخرین بار نزۆدیک دهکده به ما رسید . قطرات درشــت اشک ء

خستگی و رنج روی گونه هایش نشسته بود که به علت چین های صورتش ، نمی توانست جـاری بشود بلکه پخش
می شد ، دوباره جمع می شد و روی این صورت واریخته ، پوششی از آب تشکیل میداد . نیز خاطره کلیسا و دهــاتی هـا
روی پیاده رو ها ، گلهای شمعدانی قرمز رنگ ، روی قیر های گورستان ؛ بیـیهوش شدن « پرز» ( که مثل آدمک
مومی از هم وارفته می نمود ) خاکی که به رنگ خون بود و روی تابوت مادرم ریختند ، ریشه های سفید درخت کــه با
آی نای شده بوذ : باز سیت سرو سدا دهنه : انتظار چلوی یاک قهره خاند ردی یکنواخت سوتور دو خود سانی
من هنگام ورود اتوبوس به روشنائی های الجزیره و فکر اینکه دوازده ساعت تمام خواهم خوابید .




هنگامی که بیدار شدم ، فهمیدم چرا رئیسم موقع تقاضای دو روز مرخصی ناراضی بـه نظر می رسید : زیـرا امـروز
شنبه بود درستش را بخواهم بگویم این را فراموش کرده بود . ولی هنگام بیدار شدن ، این مطلب به فکـرم رسـید .
خیلی طبیعی بود که اربابم فکر کرده است من با روز یکشنبه ام چهار روز تعطیل خواهم داشــت . و ایسن بـرای او نسی
توانسته است خوش آیند باشد . اما از طرفی اگر آنها مادرم را بجای امروز دیروز بخاک سپردند تقصیر از مـن نبود و از
طرف دیگر به هر صورت من شنبه و یکشنبه ام را زیاد در اختیار داشتم . مســلما این مـرا از آن بازنمی داشت که در

هماندم نا رضایتی اربابم را درگ کنم . به زحمت از بستر برخاستم . زیرا روز یکشنبه بسیار خسته شده بـودم . وقتی که
ریشم را می تراشیدم ، از خود پرسیدم که چه می خواهم یکنم و تصمیم گرفتم بسه شـنا ب روم . برای رفتن به حمام
های بندر؛ تراموای گرفتم . آنجا ، در حوضــهای شـنا آب تنی کردم ، آدـهای جـوان بسـیار بودند . در آب «مـاری
کاردونا» دوست قدیم اداری ام را که همان وقتها خاطر خواهش بودم یافتم دگمان می کنمءاو نیز همچنیـن بود. امـا او
اندکی بعد رفته بود و ما فرصت نیافته بودیم . کمکش کردم که روی کمربند الستیکی بنشیند . و در این حرکست ،
پستانهایش را دست مالیدم . هنگامیکه او طاقباز روی کمر بند دراز کشیده بود مــن هنـوز در آب بودم . او بطرف مـن
برگشت . موهایش روی چشمش ریخته بود و میخندید . از کمر بند باال رفتم و کنارش خزیـدم . هــوای خوبی بـود و ،
مثل اینکه شوخی میکردم ، گذاشتم که سرم به عقب بیفتد و آن وقت آنرا روی شکم او قـرار دادم . او چیزی نگفست و
من به همین حال ماندم . همه آسمان را توی چشمهایم داشستم . و آســمان آبی بود و طالثی بود . زیر سرم حس
میکردم که شکم « ماری » به آهستگی می زند . مدت زمانی ، نیمه بیدار ، روی الستیک ماندیم . هنگــامی که آفتاب
سخت زننده شد ، او در آب پرید و من هم دنبالش کردم . او را گرفتم ، دستم را دور اندامش حاقـه کردم و با هم شـنا
کردیم . او همینطور می خندید : کنار استخر هنگامی که خود را خشک کردیم ، به من گفـت : « مـن قهوه ای تر از
شما هستم . » از او خواهش کردم شب با هم به سینما برویم . او باز هم خندید و گفت خیلی دلش می خواهـد فیلمـی
از « فرناندل » ببیند . وقتی لباسهامان را پوشیدیم ، قیافه بسیار متعجبی به خود گرفـت از اینکه دید کـراوات سـیاه
بسته ام . و از من پرسید آیا عزادار هستم ؟ به او گفتم که مادرم مرده است . چون می خواست بداند کسی ، جـواب دادم
: «دیروز» او کمی یکه خورد . ولی هیچ به روی خودش نیاورد . می خوستم به او بگویم کده این تقصیر مــن نبوده
است . اما جلوی خودم را گرفتم . چون فکر کردم که همین مطلب را به رئیسم گفته بودم . این تذکـر بی معنی بود .
هر چه باشد ادم همیشه کمی خطاکار است .
شب ، ماری همه چیز را فراموش کرده بود . فیلم گاهگاه خنده دار می شد ، امــا از این گذشـته راستی احمقانه بود .
پایش چسپیده به پای من بود . پستانهایش را نوازش میدادم . نزدیک آخر سثانس ، او را بوسیدم . اما بد ، هنگامی کنه
خارج شدیم ، او به خانه ام آمد .

وقتی که پیدار شدم ، ماری رفته بود . به من گفته بود که باید پیش عمه اش ب رود . به خاطرم رسید کده امـروز
یکشنبه است و این کسلم کرد . یکشنبه را دوست ندارم . آنگاه ، غلتی تــوی رختخوابم زدم . در بالش بوی نمکسی را
که زلفهای « ماری » باقی گذاشته بود جستجو کردم و تا ساعت ده خوابیدم . بعد همانطور کــه دراز کشیده بودم ، تا

ظبر سیگار کشیدم : نآغاز را نمیخواستی بنا به قادت پیش « ساست » بخورم زیراً مخققاً سئوال پرچومی خودنة و




من این را دوست نداشتم . چند تخم مرغی پخته کردم و در همـان ظرف بی نان خوردم ، زیرا دیگر نان در خانه
نداشتم و نمی خواستم برای خریدن آن پائین بروم .

پس از ناهار ، کمی کسل شدم و در ساختمان به قدم زدن پرداختم . وقتی که مادرم اینجــا ببود خانه جمـع و جـور
بود اما اکنون برایم بسیار بزرگ بود و بایستی میز اتاق ناهار خوری را به اتاق خودم منتقــل کنم . مـن فقط در همیـن
اتاق زندگی میکردم . بین صندلیهای حصیری گود شده و گنجه ای که آینه اش زرد شده بود و مـیز آرایش و تخت
خواب مسی ام . مابقی بیکاره افتاده بود اندکی بعد ، برای اینکه کاری کـرده باشــم ، روزنامه کهنه ای بدست آوردم و
خواندم . اعالن نمک « کروشن » را از آن کندم و به دفترچه ای کـه مطالب جالب روزنامه را در آن قـرار میـدادم ،
چسباندم . باالخره دست و روی خود را شستم و دست آخر ، توی مهتابی رفتم .
اتاق من رو به خیابان اصلی خومه باز می شود . بعد از ظهر خوبی بود . با وجود این فرش کسف خیابان چرب بود و
مردم تک تک ولی بازهم با عجله میگذشتند . اول خانواده هائی بودند که به گردش می رفتند . دو پســر بچه با لبباس
مالحان ، و شلوار هائی تا زیر زانو ، که در لباسهای شق و رقشان اندکی ناراحت بودند . و دختر بچه ای بـا یک روبـان
گره خورده قرمز بزرگ و کفشهای سیاه براق دنبال آنها ، مادری چاق بود ، با پیراهن ابریشمی قهوای ، و پدرشــان که
مرد ریزه بسیار الغری بود و من او را دورادور می شناختم . کاله حصیری به سرش بود . پاپیـون زده بود و عصائی به
دست داشت . وقتی که او را بازنش دیدم . ڤهمیدم که چرا در محلـسه شـایع شده که او سرشناس است . اندکی بعد
جوانان خومه ، با موهای روغن زده و کراوات قرمز ، نیم تنه بسیار تک ، با پوست گلدوزی شده و کفـش نوک بهن ،
گذشتند .به نظرم رسید که به سینمای مرکز شهر می روند . از این جهت بود که به این زودی حرکست کرده بودند و در
حالی که بلند می خندیدند برای رسیدن به تراموای عجله می کردند. پس از آنان ، خیابان کم کم خلوت شد دیگـر
گمان می کنم همه جا نمایش شروع شده بود . توی خیابان غیر از دکانداران و گربه ها جنبنده ای یافت نمــی شد. بر

فراز درختهائی که دو طرف خیابان بود آسمان صاف بود ولسی درخشـندگــی نداشت . روی پیاده روی مقابل ، تنبساکو
فروش صندلی اش را بیرون آورد. آنرا جلو دکان گذاشت ، و دو حالیکه دو خست خـود را روی پشتی صندلی قرا داد
وارونه روی آن نشست . ترامواها که تا چند دقیقه پیش مملو از جمعیت بود اکنون تقریباً خالی بنظر می رسید در قهوه
خانه کوچک «پیرو» پهلوی تنباکو فروش ، گارسون از کف تاالر خالی قهوه خانه خاکه اره ها را می روفت .

حقیقۀ یکشنبه بود .

من صندلی خود را برگرداندم و مثل تنباکو فروش روی آن نشستم . چون این طرز نشسـتن را راحمت تـر یافته
بودم . دو تا سیگار کشیدم برای برداشتن یک تکه شکالت به داخل اتـاق رفتم و دوباره برای خوردن آن به طرف
پنجره برگشتم . اندکی بعد آسمان تیره شد و به دلم گذشت که اکنون یک رگبار تابستانی خواهد بـارید . با وجود این
ابرها کم کم پراکنده شدند. ولی عبور ابرها از روی خیابان ، چیزی مثل وعده یک باران باقی گذاشت که آن را تیره تر
ساخت . مدت زمانی به آسمان نگاه کردم .

ساعت پنج ، ترامواها با سر و صدا رسیدند . از میــدان ورزش خومـه ، دسسته هــای تماشـاچیـان را ، در حالیکه
همچون خوشه ها روی پله ها و کناره های آنها آویــزان شده بودند ، بر گردانیدند . ترامواهــای بعدی ورزشکاران را
مراجعت داد که من از چمدانهای کوچکشان آنها را شناختم . آنها با تمام قوا آواز می خواندند و فریاد می کش یدند که
کلوبهاشان برقرار بماند . عده زیادی برایم سر و دست تکان دادند. حتی یکی بطرف من فریاد کشــید : « ازشــان پردیــم
.» و من در جواب با تکان دادن سر گفتم : « آره. » از این لحظه به بعد رفت وآمد اتوبوسها رو به افزونی گذاشت .

روز بازهم اندگی دگرگون شد . باالی بامها ، آسمان قرمز رنگ شده بود و با غروب که در می رسید گوچه ها
پر سرو صدا شده بود. گردش کنندگان کم کم برمی گشتند . آقای سرشناس را در میان دیگران دیـدم . بچه هــا گریه

۹




می کردند و خودشان را روی زمین می کشیدند ، بزودی سینماهای محل ، موجی از تماشاچیان را تــوی خیابان خالی
کردند . در میان آنان ، جوانان ژستهائی مصمم تر و جدی تر از وضع عادی داشتند و من گمان کردم که باید فیلم
پرحادثه ای را دیده باشند . آنها جدی تر بنظر می آمدند و هنوز می خندیدند . اما گاهگـــاهی ، خسسته و اندیشـناک می

نمودند ، همه اینها در کوچه ماندند ، و روی پیاده روی روبرو می آمدند و میرفتند ، دختر های جوان محلـه ، با موهـای
باز ، بازوی یکدیگر را گرفته بودند ، پسرها ردیف شده بودند برای اینکه صف آنـها را بشکنند ، و به آنها متلکه مسنن
گفتیه ودخرر ها در حالی کەسرهان را پرسی گردایوند می خندیدند . بسیاری او بن آنها ه هـن می شناخنەان
برایم سر و دست تکان دادند .

چراغهای خیابان ناگهان روشن شد و اولین ستاره هائی را که در آسمان باال می آمدند کدر ساخت . حس کردم
چشمانم با این طرز نگاه کردن پیاده رو هائی که از آدم و روشنائی بارشده بود خسته شده است . چراغسها ، کف خیابمان
یاک جرب بودو تراموادا واد بر نداه بودند دو به فاد لدهی سن : اشته خود را چوی موهای بای : روی یکه
لبخند یا روی یک بازو بند نقره ای می افکندند . کمی بعد ، با کم شدن ترامواهــا و سیاهی شـب در باالی درخت ها و
چراغها ، محله آهسته آهسته خالی شد . به حدی که اولین گربه به آهستگی از میان خیابانی که از نو خلــوت شده بود
گذشت . آنوقت فکر کردم که باید شام خورد . گردنم از اینکه مدتی آنرا به لبه پشتی صندلی تکیه داده بـمودم کمـی درد
میکرد . پائین آمدم . نان و قاتق خریدم. آشپزیم را خودم کـردم و ایسستاده شــامم را خوردم . بازهم خواستم سیگاری
کنار پنجره بکشم . اما هوا خنک شده بود و کمی سردم شد . پنجره را بستم و چون برگشـتم در آینه ، آن گوشه مـیزم
را که روی آن چراغ الکلی با تکه های نان پهلوی هم گذاشته بود دیدم . فکر کردم که این یکشنبه هــم مـانند یکش نبه
های دیگر گذشت و مادرم اکنون به خاک سپرده شده است و فردا دوباره بسه سر کسار خواهــم رفست و ، از همـه این ها
گذشته ، هیچ تغییری حاصل نشده است .




امروز در اداره خیلی کار کردم . رئیس مهربان شده بود . از من پرسید آیا زیاد خسته نشده ام ؟ و نــیز می خواست
سن مادرم را بداند . برای اینکه اشتباهی نکرده باشم ، گفتم : « شست سالی داشــت » و نقهمیدم چرا حالت تسکین
یافته ای به خود گرفت و این مطلب را کار تمام شده ای تلقی کرد.

یکدسته بارنامه روی میز انباشته بود که بایستی به همه آنها رسیدگی کنم . پیش از اینکــه اداره را ببرای رفتـن به
ناهار ترک کنم ، دستهایم را شستم . هنگام ظهر ، این کار را بسیار دوست دارم اما غروب ، کمتر ، از آن لذت می بـرم
، زیرا حوله ای که باید به کار پبرم کاماًل مرطویست : چون همه روز بکار بـسرده شده اسست . ایین مطلب را روزی به

رئیس تذکر دادم ، جوابم داد که این موضوع قابل تأسف است ، ولی در عین حـال مطلب بسی اهمیتی اسست . کمی
دیرتر از معمول ، نیم بعداز ظهر ، با « امانوئل» که در شعبه ارسال مراسالت کار میکند بیرون رفتیــم ، اداره رو به دریا
باز می شود و ما لحظه ای را به این گذراندیم که به کشتیهای بـاری در بندر سـوزان از آفتاب ، نگاه کنیـم . در این
لحظه ، کامیونی در میان همهمه ای از سر و صدای موتور خود و زنجیرهـــایش رسید . «امـانوئل » از مــن پرسید : «
چطور است با آن پرویم ؟?» و من شروع به دویدن کردم . کامیون از ما گذشت و ما به دنبسالش دویدیـم . مـن در صدا و
گرد و خاک ناپدید شده بودم . دیگر چـیزی نمــی دیدم و حس نمیکردم مگر جهش نامرتب دوی خودم را میـان
جرثقیلها و ماشینها ، و دکلهائی که باالی افق می رقصیدند و بدنه کشتیهائی که از کنارشان می گذشتیم . ابتدا مـن به
کامیون رسیدم و خود را به درون آن پرتاب کردم . سپس به « امانوئل » کمک کردم او هم سوار شد . به نفس نفس
افتاده بودیم . کامیون روی سنگهای پست و بلند بارانداز ، از وسط گرد و خاک و آفتساب می گذشـت . « امـانوئل » از
ته دل می خندید .

عرق ریزان به مهمان خانه « سلست » رسیدیم . او مثل همیشه ، بــا شکم گنده ، پیش بند بسته و با سبیل
سفیدش حاضر بود . از من پرسید که « با همه اینها حالم خویست؟ » به او گفتم بله و گفتـم کنه گرسنه ام . اذا را تند
خوردم و قهوه أی آشامیدم . بعد به منزل برگشتم . چون شراب زیاد نوشیده بودم کمی خوابیدم . وقتـی کنه بیدار شدم
دلم میخواست سیگار بکشم . دیر شده بود . برای اینکه به تراموای پرسم دویدم . تمـــام بعد از ظهر را ار کـردم . در
اداره هوا بسیار گرم بود . و عصر ، وقتی که خارج شدم ، از اینکه با تفئن ، پیاده از کنار بارانداز مراجحست خواهـم کرد
خوشحال بودم . آسمان سبز رنگ بود . من راضی بودم . با این همه؛ یک راست به منزل برگشتم . چون می خواستم
سیب زمینی بجوشانم .

وقتی که باال می رفتم ، در پلکان تاریک ، به سال مـانو « »ی پیر، همسایه دیوار به دیـوار اتاقم برخوردم .
باسگش بود . هشت سال بود که این دو با هم دیده می شدند . این سگ یک مـرض جلدی داشـت . گمـان میکنـم
سرخی آورده بود . که تمام پشم هایش را ریخته بود و بدنش را از لکه های قهوه ای رنگ پوشانیده ببود . « ســاالمانو»
ی پیر ، از بس به تنهائی با این سگ در یک اطاق کوچک زندگانی کرده بود ، کم کم شبیه او شده بود . او هــم که
های قرمز رنگی روی صورت داشت و موهایش زرد رنگ و تنک بود . سنگ ، قـوز کرده راه رفتـن را از اربابش یاد
گرفته بود و گردنش کشیده. آن هر دو مثل این بود که از یک نژادند ولی از هم متنفر بودند . دو دفعه در روز ، ساعت
یازده و ساعت شش ، پیرمرد سگش را برای گردش به همراه می برد . هشت سال بود کـــه خط سیر گردش خود را
تغییر نداده بودند . آنها همیشه در درازای خیابان لبون دیده می شدند ، که سگ پیرمرد را آنق در می کشید تا پای «

٦




ساالمانو» ی پیر بپیچد . آن وقت سگش را می زند و دشنام می دهد . سگ از غضـب بخود می پیچد و تسـلیم می
شود . از این لحظه به بعد پیرمرد باید او را بکشد. . هنگامیکه سگ این حادثه را فراموش کرد ، باز اربساب خود را می
کشد و دوباره کنک خورده ، نا سزا می شنود . آن وقت ، هر دو کنار پیاده رو می ایستند و سگ بــا وحشـت ، و مرد با
کینه ، به یکدیگر نگاه می کنند . هر روز چنین است . وقتی که سگ می خواهد بشاشد ، پــیرمرد مـهاتش نمی دهد و
باز هم او را می کشد . و سگ یک رشته قطرات چکیده بدنبال خود باقی می گـذارد. اگر احیاناً در اتتاق این کار را
بکند باز کنک می خورد . هشت سال است که این کـار ادامه دارد . « سلست » همیشـه می گوید که : « پدبخـت
است»
اما باطن امررا هیچکس نمی تواند بفهمد وقتیکه در پلکان به او رسیدم «ساالمانو» داشــت به سگش دشـنام مسی داد .
به او می گفت : « کثیف ! متعفن! » و سگ ناله می کرد . به او گفتم : «شب بخیر» . اما پیرمرد همـانطور فخش می
داد . آن وقت از او پرسیدم مگر سگ چه خالفی مرتکب شده است . جوابی نداد . فقط می گفـت « کثیف ! متعفــن! »
حدس زدم که پیرمرد روی سگش خم شده و گردن بندش را مرتب میکند . من حرفــم را بلند تر زدم . آن وقست بی
آنکه برگردد ، با خشمی که فرو برده بود ، به من جواب داد : همینطور هست .» بعد در حالیکه خیوان را بسه دنبسال خود
می کشید ، و حیوان روی چهار تا پایش کشیده میشد و ناله می کرد ، راه افتاد .

درست در همین لحظه ، دومین همسایه دیوار به دیوار من داخل شد . در محله شـایع است ، کـه از راه زنها نسان
می خورد . اگر کسی اخیاناً شغلش را بپرسد اینطور می گوید انباردارم . بطور کلی ، هیچکس دوستش ندارد . اغلب با
من درد دل میکند و گاهی برای اینکه به صحبتهایش گوش بدهم لحظه ای به اتاقم می سآید . مــن آنچه را که میگوید
جالب می پایم . وانگهی ، هیچ دلیل نمی پینم که با او حرف نزنــم . اسمش « ریمون ستس 37110109 ‎٤‏
‏5[15»است . قدی کوتاه ، شانه ای پهن و دماغی پخ مثل بوکسورها دارد . لباسش همیشه خیلــی مرتب است .
او هم در مورد « ساالمانو» به من گفت : « این شخص بدبخت نیست ؟» از مـن پرسید آیا از او متنفـر نیستم و من
جواب دادم که نه .

از پلکان باال رفتیم و هنگامی که خواستم از او جدا شوم به من گفت : « من در اتاقم قرمه و شـراب دارم . میـل
دارید یک لقمه با هم بخوریم ۰.۹.» فکر کردم قبول این دعوت مرا از (ذا پختـن بازخواهد داشت و قبول کردم . او
هم جز یک اتاق ، با آشپزخانه أی بی پنجره ندارد . باالی تختش ، مجسمه فرشته أی از مرمر بدلی بسه رنگ سـفید و
قرمز ، چند عکس از قهرمانان ورزش و دو یا سه عکس از زنهای لخت را داشت . اتساق کئیف و تختخواب نا مرتب
بود . ابتدا چراغ نفتی اش را روشن کرد . بعد پارچه زخم بندی بسیار کثیفی را از جیب خود بسیرون آورد و دسست راسست
خود را با آن بست. از او پرسیدم چطور شده ؟ گفت با مردی که پشت سرش حرف می زده ذعنوا گـرده اسست . بهــن
گفت :« ملتفت هستید آقای مرسو ، من شرور نیستم ولی حساسم . یارو ، به من گفت : « اگر مردی از ترامـوای پیـاده
شو .» باو گفتم .« برو ؛ آرام باش .» بعد به من گفت مرد نیستم . آنوقت من پیاده شدم و باو گفتم « خفه شــو . برایست
بهتر است ، واال آدمت خواهم کرد .» جواب داد : « چطور؟» آن وقت یکی به او زدم . افتاد . رفتم دوبـاره بلندش کنـم
. اما همانطور از زمین چند لگد بمن زد. آنوقت من هم بازانویم او را کوبیدم و دو تا سـقلمه به او زدم . صورتش خون
آلود شد . از او پرسیدم آدم شدی : گفت . « بله & - در تمام این مدت « ستنس& پانسمانش را مرتسب می کرد .مـن
روی تخت نشسته بودم . او به من گفت : « بدین ترتیب می بینید که من گناهی ندارم . تقصیر او بود . » این راسست
بود و من تصدیق کردم آنگاه به من گفت که درست درباره این مطلب از من نظر میخواهد . از من کسه مردی هستم .
آشنا به زندگی ام ، و می توانم به او کمک کنم و اینکه باالخره رفیق او هسستم . مــن جوابی ندادــش و او باز سئوال
کرد که آیا میخواهم رفیقش باشم؟ جواب دادم که فرقی نمیکند . آنگـاه او قیافه أی راضی بخود گرفـت . قورمـه را

۱۵1




بیرون آورد . آنرا روی بخاری گرم کرد . لیوانها و بشقابها را با دو شیشه شراب روی میز قـرار داد همـه اینها در سکوت
انجام گرفت . بعد نشستیم . در خین اذا خوردن ، شروع کرد سرگذشت خود را برایم بگوید . ابت دا کمی مـردد مـاند : «
من با زنی آشنا بودم … میشود گفت رفیقه ام بود.» مردی که با او دعوا کـرده بود ب رادر این زن بوده . بمـن گفــت
ه٬،خأرج\س٬رنر\م:]حه٬لميژمده.جژ\.روــاوّد\دموبأوجژد\.٬.ن\وس]خنخودر\دوّ؛ـألك_ردوكغ_نآز).٬ج٬_ەر\م_ردمه٬ح]_ە‏
راجع به اومی گویند می داند . اما او برای خودش وجدانی دارد و باال خره انباردار است .
به من گفت : « برای اینکه ماجرایم را بهتر درگ کنی ، این را باید بگویـم که بااًلخره فـهمیدم در این میـان
قریب در کار است .& او مایحتاج زندگی این زن را تأمین می کرده . اجاره اطاقش را می داده و روژی پیست قرانک
برای خوراک روزانه اش می پرداخته: « سیصد فرانک کرایه اتاق ، ششصد فرانک خرج روزانه ، گــاه گاهی هـم یک
جفت جوراب ، روهم رفته می شود هزار فرانک . و خانم هیچ کار نمی کردند . اما بمن می گفست مسـلم است که با
این مبلغ نمیتواند خودش را اداره کند . با وجود این ، باو می گفتم : « ببرای چه نصـف روز را کـار نمیکنـی ؟ در این
صورد_،مر\\ررسـر\سدردە حرحەجـ]حلاصحو\ظىكر(.در\سم]ه٬لر\سغرگدسەــاڵ]سدر؛ــاـه\مرژریسم_مط‏
ؤر\ڤك_؛بە[وهىدش.كر\يە\٬.*_أوّەڤر\سؤ_رد\٬رمو٬وّو،.دـ_د\٬ر*ەكـر؛]رؤق]بنوّظ.وەسوّوهٔى.[وبەآزهە.أوّ،ج.وە؛_اوّذ_د‏
می دهی و من ، به تو پول می دهم . من با تو به نیکی رفتار کرده ام و تو در عوض بدرفتاری می کنی . » اما او کار
نمی کرد . همیشه میگفت که این مبلغ مخارجش را کفایت نمی کند و از اینجا بود که فهمیدم فریبی در کـار است . »
آن وقت برایم تعریف کرد که یک بلیط التاری در کیف رفیقه اش یافته بوده که او نتوانسته بوده اسـست توضیح بدهد
که چگونه آنرا خریده . کمی بعد ، در اتاق او یک قبض بانک رهنی یافته بوده است که نشان مــی داده است که او دو
تا دستیند به گرو گذاشته بیده. و او تا آن موقع : از وجید این دستبند ها بی خبر بوده است. *کــاماًل قین کنردم کنه
فریب در کار است آن وقت ، او را ترک کردم اما اول ، زدمش . و بعد حقایق را برایش شــرح دادم . باو گفتم آنچـه را
که میخواسته أی این بوده است که خودت را با فالنت سرگرم کنی . همانطور که به او گفتم، ملتفتی.د ، آقسای مرسـو ،
گفتم :« تو نمی بینی که مردم حسرت خوشبختی و سعادتی را می خورند که مــن به تو می دهـم . تو بعدهــا قدر و
قیمت این سعادتی را که ذاشته ای خواهی قهمید .& بعد به قصد کشت او را زده بوده . سسابقاً او را نمــی زده مسن او را
می زدم ؛ اما اگر بشود گفت با مهربانی . او کمی داد میزد . و من پنجره ها را می بستم . و همیشــه به همیـن جا ختم
می شد . ولی اکنون ، قضیه جدی است . و به نظرم هنوز او را کاماًل تنبیه نکرده ام . »
آن وقت توضیح داد که در همین واقعه است که محتاج به راهنمائی است . برای اینکــه فتیله چـراغ را درسست
کند که دود می زد سخن خود را قطع کرد . من در تمام مدت به او گوش میدادم . تقریباً یک لیتر شــراب نوشیده ب ودم
و گرمای زیادی در شقیقه هایم حس میکردم . چون سیگار نداشتم از سیگار هـای «ریمون » می کشیدم . آخریسن
ترامواها می گذشتند و با خود سروصدای حومه را که اکنون فرو نشسته بود می بردند . «ریمون » ادامــه داد . آنچه که
او را آزار میدهد ، « این است که او باز هم رفیقه اش را دوست می دارد .» با وجود این می خواسـت او را تثبیه کند.
اول فکر کرده بود که او را به مهمانخانه ای ببرد و پاســبان هــا را صدا بزند. بـرای اینکه جنجالی راه بیندازد و او را
ؤ]حژ٬ەرس\ءلامکۀغد.ڕ,دپيۀلدوس_:.أفکەدر\سدرؤەد\وّهٔ٬ـترؤ٬ذە.رود.آزەج.]حوّ_.ه..٬رىێ_ەعة-]مذ٬ذە_أنزرس_.ە.دە!_ود.‏

 

پهمین علت « ریمون » برایم گفت ، تازه اهل بخیه هم که باشی این درد سرها هست . همیـن مطلب را به رفقایش
گفته بود و آن وقت آنان پیشنهاد کرده بودند که او را « نشان دار » کند . اما این آن چیزی نبود که او می خواست . و
حاال می خواست که فکری بکند . اما ابتدا نظر مرا در این مـــورد می خواسـت . وانگهی قبـل از اظهار نظرم ، می
خواست بداند که عقیده ام راجع به این حادئه چیست . به او گفتم عقیده ای ندارم و مطلب جسالبی است . مسئوال کرد
آیا فریبی در این واقعه نمی یابم ؟ و من ، بنظرم می آمد که فریبی در کار است . اما هرگز نمی شد فـهمید که مـن

۱۵(




بتوانم درک کنم که آن زن مستحق تنبیه هست یانه یا این که اگر من بجای او بودم چه می کردم . امـا فئهمیدم که
او مایل است وقیقه خوذ را تتبیة کند . باز گهی شراب نوشیدم . او سیگاری آتش زدو نقشه اصلسی خمود را پیان گنرد.
میخواست کاغذی به آن زن بنویسد « با توپ و تشر در عین حــال با چیزهائیکـه او را پشیمان کند. » بعد وقتیکه
نزدش برگشت ، با او خواهد خوابید و « درست هنگام ختم عمل » تفی به صورتش خواهـد انداخست و از در بیرونش
خواهد کرد . فکر کردم که رقیقه اش واقعاً ، با این روش تنبیه خواهد شد . اما « ریمون » اظهار کرد که خــودش قادر
نیست نامه أی را که شایسته است به رفیقه اش بنویسد و به این نتیجه رسیده است کنه برای نوشـتن کاغذ به مـن
رجوع کند. چون چیزی نمی گفتم ، از من پرسید آیا برای من زحمتی خواهد داشت که هم اکنون آن را بنویسم و مـن
جواب دادم که نه . آنگاه پس از آشامیدن یک گیالس شراب بلند شد . بش_قابها و کمــی قورمه سرد شده را که زیاد
مانده بود به کناری زد . با دقت روپوش رنگ شده میز را پاک کرد . از قفسـه پـهلوی تختخوابش ، یک برگ کاغذ
شطرنجی ، یک پاکت زرد ، یک قلم چوبی قرمز رنگ و یک دوات مکعب شکل با جوهر بنفش ، بیرون آورد . وقشی
که اسم آن زن را به من گفت فهمیدم که از اهالی بومی الجزیره است . کاغذ را نوشــتم . کمی سرسـری نوشتم ولی
خود را موظف دیدم که « ریمون» را راضی کنم . زیرا علتی موجود نبود که او را ناراضی کنم . بعد کاغذ را با صدای
بلند خواندم . او در حالیکه سیگار می کشید و سرش را تکان میداد گوش میکرد . بعد از مـن خواست که آنرا دوباره

بخوانم . کاماًل راضی بود . بمن گفت : « خوب میدانستم که تو به زندگی آشنائی . » ابتدا ملتفت نبودم کــه به مــن تـو

خطاب میکند . این را هنگامی فهمیدم که گفت : « اکنون ، تو رفیق حقیقی منی .» و این مطلسب باعث تعجب مـن
شد . او جمله اش را تکرار کرد و من گفتم : « خوب » . برای من فرقی نمیکرد که رفیقش باشم یا نه . ولی او واقعاً
سیگار کشیدن ساکت ماندیم . در بیرون ، همه چیز آرام بود و حرکت اتومبیلی را که میگذشت شــنیدیم . گفتم : « دیـر
شده است .» «ریمون» هم اینطور فکر میکرد . یادآوری کرد که چه زود وقت گذشت . از یک جهت ، صحیح میگفــت
. من خوابم میآمد ، اما زورم میآمد بلند شوم . البد سر و وضع خیلی خسته ای داشته بودم . چونکـه ریمـون گفـت نباید
جلوی خودم را ول کنم . اول ، نفهمیدم . و او توضیح داد که مرگ مادر مرا فـهمیده اسست . ولسی ایـن واقعه ام روز یا
فردا باالخره باید می رسید . نظر من هم همین بود .

بلند شدم . « ریمون» دستم محکم فشار داد و گفت که میان مردها همیشه حسن تفــاهم برقـرار است . از اتاقش
که بیرون آمدم ، در را بستم و یک لحظه در تاریکی راهــرو ایستادم . خانه آرام بود و از اعمـاق دخمه پلکـان نسیم
تاریک و مرطوبی می وزید . من جز ضربان خونم را که در گوشم زمزمه میکرد ، نمی شنیدم و بی حرکـت مانده بودم
. بعد در اطاق « ساالمانو» ی پیر ، سگ با سنگینی زوزه کشید .




١ع‎

تمام هفته را حسابی کار کردم . ریمون پیشم آمد و گفت نامه را فرسستاده است . دو دفعـه بـا «
امانوئل» به سینما رفتم و او آنچه را که از روی پرده می گذشت نمی فهمید . آنوفت می بایست
برایش توضیح بدهم . دیروز ، شنبه بود ، همانطور که قرار گذاشته بودیم ، « مـاری» امد . خیلسی
دلم برایش رفت . زیرا پیراهن قشنگ راه راه قرمز و سفیدی پوشیده بود و صندل های چرمی به پاداشــت . از زیر
لباس پستانهای سفتش خودنمائی میکرد ، و سوختگی آفتاب ، به او صورتی شبیه به گل داده بود . اتوبوسی گرفتیـم و
به چند کیلومتری الجزیره ، به کناره دنجی رفتیم که در میـان تخته سـنگهای دریائی فشـرده شده بود و از طرفضی
خشکی به نی های ساحلی ختم میشد . آفتاب ساعت چهار زیاد گرم نبود . اما آب با امواج ریزو کشــیده و تنبلش ولرم
بود. « ماری » یک بازی یمن یاد داد . در حال شنا کفها را روی امواج در دهان خود جمع میکـرد و فورا تا قباز می
شد و کفها را به طرف آسمان می پاشید . اینکار سبب می شد که تــوری ولرم بصـورت مسن می ریخست . اما مدتی
نگذشت ، که دهانم از شوری و تلخی نمک سوخت . آنگاه ماری خودش را به مــن رسـاند و در آب به گردنـم آویخت
دهانش را بدهان من چسبانید . زبانش لبهای سوزان مرا تازه کرد و لحظه ای به همین طرز در آب غلطیدم .

وقتی که در کناره لباس پوشیدم ، « ماری با چشمانی درخشنده مرا نگاه می کرد . او را در آغروش گرفتم . از
این لحظه به بعد دیگر حرفی نزدیم . من او را به سینه ام چسبانیده بودم و عجله داشتیم کـــه زودتـر اتوبوســی بگیریم ،
و برگردیم ، و به خانه ام برویم و خود را روی تختم بیندازیم . پنجره ام را باز گذاشتم . و احساس گذر شــب تابســتان بر
روی بدنهای سوخته مان لذتی داشت .

امروز صبح ، « ماری » ماند . و به او گفتم که ناهار را با هم خواهیم خورد . برای خریدن گوشـت پائین رفتم .
موقع برگشتن صدای زنی از اتاق « ریمون » به گوشم رسید . کمی بعد ، « ساالمانو» ی پیر به سکش فرولند کرد .
ما صدای کفش او و چنگال حیوان را روی پله های چوبی پلکان شنیدیم و بعد : «کثیف و متعفن! » آنسها رفتند بیرون
توی کوچه . سر گذشت پیرمرد را برای ماری نقل کردم و او خندید . یکی از پیژاماهای مرا که آسستینهایش را باال زده
بود پوشید . هنگامی که خندید ، دوباره دلم هوایش را کرد . لحظه ای بعد پرسید آیا دوسـتش دارم ؟ در جواب گفتـم
این حرف مفهومی ندارد ولی خیال می کنم نه . او قیافه غمگینی گرفـت اما هنگام تهیه ناهــار ، و بی اینکه هیچ
موضوعی در کار باشد باز خندید . به قسمی که او را بوسیدم . در این لحظه بود که سر و صدای جنجالی از اتاق «
ریمون » برخاست .

ابتدا صدای زیر زنی بود و بعد صدای « ریمون» شنیده شد که می گفت « تو مرا گـول زدی ، مـرا فریسب دادی .
میخواهم به تو بفهمانم که مـرا گـول زدی.» چند صدای سـنگین شنیده شد و زن جیغ کشید. و با چنان فریاد
وحشتناکی که ناگهان راهرو از مردم پرشد . « ماری» و من نیز خارج شدیم . زن دائماً فریاد می کشــید و ریمـون دائماً
می زد. « ماری » به من گفت که این عمل خیلی وحشیانه است و مــن جوابی ندادم . از ـن خواهش کرد بـروم
پاسبان صدا کنم . ولی به او گفتم که پاسبانها را دوست نمی دارم . بعالوه ، پاســبانی ، با مستأجر طبقه دوم که لوله
کش بود آمد. پاسبان در را کوبید که دگر صدائی شنیده نشد . محکم تر بسه در زد و پس از لحظه ای ، صدای گریه
زن بلند شد و « ریمون» در را باز کرد . سیگاری به لب داشت و قیافه حق به جانبی بخـود گرفته بود . زن بطرف در
دوید به پاسبان گفت که « ریمون» او را زده است . پاسبان گفت « اسمت؟» - ریمــون جـواب داد . پاسـبان گفـت . «

وقتی با من حرفی میزنی سیگارت را از دهانت بردار .» ریمون مردد ماند . نگاهی به من کـرد و سیگارش را در دت

٥




نگه داشت . در این لحظه ، پاسبان با تمام کف دستش سیلی ســنگین و محکمـی روی گونه او زد . سیگار چند مستر
دور تر پرتاب شد . ریمون قیافه اش تغییر کرد . اما در آن لحظه چیزی نگفت . و بعد با لحنی از سر فروتنی پرسـید آیا
میتواند ته سیگارش را بردارد؟ پاسبان گفت که می تواند . و افزود : « امـا دفصه دیگر ، فهمیده ای که پاسبان یک
پهلوان کچل نیست .» در تمام این مدت دختر گریه می کرد و پشت سر هم می گفت « او مـرا زده اسست . او جاکش
است . » آنگاه ریمون گفت « آقای پاسبان کجای قانون نوشته شده است که به یک مـرد بگویند جـاکش ؟» ولی
پاسیای تیر دانکون # کنه بشود .& اشگاه رومون بة طرف دختر برکف .& و چ ه او خت ب ذفتر جان : سیر جلنء
بازهم یکدیگر را خواهیم دید .» پاسبان به او گفت که خفه بشود . و گفت کــه دختر راه بیفتد و او در اطـاقش بمـاند و
منتظر باشد تا از کالنتری احضارش کنند و افزود که ریمون باید خجالت بکشد از آنکه آنقدر مست است که این جور
می لرزد. در این هنگام » ریمون جواب داد : «من مست نیستم ، آقای پاسبان ، فقط اگر مقابل شــما می لـرزم دست
خودم نیست .» ریمون در اطاقش را بست و همه رفتند . « مـاری » و مــن دوباره مشسغول تهیه ناهــار شدیم . امـا او
گرسنه نبود . تقریباً همه را من خوردم . او ساعت یک رفت و من کمی خوابیدم:

نزدیک ساعت سه ، در اتاق را کوبیدند و ریمون داخل شد . من همـانطور دراز کشــیده بـودم . او کنار تختخواب م
نشست . مدتی ساکت ماند و من پرسیدم قضیه از چه قرار گذشته است . برایــم شــرح داد که او آنچه را می خواسـته
است کرده . اما آن زن یک سیلی به او زده بوده و آن وقت او کنکش زده بوده است . بقیه راهم خـودم دیده بودم . به
او گفتم بنظر می آمد که اکنون آن زن کاماًل به سزای خود رسیده است و او باید راضی باشد. نظر خودش هـم همیـن
بود . و گفت که پاسیان عمل پیبوده این انینام خاوه . و عمل او در جنگهانی که آن زن خمورده تأثیری نداشته است و
افزود که پاسبانها را به خوبی می شناسد و می داند که چگونه باید با آنها کنار آمد. آنگاه از من پرسـید آیا هیـچ منتظ ر
بودم او به سیلی پاسبان جوابی بدهد؟ جواب دادم که من به کلی هیچ انتظاری نداشتم . و گفتم عالوه بر این پاسبانها

 

را دوست ندارم . ریمون قیافه أی خیلی راضی داشت . از من سئوال کرد آیا مایلم با او بیرون بسروم ؟ مــن بلند شدم و
به شانه زدن موهایم پرداختم . آنگاه به من گفت که باید شاهد او باشم . برای من فرقی نداشت . امــا نی دانستم چه
لأوددگوو«]ڤض_ەدت(سون،كأۆىلودر*هخێـأدد_عددظمكەاًسدحصراًژ(اًۆررەــاز\دە\سەــاسقم_ۆلك_ردمك_ەرغخ_أظ٬د[ژ‏
باشم . خارج شدیم و ریمون به من یک عرق عالی داد . بعد خواست یک دست بیلیارد ببازی کند و مـن خوب بازی

نکردم . بالفاصله می خواست به چنده خانه برود . اما من گفتم نه . چون آنجا را دوست نداشـتم . آنگـاه آهسته آهسسته
مراجعت کردیم و او به من می گفت از اینکه موفق شده است رفیقه خود را تنبیه کند چقدر خوشحال است . مـن او را
خیلی مهربان و مؤدب یافتم و فکر کردم چه خوش گذشت -

از دور . در آستانه در « ساالمانو&ی پیر را دیدم که حالت مضطربی داشت . وقتی نزدیک شدم ، دیدم سکش
همراهش نیست تمام گوشه را نگاه می کرد . روی پاشنه پای خود به هر طرف می چرخید . سعی می کرد در تتاریکی
داالن نفوذ کند . زیر لب و پشت سرهم کلمات بریده بریده ای می گفت و دوباره با چشمهای ریز و قرمزش کوچه را
ورنداز می کرد . وقتی ریمون ازش سئوال کرد چه اش هست ، فورا جواب نداد . خیلی مبهم شنیدم که اینطور زمزمـه
می کرد : « کثیف ، متعفن، » و همینطور تکان می خورد .
کرد : « بنا به عادت او را به میدان عشق بردم . جمعیت زیادی دور دکه غربتــی هــا بود . ایستادم که نمایش « شـاه
فراری » را بپینم . و وقتی خواستم برگردم ، او دیگر نبود . درست است که مدتی بود در نظر داشتم گردن بند تنگتری
برایش بخرم . ولی هیچوقت باور نمی کردم که این متعفن اینطور از چنگم در برود . »




ریمون گفت که سگها ممکن است گم بشوند . ولی بر خواهند گشـت و بـرای اثبات ادعـایش از سگهائی که ده هـا
کیلومتر راه پیموده اند تا صاحبشان را بیابند مثال آورد . با وجود این ، پیر مـرد بسیار مضطرب بود « او را از من
خواهند گرفت . می فهمید تازه کاش کسی نگاهش بدارد . اما این امر غــیر ممکـن اسست و همه مـردم از لکه هـای
بدنش مشمئز خواهند شد . پاسبانها او را خواهند کشت حتماً اینطور است .» به او گفتـم به اسستبل نگهداری حیوانات
گمشده مراجعه کند و سگش را در مقابل مزدی که می پردازد برگرداند . از من پرسید آیا مزد اینکار خیلسی گـران است
؟ من نمی دانستم .آن وقت ، او خشمناک شد : « پول برای این موجود متعفن خرج کنم ؟ آ« کـاش سقط شودا و بنا
کرد به حیوان فخش دادن . ریمون خندید و داخل منزل شد . من دنبال او تو رفتم و در راهرو از هــم جدا شدیم . یک
لحظه بعد ، صدای پیر مرد را شنیدم که در را کوبید . وقتی در را باز کردم ، لحظه ای در آستانه آن ایسستاد و من گفـت
: « معذرت میخواهم ، معذرت میخواهم .» او را به داخــل خواندم ولـی او نخواست . چشـمانش را به نوک کقشش
دوخته بود و دستهای لکه دارش می لرزید . بی آنکه به صورتم نگاه کند ، از سن پرسید : « آیا کسی سگ را برایم
نمی گیرد ؟ بگوئید ، آقای مرسو . آیا می آیند او را به من برگردانند ؟ و گرنه چه بسر من خواهد آمد ؟ » به او گفتـم
که در آن استبل سه روز سگها را به خرج صاحبشان نگاه خواهند داشت و بعد هر جور که دلشان بخواه.د با آنها رفتار
خواهند کرد : با سگوت مرا نگاه کرد : بعد به من گفت:*شب بخیر » در انساقش را پست ومـن ر٬رفت‏ و آمدش را
می شنیدم . تختش صدا کرد . و از صدای عجیب و کوتاهی که از تیغه میان دو اتاق می گذشـت ، فـهمیدم که گریه
می کند. نفهمیدم چرا به فکر مادرم افتادم . الزم بود فردا زود بلند شوم . گرسنه نبودم و بی شام خوابیدم .




ریمون در اداره به من تلفن کرد . گفت که یکی از رفقایش ( راجع به من با او صحبـت کرده بود ) روز یکش نبه
مرا به کلبه پیالقی خود ، نزدیک الجزیره دعوت می کند . جواب دادم با کمال میل حاضرم ، ولی آن روز را به خانمی
وعده داده ام . ریمون فوراً جواب داد که او را نیز دعوت می کند . زن دوستش از این که در میان یک دسته مـرد تنها
نخواهد بود خوشحال شد .

خواستم فوراً گوشی را بگذارم . چون می دانستم رئیس از این که از شهر به ما تلفــن یکنند خوشش نمی آید.
اما ریمون خواهش کرد که کمی صبر کنم . و گفت می توانسته است این دعوت را غروب به اطالع مــن برساند . وـلی
میخواسته مرا از چیز دیگری هم مطلع بسازد و آن اینکه یک دسته عرب در تمـام روز او را تعقیب کرده بودند که در
میان آنها برادر رفیقه سابقش دیده میشده « اگر امشب هنگام مراجعت او را نزدیک منزل دیدی ، به من خبر بده .»
جواب دادم بسیار خوب . اندگی بعد ، رئیس مرا خواست و من در همان لحظه کسل شدم . زیرا فکر کــردم االن خواهد
گفت کمتر تلفن کنم و بهتر کارکنم . اما او ابداً راجع به این مطلسب صحبتی نکرد . گفـت درباره طرحی که هنوز
قطعیت نیافته می خواهد با من حرف بزند. فقط نظر مرا درباره این مطلب می خواست . گفت خیال دارد شــعبه ای در

 

پاریس باز کند که کارهایش را در همان محل ، و مستقیماً ، با کمپانی های بزرگ رسیدگی کند و می خواست بداند
که آیا من حاضرم به آنجا بروم ؟ این کار به من اجازه می داد که در پاریس زندگی کنـم . و همچنیسن قسـمتی از سسال
را به سفر بگذرانم . « شما جوان هستید ، و بنظر می رسد که این زندگی باید برای شما خوش آیند باشد. » جواب
دادم پله ، اما حقیقة برایم فرقی تمی کند، از من پرسید آیا برایم اهمیت ندارد که تغییری در زندگی اخ پیفا نمی شود .،
و به هر صورت زندگی هر کس با از آن دیگری یکسان است . و اصاًل زندگی من در اینجــا بطور کللی ناخوش آیند

 

نیست . او ناراضی می نمود . به من گفت که همیشه سر باال جواب می دهم و جاه طلبی ندارم و در امــور تجارتی این
امر باعث شکست است . آن وقت برگشتم تا کلرم را بکنی . پهتر بود که او را تاراضی نکنی . اما دلیلی هم برای تغییر
دادن زندگیم نمی یافتم وقتی که خوب به وضع خود دقیق مـی شدم ، می دیدم که بد بخست نیستم هنگامی کنه
دانشجو بودم از این نوع جاه طلبی ها در من زیاد بود اما وقتی که زندگی تحصیلی را رها ساختم به زودی فهمیدم که
این مطالب اهمیتی حقیقی ندارند .

شب « ماری» به سراغم آمد و از من پرسید آیا حاضرم با او ازدواج کنم ! جـواب دادم برایم فرقی نمی کند و
اگر او می خواهد ما می توانیم این کار را یکنیم . آن وقت خواست بدازد که آپا دوستش




دارم ! همان طور که یک بار دیگر به او جواب داده بودم جوابش دادم که این حرف هیچ معنــائی ندارد وللی بی شک
دوستش ندارم . گفت : پس در این صورت چرا با من ازدواج می کنی ؟» برایش توضیح دادم که این امـر هیـچ اهمیتی
ندارد و اگر او مایل باشد ما می توانیم ازدواج کنیم ، وانگهی اوست که این تقاضا را دارد و من فقط خوئ حالم که می
توانم بگویم بله ، آنگاه او خاطر نشان ساخت که ازدواج امر مهمی است . جواب دادم : « نه» لحظـه أی خاموش مـاند
و ساکت مرا نگاه کرد . بعد حرف زد . فقط می خواست بداند که آیا همیــن پیشـنهاد را از طرف زن دیگری ، که به
همین طرز به او دلبسته بودم می پذیرفتم ؟ گفتم : « طبیعی است » . آنگاه پرسید و اگر آن زن مرا دوست می داشـت
؟ و من نمی توانستم چیزی بدانم بعد از یک لحظه سکوت دیگر ، زیر لب زمزمه می کرد که مـن عجیسب هستم . و
بی شک به همین علت است که مرا دوست دارد . ولی شاید به همین دلیـل روزی از مــن متنفـر بشود چون خاموش
مانده بودم ، و چیزی نداشتم که بیفزایم ، لبخند زنان ، بازویم را گرفت و اظهار کرد که می خواهد بــا مــن ازدواج کند .
چواب دادم هر وقت که مایل باشد این کار را خواهیم کرد . آن گاه راجع به پیشنهاد رئیسـم با او صحبت کـردم و «
ماری » به من گفت خیلی مایل است پـاریس را ببیند . به او گفتم زمـانی در پاریس زندگی کرده ام و او از ـن
چگونگی آنجا را خواست . به او گفتم ، «جای کثیفی است . کفتر زیاد دارد و حیاطهای تنگ و تاریک. مردم پوستشــان
سفید است .&

بعد به راه افتادیم و از خیابانهای بزرگ شهر عبور کردیم . زنها همـه خوشگل بودند . از « ماری» پرسیدم این
نکته را درک می کند ؟ جواب داد بله و گفت که حرف مرا می فهمد . یک لحظه هیچ حرف نزدیم . با وجود این می
خواستم با من باشد و به او گفتم می توانیم با هم در مهمانخانه « ساست» شام بخوریم . او خیلــی مایل بود. اما کار
داشت . نزدیک منزلمان با او خداحافظی کردم . او به من خیره شد . « آیا نمی خواهــی بدانی که چه کاری دارم ؟»
مسلم بود که میخواستم بدانم . ولی بدان نیندیشیده بودم و از این جهت بود که قیافه ســرزنش کننده ای بخود گرفت
. آن وقت در مقابل قیافه خونسرد من ، باز هم خندید و برای اینکه دهانش را به طرف مــن بیاورد با تمـام بدنش به
جانب من حرکتی کرد .

در مهمانخانه « سلست » شام خوردم . مدتی بود شروع به خوردن کرده بودم که زن کوچک عجیبی وارد شد
. و از من پرسید که می تواند سر میز من بنشیند . طبیعی بود که می توانست . حرکات تندی داشـت . با چشــمانی
درخشان که در صورت کوچکی به شکل سیب قرار داشتند . ژاکت خود را کند . نشست و با حرارت به مطالعه صـورت

غذا پرداخت . « ساست » را خواست و فوراً با صدائی که مشخص و در عین حال تند و جویده بود دستور همه خــوراک
های خود را داد . هنگامی که منتظر پیش غذا ( اردور) بود در کیفش را باز کرد . کاغذ چهار گوشی با یک مداد از آن
بیرون کشید ، و از پیش خساب غذا را کرد . بعد از چیب کوچک خودش قیمت دقیق آنرا به اضافـه اتصام بیرون آورد و

جلو خود گذاشت . در این موقع پیش غذا ( اردور) را آوردند و او با عجله بلعید هنگامی که منتظر غذای بعد بود ، ب از از
ک.بفخودمد\دیآف.راهعجل٬\یکەبروّ]مەظـاىظغوّذاًك_،ر\د.بور\صد\ددرآورد.غــادڤن٬ر.ث.ــاد،٬زقر…ص_اً.,._ک_،.ث._گ‏
برنامه ها را رسیدگی کرد ، چون مجله ده دوازده صفحه ای نداشت ، این کار را به دقت زیاد در تمــام مدت غذا ادامه
داد. من غذایم را تمام کرده بودم ولی او هنوز با همان عالقه نخستین به مطالعـه مجله مشغول بود . بعد بلند شد .
ژاکت خود را با همان حرکت ماشینی پوشید و رفت . چون کاری نداشتم ، مــن هــم خارج شدم و لحظه ای دنبالش
افتادم . روی لبه پیاده رو ، بی اینکه منحرف بشود و یا برگردد ، با سـرعت و اطمینان غیر قـابل تصـوری راه خود را
ادامه می داد . عاقبت از نظرم نا پدید شد و به راه طبیعی خودم برگشتم . فکر کـردم زن عجیبی بود . ولی خیلـی زود
فراموشش کردم .




در آستانه در اتاقم ، «ساالمانو»ی پیر را دیدم . به داخل اتاق بردەش و او اظهار کرد که سگش حتماً گم شده
\سن.چوندر اسطبل رگهجـە.أن د.بو\وّ]تظ{}زبوده \سن.ك]ركذأن آوّپج]بەاًوكغوّذەبودێ_دژــا.بدوّ{._رم]راًء_.بنس_قطراًهٔء_ده
\سن.پررهم.ه.ده بود آر] \.بنمـظـل.طر\هى٬زژ\وّدبەوس#ل‏ ای \٬ركلاوّژریظـ].دئ.ـرسد؟بە\و‏ جو\بد\ده .دودوّ_دك_ەكأاژێ_:ـرى
ها دنبال این کارها نمی گردند . چون هر روز زیاد از این اتفاقات می افتد . بسه « سـاالمانو » ی پیر گفتم می تواند
س.گد.باً_رید\راً٬ـ٬ذە.راراً،دـول\وحقد\شن؛ەمنخ]طرۆەـژ٫انرهــا.ردکەبەآنسـگخواً_رؤ:ە.رودە\سەژ،.‏

من روی تختم چمباتمه نشسته بودم و « ساالمانو» جلوی میز روی صندلی قرار گرفتــه بود . درسست روبروی
من بود و دستهایش روی زانوهایش بود . همانطور کاله فوتــر قدیمی اش را بر سر داشـت . آخر جمالتش را زیر
سیبیلهای زرد رنگش می جوید . کمی مزاحم بود . ولی کاری نمی توانستم یکنم و خوابم هــم نمی آمد . برای اینکه
حرفی زده باشم ، از سگش سئواالتی کردم . به من گفت این سگ را از مرگ زنـش تابه حال ( داشته است .
خيل_،د.ب(م:اًشڤ٬دهڕودە\سن.درجو\ف،ضۆسشرپم.هٔمكــادرسرد\ذ٬هٔ٬وّذە\سن:در,ە_هٔاً_،،درۆمأ.بەـوّ٫_٬برایخهٔ_دەد\ر‏
(ودویل) نظامی بازی می کرده است . اما باال خره ، به راه آهن داخل می شــمود . که از آن پشیمان هم نیست . زیرا
اکنون حق بازنشستگی مختصری به او می دهند . باززنش خوشبخت نبوده ، امــا روبهمرفته انسـی به او داشسته اسست .
وقتی که زنش مرده بود ، خود را خیلی تنها حس کرده بــوده اسست ، آن وقست ، از یکسی از رفقـای همکتارش سسگی
میخواهد و این سگ را که در آن هنگام خیلی بچه بوده است دارا می شود . بایستی با پسستانک به او غذا میداده . اما
چون یکسگ عمرش از انسان کمرت است: با هم پیر شده بوده اند.. سالمانو به هـــن کت # اخالق بدی داذت..
گاهگاه کالهمان توی هم می رفت ولی در عین حال سگ خوبی بود. » مــن گفتـم از نژاد اصلی بود . و ساالمانو
قیافه رضایتمندی به خود گرفت . و افزود : « شما قبل از بیماریش او را ندیده بودید عحب پشم هـــای قشـنگی داش_ت
.» از وقتیکه سگ این مرض جلدی را گرفته بوده هر شب و هر صبح او را روغن مالی می کـرده . ولی به عقیده او ،
مرض خقیقی اش ، پیری بوده ؛ و پیری هم عالج نا پذیر است .

در این لحظه خمیازه آی کشیدم و پیر مرد گفت دیگر باید برود . به او گفتم می تواند باز هــم بمـاند . و گفتـم از
این ساتخه أی کد به سر سگش آمدد است متأئرم . از من تشکر کرد. بەمن گفت کنه ماذرم زیاد سگش را دوست
می داشت . وقتی که از او حرف می زند ، او را « مادر بیچاره تان » می نامید . خیال می کرد که از وقتـی مادرم مـرده
است من باید خیلی بدبخت شده باشم . و من هیچ جواب ندادم . آنگاه به عجله و با لحنی خجلتزده گفــت می داند که
در محله از این که من مادرم را به « نوانخانه » سپرده بوده ام ، پشت سرم حرفها زده اند . اما او مرا مسی شناسد و می
داند که به مادرم عالقه داشته ام . گرچه هنوز نمی داند چرا، اما جواب دادم که تاکنون نمی دانسسته ام که مـردم برای
ین مطلب پشت سرم بدگوئی می کنند . در صورتی که به نظر من مسئله نوانخانه کاری طبیعی بود . زیرا من پــول به
ندازه کافی برای نگهداری مادرم نداشتم . افزودم که « وانگهی ، مدتها بود کــه او چیزی نداشت به مـن بگوید و از
تنهائی کسل میشد. » به من گفت « بله ، دست کم ، در نوانخانــه رفقـائی می یافت .» بعد معذرت خواست می
خواست بخوابد . اکنون زندگیش تغییر یافته بود و او حاال نمی دانست چه می خواهـد ب رود بکند . برای اولیین بار در
مدتی که او را می شناختم با حرکتی خجلت زده دستش را بطرف من دراز کرد . و من چروکهای پوست دستش را
حس کردم . کمی خندید و پیش از عزیمت ، به من گفت : « امیدوارم امشب سگها صدا نکنند . همیشــه گمـان می
کنم که صدای سگ من است . »




یکشنبه ، به زحمت از خواب برخاستم ، بطوری که « ماری » می بایست مـرا صدا کند و تکانم بدهد . چیزی
نخوردیم . زیرا می خواستیم صبح زود به شنا برسیم . حس می کردم از همه چیز خالی هسـتم . و کمی سر درد داش_تم
. سیگار به دهانم مزه تلخی داشت . « ماری » مرا مسخره کرد . زیرا که می گفـت « قیافه عـزا گرفته ای » دارم .
لباس نخی سفیدی پوشیده بود . و موهایش را باز گذاشته بود . به او گفتم که قشنگ شده است . و او از شادی خدید

وقتی پأضهكــاآمد.بث،در\.ز]قر٬بمونر\٬رد{.حلاأ.ڕەم]‏ جو\بد\دكە\لاًنخو\ە_د آم_دث_ژیدــاث_ل٬,_ەع_لس‏
خستگی ام و نیز چون پنجره ها را باز نکرده بودیم ، روز ، که از آفتاب انباشته بود ، همچون کشیده به صورتم خورد .
ماری از شادی می جهید و پشت سر هم می گفت چه هوای خوبیست . حالم ب سهتر شده بود و حس می کردم که
كرسذە\م.بەم.أ(ىڵرنمطأ_بر\كهٔوّوّ_«اًو\وك؛._فمهٔە_ە..ىخ_ژدر\وّە٬وّە_أند\دك_ەدرآنراً،_ذو\(ظـ]ى‏ شـنا و سفره را

گذاشته بود . جز صبر چاره ای نداشتم . و شنیدیم که ریمون در اتساقش را بست . شــلوار آبی و پیرهن سـفید آسستین
کوتاه پوشیده بود . کالهی حصیری به سر داشت ، که ماری را به خنده انداخست . سـاعدهایش که سـفید سـفید بـود از
پشمهای سیاه پوشیده بود . که دل مرا کمی به هم زد . او همانطور که پائین می آمد سوت می زد و خوشــحال به نظـر
می رسید. به من گفت : « سالم ، رفیق» و ماری را « مادموازل» خطاب کرد .

دیشب با هم به کاالنتری رفته بودیم و من شهادت داده بودم که آن دختر ء رێمون را # فریب & دادۀ است : و
قضیه با یک اخطار ساده به ریمون تمام شده بود . در اظهارات من هم دقتی نکردند . جلوی در ، راجع به این موضوع
با ریمون صحبت کردم بعد تصمیم گرفتیم ، با اتوبوس برویم . کناره زیاد دور نبود . ولسی با این وسیله خیلی زودتـر
می رسیدیم . ریمون فکر می کرد رفیقش از اینکه ما اینقدر زود خواهیم رسید خوشحال خواهد شد . مـی خواستیم به
راه بیفتیم که ریمون ، ناگهان ، به من اشاره کرد که به جلو نگاه کنم . من یک دسته عرب را دیندم که به جلـو خان
دکان تنباکو فروشی تکیه داده بودند . آنها ساکت ولی به عادت خودشان به ما خیره شده بودند . درست مثل این که
ما سنگهائی هستیم و یا درختهای خشکی . ریمون به من گفت که دومی از طرف چپ رفیق اوسست و دل مشغول می
نمود . افزود که ، باوجود این ها اکنون این داستان پایان یافته است . ماری حرفهای ما را خیلـسی خوب نمـی ف ـهمید و
پرسید که چه خبر است . به او گفتم اینها اعرابی هستند که با ریمون خرده حسابی دارند . او خواسست که فورا برویـم .
ریمون خودش را گرفت و خندید و گفت که باید عجله کرد .
به طرف ایستگاه اتوبوس که زیاد دور نبود حرکت کردیم . و ریمون به من اطالع داد که اعراب ما را تعقیب نمــی کنند
. من به عقب برگشتم آنها به همان ترتیب در جای خودشان بودند و با همان خونسردی، مکــانی را که ما تازه ترک
کرده بودیم نگاه می کردند . اتوبوس گرفتیم . ریمون ، که به نظر می آمد کـاماًل تکین یافته است ، مرتب برای

٦




ماری خوشمزگی می کرد . حس کردم که از ماری خوشش می آید . ولــی ماری تقریباً جوابی به او نمسی داد . گاه
گاهی ، لبخند زنان او را نگاه می کرد .

در جومه افیتوبره پیاده شدی . اناره از آپیشتگاه آتوبومی چندان خور نبود.. ولی پایشی از تید گروگبی له مرقی
به دریا بود و به طرف کناره سرازیر می شد ، بگذریم . تپه از سـنگهای زرد و گلهای وحشـی سفیدی که روی زمینه
آبی سیر آسمان پیدا بود ، پوشیده بود . ماری کیف مشمعی خودش را به گل ها می زد آنها را پر پسر می کرد و بدین
وسیله خود را مشغول می ساخت . از وسط صف ویالهای کوچک که با نرده های سبز یا سفید رنگ احاطه شده بودند
، گذشتیم که بعضی ها با ایوان های سر تا سری شان زیر درختهای گز محو شده بودن د و بعضـی هــم میـان سـنگها ،
لخت افتاده بودند . قبل از رسیدن به کنار تپه ، دریای آرام را ، و کمی دورتر دماغه به خواب رفته سنگینی را که در
آب صاف پیش رفته بود ، دیدیم . صدای آرام موتوری در هوای ساکت برخاست ، تا به مـا رسید . خیلسی دور ، یک
قایق کوچک موتوری را دیدیم که در دریای شفاف با حرکتی نا محسوس پیش می رفت . ماری چند تا زنبـسق وخشــی
چید . وقتی از سراشیبی که به دریا منتهی می شد سرازیر شدیم چند نفر را که برای آب تنـی آمده بودند ، روی کناره

رفیق ریمون در کلبه چوبی کوچکی که در آن سر کناره واقع بود سکونت داشت . خانه به تخته سـنگها تکیه
کرده بود و پایه هائی که قسمت جلوی آنرا نگاه می داشت ، در آب غوطه ور بود . ریمون ما را معرفسی کرد . رفیقش
« ماسون ۷1355011}» نامیده می شد . مردی بلند قد و قوی هیکل و چهار شانه بود . زنش کوتاه و خپلـه و مهربان
بود و لهجه پاریسی داشت ماسون فوراً به ما گفت راحت کنیم و ناهار هم ماهی سرخ کرده داشتند که هــم امروز صبح
از دریا صید کرده بود . به او گفتم که منزلش بسیار زیبا اسسست . گفست که روزهــای شـنبه و یکشـنبه و تمـام روزهــای
تعطیل را در اینجا می گذراند . افزود: « من و زنم باهم می سازیم .» درست در این موقع . زنش با مــاری می خندید .
شاید برای اولین بار ، حقیقۀ فکر کردم که من بزودی ازدواج خواهم کرد .

ماسون می خواست آب تنی کند . ولی زنش و ریمون نمی خواستند بیایند . سه نفری پائین آمدیـم و مساری خود
را فورا در آب انداخت . ماسون و من کمی صبر کردیم . او شمرده حرف می زد و من متوجه شــدم که عـادت دارد هــر
جمله خود را با « دیگر بگویم » ختم کند . حتی گر چه این تکیه کسالم ابداً ، چیزی به معنای جمله اش نیفزاید .
درباره ماری به من گفت :« دلفریب است ، و دیگر بگویم ، زیباست .» بعد دیگر من به این عــادت او توجـهی نداشـتم
زیرا داشتم حس می کردم که آفتاب حالم را سر جا آورده است . شن ها زیر پایم داشت داغ می شد. میـل به شـنا را
اندگی دیگر به تأخیر انداختم ولی دست آخر به ماسون گفتم : « برویم؟» و در آب پریدم . او به مالیمـت وارد آب شد
و هنگامی که زمین زیر پایش گم شد خود را رها ساخت . با سینه شنا می کرد ولـسی به قدری ناشـیانه ، که مـن از او
جدا شدم برای اینکه خودم را به ماری برسانم ، آب سرد بود و من از شنا کردن راضی بودم ، با مــاری دور شدیم و چه
در حرکاتمان و چه در لذتی که می بردیم موافقت داشتیم .

در پهنه دربا طاقباز شدیم و از روی صورت من که به طرف آفتاب برگشته بود ، خورشید آخریـن پرده هـای آب

را که به دهانم جاری بود پس می زد . ماسون را دیدم که به کناره باال رفت تا تــوی آفتاب دراز بکش د . از دور بزرگ

بنظر می آمد : ماری خواست که با هم شنا کنیم، من خودم را پشت سر او قرار دادم تا اندامــش را در آغوش بگیرم و
او به نیروی بازویش جلو می رفت در حالیکه من از عقب پامی زدم و به او کمک می کردم . سر تا سر صبح ، همـه جا
شلپ شلپ آهسته آب دنبال ما بود تا این که حس کردم خسته شده ام . آن وقــت ماری را ول کـردم و در حالی که
منظماً شنا می کردم و نفس عمیق می کشیدم برگشتم .روی کناره کبه روی شکم کنر ماسـون دراز کشـیدم و صورتم
و\رژیڤـژ،جـأأذ\ڤش.بە\وكغوّوّم:((خوببژد))و\ۆشسعة#دەر\د\شن.کصب_د٬مــاوىآم_د.م_نغ_ر\ى‏

(شا




اینگه آمدنش را پبینم برگشتی: ماری از آب شور ازج شده بود و موهایشن را به عقب رپخته بید . پهلو به پهاویم دراز
کشید و از حرارت بدن او و آفتاب : کمی خوابم گرقت .
تا : ماری صرا تکان داد و گفت که ساسون به منزاش برگشت. باید ناهار خورد چون گرسته بودم قوراً بلند شدم .

اما ماری به من گفت که از صبح تا بحال او را نبوسیده ام . این مطلب درست بود و من هــم بی ميــل نبودم . به مـن
گفت : « بیا توی آب » . برای این که خود را در آغوش اولین امواج کوچک رها کنیم دویدیم . کمـسی شـنا کردیــم و او
خودش را به من چسباند پاهای او را دور پاهای خودم حس کردم و هوسش در دلم آمد .

هنگامیکه مراجمت کردیم ، ماسون داشت ما را صدا می زد .گفتم که خیلی گرسنه ام و او فورا به زنش گفــت کنه
از من خوشش می آید . نان خوبی بود . من سهم ماهی خود را بلعیدم . پشت سر آن گوشت و سیب زمینی سرخ کـرده
بود . همه بی اینکه حرف بزنیم غذا می خوردیم . ماسون زیاد شراب می نوشــید و پشـت سر هم برای مــن هم می
ریخت . موقع قهوه ، سرم اندکی سنگینی می کرد و سیگار زیاد کشیدم . ماسون ، ریمون ، و مــن ، بخاطرمـان گذشت
ماد اوت را با هو ءدانگی د در خناره گذرانپم .
ماری ناگهان به ما گفت : « میدانید ساعت چند است ؟ ساعت یازده و نیم است . » همـه متعجب شدیم . ماسـون
گفت خیلی زود (ذا خوردیم . و این هم طبیعی است . زیرا موقع ناهار ، ساعتی است کنه آدم گرسـنه بشــود . نفــهمیدم
چرا این گفته ماری را خنداند . گمان می کنم اندکی زیاد نوشیده بود . آنگاه ماسون از من سئوال کرد آیا مایلم با او
در کناره گردش کنم . « زنم به خواب بعد از ناهار عادت دارد اما من آنرا دوسـت ندارم . باید راه ب روم . همیشــه به او
می گویم که این گردش برای سالمتی خوب است . ولی از همه اینها گذشته ، خودش می داند .» ماری اظــهار داشست
که نزد خانم ماسون می ماند تا در شستن ظرف ها به او کمک کند . زن کوچک پاریسـی گفـت که بـرای انجـام دادن
این کار ، مردها را باید از خانه بیرون کرد. ما سه نفر بیرون آمدیم .

آفتاب تقریباً عمودی روی ریگهامی تابید و درخشندگی اش بر دریا غیر قابل تحمـل بود . دیگر هیچکس روی
کناره نبود از کلبه های کنار تپه که مشرف به دریا بودند ، صدای بشقاب و چنگــال به گـوش می رسید. در حرارت
سنگها که از زمین بر می خاست نفس کشیدن مشکل بود . ریمون و ماسون بــرای اینکه صحبت را شروع کنند ، از
چیزها و اشخاصی حرف زدند که من نمی شناختم . و فهمیدم که مدتهاست یکدیگر را می شناسند و یک وقتــی نیز با
هم زندگی می کرده اند . به طرف دریا رهسپار شدیم و روی کناره به قدم زدن پرداختیــم . گاه گاهی ، موج کوتاهی
که از دیگران بزرگتر بود ، کفشهای پارچه أی مان را تر می کرد . به هیچ چیز نمی اندیشیدم زیرا آفتابی که روی سر
برهنه ام می تابید مرا به حالت اغماء فرو برده بود .

در این لحظه ، ریمون با ماسون چیزی گفت که درست نفهمیدم . اما در اینموقع ، خیلی دور در آن سـر کناره ، دو
عرب را با لباس کار آبی دیدم که به طرف ما می آمدند . به ریمون نگاهی کردم که به مــن گفـت :« خودش است .»
ما راه خود را ادامه دادیم . ماسون پرسید چگونه آنها توانسته اند ما را تا اینجا تعقیب کنند . با خود فکر کردم آنــها مـا را
هنگامی که با کیف مخصوص کنار دریا ، سوار اتوبوس می شدیم قاعدۀ پایستی دیده باشند . اما چیزی نگفتم .

عرب ها آهسته پیش آمنند و اگنون خیلی نزدیک رسیده بودند . ما در رفتار خود تغییری ندادیـم و ریمـون گفـت :
« اگر زدو خوردی در گرفت تو ماسون ، دومی را بچسب . من ، به رقیب خودم می پردازم . تو هم مرسو ، اگر ، کس
دیگری رسید ، با او گالویز شو. » گفتم : « خوب» و ماسون دستهای خود را در جیش فرو برد . ریگها که فـوق العـاده
گرم شده بودند اکنون به نظر قرمز می آمدند . با قدمهای مرتب به طرف عرب ها پیش مــی رفتیـم . مسـافت بین ما
متدرجاً کم می شد. وقتی که به چند قدمی یکدیگر رسیدیم ، عرب هــا ایسستادند . ماسـون و مــن قدمـها را آهسته تر
کردیم . ریمون یک راست بطرف رقیبش پیش رفت آنچه به او گفت درست نشنیدم . اما دیگری خودش را آمساده کرد

۱۵(




که با سر به او ضربتی بزند . آنگاه ریمون ضربه اول را نواخت و فوراً ماسون را خواند . ماسون بسه طرف آن کسی که
تعیین شده بود رفت و دو ضربه با تمام سنگینی اش به او وارد آورد . آن دیگری با سر در آب فرو رفت . چند ثانیه به
همین حال ماند ، و از اطراف سرش حباب هائی به سطح آب می آمد در ایین مدت ریمـون همچنان رقیبش را می
کوپید . به قسمی که صورتش را پر از خون کرده بود . ریمون به طرف من برگشت و گفت :« خواهی دید که چه به
سر پسرش می آورم .» و من فریاد کشیدم : « ملتفت بــاش ، چاقو دارد ؛ » ولی کار از کمار گذشته بود و ریمـون
باژویش دریده و دهانش شکافته بود .

ماسون خیزی به طرف جلو برداشت . اما آن عرب دیگر هم بلند شده بود و خود را به پشـت آن یکی که مسـاح
بوذ رساتیده بود. ماجرأت تکای خوردی نداشتیم : آنها آخسته ء بی اینگه نگاهشان را از ما برذارند ، غقسب تشینی گردند
. با چاقو ، مارا به حفظ فاصله وادار کرده بودند . همچنان که ما زیر آفتاب بر جای خود میخکوب شده بودیــم و ریمـون
بازوی خود را که خون از آن میچکید در دست میفشرد ، آنها وقتی که دیدند به قدر کـافی از ما میدان گرفته اند به
سرعت فرار کردند .

ماسون بالفاصله گفت ، اینجا دکتری هست که یکشنبه ها ی خود را روی تپـه می گذراند. ریمون خواست
فوراً پیشش برود . اما هر بار که حرف می زد ، از خون زخمش خبابهائی در دهانش درست می شد . ما زیر بازویش را
گرفتیم و با عجله هر چه تمامتر خودمان را به کلبه رساندیم . و آنجا ، ریمون گفت که زخمهایش سطحی است و می
تواند نزد دکتر برود . او با ماسون رفت و من برای توضیح دادن واقعه نزد زنها ماندم . خانم ماسون گریه می کرد و
ماری خیلی رنگش پریده بود . توضیح دادن قضیه برای آنها مرا کسل کرد . باالخره خاموش شــدم و در حالی که به
دریا نگاه می کردم به سیگار کشیدن پرداختم .

یکساعت و نیم بعد از ظهر ریمون و ماسون برگشتند . بازوی ریمون بسته شده بود و بر گوشه دهـانش مشـمع
طبی چسپیده بود . دکتر به او گفته بود که هیچ اهمیتی ندارد . ولی ریمون گرفته به نظر مسی آمد . ماسون سی کرد
او را بخنداند . اما او همینطور حرف نمی زد . هنگامی که اظهار کرد می خواهد به کناره ب رود ، از او مقصدش را
پرسیدم . به من جواب داد می خواهد هوا بخورد . ماسون و من گفتیم او را همراهـی خواهیم کرد . آنگگاه او غفضیناک
شد و به ما فخش داد . ماسون گفت نباید او را خشمناک ساخت . با وجود این ، من ، به دنبالش روان شدم .

مدت زمانی روی کناره قدم زدیم . در این هنگام گرمای آفتاب گیچ کننده بود . آفتاب روی شنها و دریا ریز ریـز
میشد. حس کردم که ریمون می داند به کجا می رود . ولی بی شک این حدس مــن غلط بود در آن سر کناره ، به
چشمه کوچکی رسیدیم که پشت تخته سنگی ، از وسط شنها به طرف دریا جــاری بود. آن دو عرب آنجا بودند. با
لباس کار آبی رنگ و روغنی شان دراز کشیده بودند . کامااًل آرام و تقریباً تسکین یافته به نظر می آمدند . سر رسیدن
ما هیچ چیز را تغییر نداد . آنکه ریمون را مجروح کرده بود ، بی اینکه حرفی بزند به او نگاه سی کرد . دیگـری در نی
لیکی می دمید و در حالیکه از گوشه چشم به ما نگاه می کرد پشت سرهم سه نتــی را که می توانسـت از نی اش در
بیاورد ، تکرار می کرد …

در همه این مدت ، جز آفتاب و این سکوت و زمزمه مالیم چشمه و سه نست نی لبک چیز دیگـری نبود . بمد
ریمون دستش را به جیب هفت تیرش کرد . ولی رقییش تکان نخورد و همــانطور به یکدیگر نگاه می کردند. مـن
متوجه شدم که آنکه نی می زد الی شست پاهایش خیلی از هم بازبود . ریمون بی این کــه رقیبش را از نظـر دور دارد
، از من پرسید . « بزنمش؟» فکر کردم اگر بگویم نه ، او عصبانی خواهد شد و محققا تیر اندازی خواهد نمود . فقـط
به او گفتم : « او که هنوز به تو حرفی نزده است . با این وضع تیر اندازی به آنها پستی است . » از قلب گرمـا و
سکوت همچنان زمزمه آب و نی لبک به گوش می رسید . بعد ریمــون گفـت :« پس مـن به او فحش خواهــم داد و

٢٤




وقتی جواب داد ، می زنمش.» جواب دادم : « باشد . اما اگر چاقویش را بیرون نیاورد ، تو نمیتوانـسی تیر اندازی کنی .
» ریمون داشت کمی عصبانی می شد . آن یکی همینطور می نواخست و هــر دو به کـوچکترین حرکست ریمـون می
نگریستند . به ریمون گفتم :« نه . تو با رقیب گالویز شو و هفت تیرت را به من بسپار . اگر دیگری مداخله کردیا
رقیب چاقویش را بیرون آورد ، من میزنمش .»
وقتی ریمون هفت تیر را به من می داد ، آفتاب روی آن سرید . با وجود این ، ما هنوز سر ای خود میخکوب
بودیم . انگار هر چیز در اطراف ما در به روی خویش بسته . بی اینکه پلک چشم های خود را به هم بزنیــم به یکدیگـر
خیره شده بودیم . در آنجا همه چیز میان دریا و شن و آفتاب و سکوت دو گانـه آب و نی لبک متوقف شده بود . در
ابن لحظه فکر کردم می شود تیراندازی کرد و می شود هم نکرد و این هــر دو یکســان است . اما ناگهان ، عربها ،
عقب نشینی کردند و عقب تخته سنگ خزیدند . آنگاه ریمون و من دوباره به قـدم زدن پرداختیـم و حسال ریمـون بهتر
بنظر می رسید و از اتوبوس برای برگشتن صحبت کرد .
من تا کلیة او را هتراهی گردم و هنگامیکه او از پله های چربی باال می رفت: در حالی گەسرم او تـابش آفثاب
منگ شده بود و در مقابل کوششی که باید برای باال رفتن از پلکان چوبی و رفتن پهلوی زن هـا بکار برد ، عصبانی
بودم ؛ جلوی پله اولی ایستاده بودم . اما حرارت بقدری بود که برایم دشوار بود اینطور بی حرکت زیر باران کــور کننده
ای که از آسمان می بارید بمانم . ایستادن در آنجا ، یا حرکت کردن ، ، هر دو یک نتیجه داشت . بعد از یک لحظ ه به
طرف کناره برگشتم و براه افتادم .
درخشندگی قرمز ، همچنان بود . دریا با نفس تند و کف دار همه امواج کوچک خود را روی شـنها می دمید .
آهسته بطرف تخته سنگ ها قدم می زدم و حس می کردم که پیشانی ام زیر آفتاب باد کسرده است . تمام این گرما
روی من سنگینی می کرد ؛ و در مقابل پیشروی من قرار مسی گرفـت . و هــر بار که وزش بزرگ و گـرم آنرا روی
صورتم حس می کردم ، دندانهایم را به هم می فشردم ؛ مشتهایم را توی جیب شلوارم گره می کردم ؛ و با تمام قــوا
سعی می کردم که بر خورشید و بر این مستی تیره ای که مرا از پای در آورده بود فائق شوم . با هر تیفــه نوری که از
یک دانه شن یا از یک صدف سفید یا از یک خرده شیشه می جهید ، فکهای من منقبض می شد . مدتی راه رفتم .
از دور هیکل کوچک و تیره تخته سنگ را که هاله ای خیره کننده از نور دریا آن را احاطه کرده بود ، می دیدیـم
. به چشمه خنک پشت تخته سنگ می اندیشیدم . می خواستم دوباره زمزمــه آبش را بشنوم . می خواستم از آفتاب
فرار کنم ، و از کوشش ، و از گریه زنها بگریزم . می خواستم باالخره سایه و استراختش را بازیابم . اما وقتی که خیلی
نزدیکتر شدم ، دیدم رقیب ریمون دوباره برگشته است .
او تنها بود . به پشت خوابیده بود . دستش را زیر سرش گذاشسته بود . پیشــانی اش در سایه تخته سنگ بود و
باقی بدنش در آفتاب . لباس کار آبی اش از گرما دود می کرد . اندکی تعجب کردم . برای مـن ، این داسـتانی بود
پایان یافته و بی آنکه به آن بیندیشم به اینجا آمده بودم .
همینکه مرا دید ، کمی بلند شد و دستش را به جیسب اش کرد . مــن طبیعفهفت تیر ریمـون را در جیب کتـم
فشردم . آن وقت او از نو ، بی اینکه دستش را از جیب بیرون بیاورد ، خود را به عقب رها کرد . من بقدر کافی ، تقریباً
ده دوازده متری ، از او دور بودم گاهگاه مفهوم نگاهش را از میان پلکهای نیمه بسته اش حدس می زدم . ولـی در این
هوای شعله ور ، تصویرش مرتب در مقابل چشمم می رقصید . صدای امواج حتی تنبل تر و کشییده تر از ظهر بود .
این همان آفتاب بود ، و همان نور ، روی همان شنهائی که در سراسر آنجا گسترده شده بود . اکنون دو سساعت بود که
دیگر روز؛ پیش نرفته بود . دو ساعت می گذشت که روز در اقیانوسی از فلز گداخته لنگر انداخته بود . از کنار افق ،
لکه کوچک مهی گذشت و من سیاهیش را در کناره نگاهم دیدم . چون از نگاه کردن به مرد عرب باز نمی ایستادم .

٥




فکر کردم جز اینکه عقب گردی یکنم و به این قضیه پایان بدهم کاری ندارم . اما سراســر یک کناره گداخته از
آفتاب ، پشت سرم فشرده شده بود . چند قدم به طرف چشمه برداشتم . مرد عرب حرکت نکرد . بـا همـه اینها ، هنوز
هم بقدر کافی دور بود . قیافه اش شاید به علت سایه ای که روی صورتش افتاده بود ، خندان می نمود . صبر کـردم .
سوزش آفتاب ، گونه هایم را فرا می گرفت . و حس کردم که قطره های عرق میان ابروهایم جمع شده اسست . همـان
آفتابی بود که در روز به خاک سپردن مادرم دینده بودم . و مشل آن روز مخصوصاً پیشـانی ام درد می کرد . و تمام
رگهایش با هم زیر پوست می زدند . به علت این سوزش که دیگر تاب تحملش را نداشتم حرکتی به جلـو کـردم . می
دانستم که حماقت است ، می دانستم که با برداشتن یک قدم خود را از شر این گرمای آفتاب نجـات نخواهــم داد . اما
یک قدم برداشتم تنها یک قدم به جلو و این بار مردعرب بی آنکه از جای خود بلند شود ، چـاقوی خود را از جیسب در
آورد و در آفتاب آنرا به رخ من کشید . نور روی تیفه فوالدی آن تابید و همچون تیفه دراز درخشــانی به پیشــانیم خورد
. در همین لحظه ناگهان قطرات عرقی که در ابروانم جمع شده بود بر روی پلکهایم سـرازیر شد و آنها را با پرده
ضخیم و ولرمی پوشاند . چشمهایم در پس این پرده اشک و نمک کورشده بود . دیگر چیزی جـز سـنجهای خورشید را
روی پیشانی ام حس نمی کردم ؛ و ، بطور نا محسوسی ، تیغه درخشانی را که در مقابلم همچنان از چــاقو می جهید .
این شمشیر سوزان ، مژگانم را می خورد و در چشمان دردناکم فرو می رفت . در این موقع بود که همه چیز لرزیند .
دریا دمی سنگین و سوزان زد . به نظرم آمد که آسمان در سراسر پهنه گسسترده اش بـرای فـرو باریدن آتش ش_کافته
است . همه وجودم کشیده شد و دستم روی هفت تیر منقبض شد؛ ماشه رها شد و من شکم صاف قنداق هفـت تیر را
لمس کردم . در این موقع بود که ، در صدائی خشک و در عین حال گوش خراش ، همه چیز شروع شد . مـن عرق و
آفتاب را از خود دور کردم . فهمیدم که موازنه روز را و سکوت استثنائی کناره دریـائی را که در آن شـادمان بوده ام به
هم زده ام . آن وقت ، چهار بار دیگر هفت تیر را روی جسد پیحرکتی که گلوله ها در آن فرو می رفتند و ناپدید می
شدند ، خالی کردم . و این همچون چهار ضربه کوتاه بود که بر بدبختی می نواختم .




بالفاصله پس از بازداشتم ، چندین مرتبه مورد بازرسی قرار گرفتم ، اما همه بازپرسی هائی دربـاره هویست مـن بود
که زیاد دوام نمی یافت . ابتدا در کالنتری چنین به نظر می رسید که هیچکس توجهی نسـبت به کار مـن ندارد. بر
عکس ، هشت روز بعد ، قاضی بازپرس ، مرا با کنجکاوی نگریست . اما ابتدای کار ، فقط از مــن اسـمم را و نشــانی ام
را و شغلم و تاریخ و محل تولدم را پرسید . بعد خواست بداند وکیلی گرفته ام یا نه . افعان کردم . کـه نگرفته ام ، ولی
برای اینکه بدانم ، از او پرسیدم آیا محققاً الزم است که وکیلی انتخاب کنر گفـت : « چطور» جواب دادم که مــن

کارم را بسیار ساده می بینم . او خندید و گفت :!اینهم عقیده ایست . با وجود این ، قـانون جلـوی ماسست . اگر شــما
وکیل انتخاب نکنید ، ما برای شما تعیین خواهیم کرد . » و من فکر کردم چه بهتر که دسستگاه دادگستری حتی این
جزئیات را نیز به عهده گرفته . همین مطلب را به او گفتم . حرف مرا تأیید کرد و نتیجه گرفت که قــانون خوب وضع
شده است .

ابتدا ، این مرد را جدی نگرفتم . او مرا در اتاقی که پرده های زیادی در اطرافش را پوشانده بود ، پذیرف ست . روی
میزش فقط یک چراغ بود که صندلی راحتی مرا که روی آن نشانیده شده بودم ، روشن می کرد . در حالیکه خودش
در تاریکی می ماند . مدتها پیش وصف چنین منظره ای را در کتابها خوانده بودم و همــه چیز به نظرم بیش از یک
بازی نیامد . بر عکس ، پس از مکالمه مان ، او را نگاه کردم و وی را مردی بسیار ظریف ، با چشــمانی آبسی و درشــت و
گود افتاده ، با سبیلی خاکستری و دراز ، و موهائی فراوان و تقریباً سفید یافتم . به نظرم آدمی خیلـسی منطقی آمد. و ،
از همه مهمتر ، با وجود حرکات غیر ارادی که دهانش را می کشید و داللـست بـر عصب انیت وی مـی کرد ، قیافـه اش
جذاب بود . موقع خروج ، حتی خواستم به او دست بدهم . اما فوراً یادم آمد که من مردی را کشته ام .

فردا وکیلی در زندان به دیدنم آمد . مردی کوچک اندام و خپلــه و بسیار جوان بود . که موهـایش را به دقـت
خوابانده بود . با وجود گرما ( من پیراهن آستین کوتاه تنم بود ) ، لباسی تیره رنگ و یخۀ شکسته به تن داشـت و
کراوات عجیبی با خط های درشت سیاه و سفید زده بود . کیفی را که زیر بغل داشت روی تختخوابـم گذاشت خودش
را معرفی کرد و گفت پرونده ام را مطالعه کرده است و کار من دقیسق است . و اگر به او اعتماد داشسته باشــم ، او در
موفقیت شک نخواهد داشت . از او تشکر کردم و به من گفت : « حاال به اصل موضوع وارد شـویم .» روی تختخواب
نشست و توضیح داد که از زندگی شخصی من اطالعاتی جمع آوری کرده اند. فــهمیده اند که مادرم به تازگـی در

۷٧




نوانخانه مرده است . بعد هم در « مارانکو» تحقیقات کرده اند . بازپرسان دریافته اند که در روز به خاک سپردن مـادرم
. من « بی حسی و بی قیدی نشان داده ام » . بعد به من گفت : « ملتفت هستید ، از اینکه این مطلب را از شما می
پرسم ناراحت می شوم . ولی مطلب خیلی مهم است . و اگر من نتوانم چیزی برای جواب گفتن به این مطلسب بیابم ،
دلیل بزرگی برای اتهام به شمار خواهد رفت » میخواست به او کمک کنم . از من پرسید آیا آن روز اندوهگیــن بودم ؟
این سئوال مرا بسیار متعجب ساخت و به نظرم رسید که اگر همچو سئوالی را من مطرح کرده بودم بسـیار ناراحت می
شدم . با وجود این به او جواب دادم که عادت از خود پرسیدن را مدتی است از دست داده ام و برایم دشــوار است که از
این مطلب چیزی بگویم . بی شک مادرم را خیلی دوست میداشتم . ولی این مطلب چیزی را بیان نمی کــرد . آدهای
سالم کم و بیش ، مرگ کسانی را که دوست می داشته اند آرزو می کرده اند . اینجا ، وکیـل ، کالمـم را قطع کرد و
خیلی عصبانی به نظر آمد . از من قول گرفت که این جمله را نه در محکمه . نه نزد رئیس دادگاه ، بر زبسان نیاورم . با
وجود این ء برایش توضیح دادم که قطرت من طوریست که اغلب اطراجات چسمانی ام احساساقی را مختال هسی موه
. روزی که مادرم را بخاک می سپردم ، خیلی خسته بودم و خوابم می آمد . به قسمی که از آنچـه می گذشت چیزی
به خاطرم نمانده . آنچه که یقینا می توانستم بگویم ، این بود که ترجیح می دادم مادرم نمرده باشد . اما وکیل م قیافه
رضایث آمیزی نداشت به من گفت : « این کافی نیست.&

به فکر فرورفت . پرسید آیا می توانم بگویم که در آن روز بر احساسات طبیعی ام مسـلط بوده ام ؟ جـواب دادم :
نه : چون این طور نبود .& به طرز عیجیبی به من نگاه کرد + مخل لینکه تشر او را اندکی بر ـی انگیکتم . قرو ب !
موذی گری به من گفت که به هر صورت مدیر و کارمندان نوانخانه به عنوان شاهد به اظهارات من گــوش خواهن د داد
و « این موضوع می تواند موقعیت بسیار بدی برای من ایجاد کند .» به او خاطر نشــان سـاختم که این داسـتان هیچ
ارتباطی با کار من ندارد ، اما او فقط جواب داد که پیداست من هرگز آشنائی با دستگاه دادگستری نداشته ام .

بعد با حالنی خشمگین رفت . می خواست نگاهش دارم ، و به او بفهمانم که من نه از لحاظ اینکمه بهتر از مـن

دؤأعکذد،ب]کەطب.ب!\ۀظح٬دردی\ور\ۆ…ـ.٫نبەخودمهىخو\ش!م؛خصوص_اًك_ەصد.ث._دم\ور\وّ_ارأحەعك_ردە\م.\و‏
حرف مرا درک نمی کرد و از این رو کمی از من بدش می آمد . مایل بودم به او ثابت کنم که من هم مشل همه مـردم
، مطلقاً مثل همه مردم ، اما همه این مطالب حقیقۀ فایده ای در بر نداشت و من از روی تنبلسی از گفتن این مطالب

چشم پوشیدم .

کمی بعد ، باز مرا نزد قاضی بازپرس راهنمائی کردند . دو ساعت بعد از ظهر بود . و ایــن دفعه دفررش فـرق در
نوری بود که پرده های نازک چیزی از شدت آن نمی کاستند. خیلی گرم بود . مرا نشاند و بـا تشـریفات زیاد به مـن
اعالم داشت که وکیلم « به علت حادثه غیر مترقبی » نیامده است . و دراین صورت من حـق دارم که به سـؤاالت او
جواب ندهم و منتظر بشوم که وکیلم حاضر شود ولی من گفتم ، به تنهائی هم می توانــم جواب بدهــم . او با انگشــت
دکمه روی میزش را فشار داد . منشی جوانی وارد شد و تقریباً پشت سر من قرار گرفت .

دو نفری در صندلیهای خودمان کاماًل فرورفتیم . بازپرسی شروع شد . ابتدا به من گفت اینطور پیداسست که شـما
آدمی کم خرف و سر به تو خستید، و در این باره نظر مرا خواست بداند : جواب دادم : * عاتش اینست که هیچوقـت
چیز مهمی ندارم که بگویم . در این صورت خاموش می مانم .» مثل بــار اول خندید و اقـرار کرد که بهترین دلیل
همین است . و افزود :« وانگهی این موضوع هیچ اهمیتی ندارد . » و خاموش شد ، به من نگاه کرد و ناگــهان بلند شد
برای اینکه این مطلب را تند به من بگوید : « آنچه که برای من جالب است ، خود شــما هستید .» منظور وی را از
گفتن این مطلب درست نفهمیدم و جوابی ندادم . افزود که : « در کار شما چیزهائی وجود دارد که از نظـر مــن پوشـیده
است : من مطمتنم که شما در درک کردن آنها به من کمک خواهید کرد .» گفتم قضایا بسیار ساده است . وادارم کرد

٨




که دوباره وقایع آن روز را شرح دهم . من برای او آنچه را که پیش از آن هم گفته بودم بطــور خالصه دوباره حکسایت
کردم : ریمون کناره دریا ، آب تنی ، زدو خورد ، بازکناره ، چشمه کوچک آفتاب و پنج گلوله هفت تیر . در هر جماــه او
می گفت ، بسیار خوب ، بسیار خوب . » وقتی که به جسد افتاده رسیدم حرفم را با گفتن کلمه « خــوب» تأئید کرد .
من از اینگونه تکرار یک حکایت تنها ، خسته شده بودم و به نظرم می آمد که هرگز اینقدر حرف نزده بودم .

پس از اندکی سکوت ، بلند شد و گفت می خواهد به من کمک کند ، چون من جلب توجـه وی را کرده ام و به
یاری خدا کاری برایم انجام خواهد داد . اما قباًل ، بازهم می خواست سؤاالتی از من بکند . بی مقدمه ، از مـن پرسید

کەم]درمر\دورهمەڤهكــاد\ر*هٔ،وّوّمـكهٔوّمح{}٬«.طەمهوّ٬.لظ.مە٬،٫ردمءوشکەژ]\سموڤخمرژص_اًم]ضزوسمث&ك_رد،‏
مثل اینکه اشتباه ماشین زد . چون که از کار بازایستاد و مجبور شد که به عقب برگردد . باز هم بی هیــچ دلیل ظ اهری
، قاضی از من پرسید آیا پنج گلوله هفت تیر را پشت سر هم خالی کرده ام : کمی فکر کـردم و توضیح دادم که ابتدا
اولی را رها کردم و ، پس از چند ثانیه ، چهار تای دیگر را . آنگاه او گفت ، « بـرای چه میان اولیین و دومیـنن ضربه
تأمل کردید ؟» من یک دفعه دیگر منظره کناره گداخته در نظرم مجسم شد و سوزش آفتاب را روی پیشــانی ام حس
کردم . در مدت سکوتی که پس از آن.ر(وّر\رراً٬د‏ قاضی قیافه مضطربی داشت نشست . انگشتان خود را میـسان موهــای
سرش فرو برد . آرنجهایش را روی میز قرار داد و با حالت عجیبی به طرف من خم شد : « برای چه ، برای چه به
جەەصدىکە.ررروى زمین افتاده .رود[.ە.ـرخ]ل کردید ؟ » بازهم در اینجا وّد\ۆەسـآمچەجو\گ بدهــم . قساضی دستهایش را
روی پیشانیش کشید و سؤالش را با لحنی اندکی تغییر یافته تکرار کرد : « برای چه ؟ باید به من بگوئیند برای چه ؟»
و من همینطور ساکت بودم .

ناگهان ، او بلند شد . با قدمهای بلند به انتهای دیگر اتـــاق رقـت و کشــوی قفسه ای را بیرون کشــید . و یک
صلیب نقره ای از آن بیرون آورد و در حالیکه آن را تکان می داد به طرف من آمد و با صدای لرزانسی که کاماًل تغییر
یافته بود فریاد کشید : « آیا این را میشناسید ، این را ؟» گفتم : « بله ، طبیعۀ .» آنگاه خیلی تند و با حالتی پرهیجـان
به من گفت که به خدا ایمان دارد ؛ و معتقد است که هیچ انسانی به آن اندازه گناهکار نیست کده خداوند نتواند او را
نبخشد . اما باید توبه و پشیمانی ، انسان را بصورت طفلی در آورد که لوح ضمــیرش صاف و مستعد هــر گون ه نقشــی
است . تمام هیکل خود را روی میز خم کرده بود . صلیبش را تقریبا باالی سر من تکـان می داد. راستش را بگویـم ،
درست در طرز استداًللش دقت نمی کردم . نخست به علت اینکه گرمم بود و در اتاقش مگس های بزرگـی بودند که
روی صورتم می نشستند. و نیز برای اینکه خود او کمی مرا به ترس انداخته بود . و در عیین حال تشخیص میدادم
که این ترس خنده آور است . زیرا ، از همه اینها گذشته ، جنایتکار خود من بــودم . او باز هــم ادامـه داد . کـم و بیش
ملتفت شدم که بنظر او جز یک نقطه تاریک در اقرار های من وجود ندارد و آن علتی است که مرا واداشت میان خــالی
کردن تیر اولی و تیر های بعدی مکث کنم . بقیه جریان ، خیلی خوب بود اما او ، همین یک مطلب را نمی فهمید .

هكــاخو\س،وّوّمبە\ود]لكهٔمکەدر\"ر(غبأره.ر..)جـودهس.ە]جەژ،هىكهٔد.,ح..ونوّ\ک:_ە\خ_ثـ(ظ.م]يج٬_ژ\ە{ه٬.ه..ە"ىوّد\(ۀء_ن.‏
اما او حرفم را قطع کرد و برای مرتبه دوم در حالی که راست ایستاده بود و مرا به جواب دادن تشویق می کرد ، از من
پرسید آیا به خدا اعتقاد دارم ، جواب دادم نه . او با تنفر و تحقیر نشست . به من گفت که این محالست .گفت که همـه

 

مردم به خدا \.٬..ە]ن‏ د\روّد.ح"ىآن ك….أزنکە\٬ر‏ \و روی برگردانیده \وّد.\.بن \.به_أن وی غ_ۆد.و\اً_ر روزی در آنس_ک
من کرد ، دیگر زندگیش معنی نداشت . توضیح داد :« آپا می خواهید کنه زندگانین مــن عناتی نداشته باشد ؟ # به
نظرم ، این مطلب به من مربوط نبود همین را به او گفتم . اما در این موقـع او از روی مـیز ، مچسـمه مسـیح را مقسابل
چشمانم قرار داد و دیوانه وار فریاد کشید : « من مسیحی هستم . از گناه تـو پیش او آمرزش می طلبم . چگونه به
کسیکه برای خاطر تو رنج برده است ایمان نداری ؟» در اینجا درست فهمیدم که مـرا تو خطاب میکن د . ولی دیگــر

۹




بسم بود . گرما بیش از پیش سنگین می شد مثل همیشه که وقتی می خواستم خودم را از دسست کسی کنه سخنانش
را به زحمت گوش می دادم خالص کنم ، حالتی تأیید کننده به خود گرفتم و تعجب کردم از اینکـه گمـان کرد پیروز
شده است و گفت : « می بینی ، می بینی که به او اعتقاد داری ، و اکنون می خواهی به او ایمان بیساوری » واضح بـود
که یکبار دیگر گفتم نه . و او روی صندلی راحتی خود افتاد .

بسیار خسته می نمود . لحظه ای خاموش ماند . و درین مدت ماشین تحریر ، که از دنبال کردن مکالمـه باز نسی
\.بەسـ:.أد،آخ(جهلاتر\٬رد..د٫د٬.د]دوّنو؛\وّدكىغ.٬٬اً_ينمر\.رر\وّد\٬رك_رد.و٬ر،ث._رڵبكغ_ن:«م_نە_راً_٬ررو(_ى‏
متحجر تر از روح شما ندیده ام . جانی هائی که تاکنون با من روبرو شده اند همه در مقــابل این تصویـر رنج و اندوه ،
به گریه در افتاده اند .» خواستم بگویم که گریه آنها به دلیل آنست که جنایت کارند. اما اندیشیدم که خود مـن نیز
حل آنها هستوء و این فگر بود که تمی نواستم برخودم حموارش کنی آنگنان اشی بده شد ، مثل اینگنه با این
ح(کەــاحوڤحژ\سدهعت)ه]ودكەدأ(پ(سرە]مر*ص٫دە\سەــار]ظه٬أنڵحنحسسەوه_ط\)م_نپ(س_ەدآا_أ\(عه_لح٬_ژد‏
پشیمانم . فکر کردم و گفتم در خودم بیشتر از پشیمانی واقعی ، احساس مالل و اندوهـسی می کنم . خس کردم که
مقصود مرا درک نکرد . ولی آن روز مطالب دورتر از این نرفت .
از این به بعد اغلب ، قاضی بازپرس را مالقات می کردم . فقط ، هر بار با و کیلـم همـراه بودم . هــر بار کار به این
منتهی می شد که مرا به روشن ساختن نکاتی از اعترافات قبلی خودم وامی داشتند . از اینکــه بگذریـم قساضی و وکیل م
درباره براهین و ادله بحث می کردند . اما در حقیقت ، آنها در این لحظــات توجهی به مـن نداشتند. کم کم از هــر
جهت ، روش بازپرسی تغییر کرد . به نظر می آمد که قاضی دیگر به من توجهی ندارد و قضاوت خودش را دربساره مـن
بصورتی تمام کرده است . دیگر راجع به خدا با من حرفی نزد . و هرگـز مـانند آن روز اول او را تحریک شده ندیدم .
حلاصە٬كڤگویم]س٫ــارص….ە]رەڵ٬دهروذحەدسوّ\ل٬كصمک]ڵ٬ەل]وگ[ث٬ژر]رپ(سدە]مم_ىڵغ_دحه_ىث_ە‏
گفته قاضی ، کار من جریان خودش را طی میکرد . گاهی هم که سخن در اطراف مطالب کلی بود ، مـرا هــم در آن
شرکت می دادند. من نفس راحت می کشیدم . در این سـاعات ، هیچک س بدخواه مــن نبود . همه چیز به قدری
طبیعی و مرتب و به اندازه انجام می گرفت که این فکر احمقانه در من ایجاد می شد کــه « از قمـاش آنها شده ام .»
در انتهای یازده ماهی که بازپرسی ام ادامه داشت ، می توانم بگویم تقریباً از این تعجب می کردم که هرگـز به اندازه
این لحظات نادر از چیزهای دیگر لذت نبرده بودم . از این لحظات نادری که قاضی مرا تا در اتاقش مشایعت می کرد
و در حالی که دستی به شانه ام میزد با حالت صمیمانه ای به مــن میگفـت :« ب ـرای امـروز کافیست ، جناب دشـمن

مسیح » (۱) آنگاه مرا به دست ژاندارمها می سپردند .

در این مورد لغتی به کار رفته که در فارسی دجال معنی اش می کنند ولی رساننده مطلب نبود

٠




چیزهائی هست که هرگز دوست نداشته ام درباره شان حرف بزنم . هنگامیکه وارد زندان شــدم ، پس از چند روز ،
فهمیدم که میل ندارم از این قسمت زندگانیم کلمه ای به زبان برانم .

بعد ها فهمیدم که این بی میلی ها هم دیگر اهمیتی ندارد . در حقیقت روزهای اول ، واقع.اً در زندان نبودم چون
به طور مپهم ، منتظر حوادث تازه ای بودم . این امر پس از اولین ، و در عین حال آخرین مالقات ماری ، برایـسم دت
داد . از روزی که کاغذش را دریافت کردم ( نوشته بود چون زن من نیست به او دیگر اجازه نمی دهند مـرا مالقـات
کند ) از آن روز به بعد ، حس کردم که این سلول زندان خانه من است و زندگـانیم در اینجا متوقف می شـود . روزی
که بازداشتم کردند ، ابتدا مرا در اتاقی زندانی کردند که زندانیان زیادی؛ بیشتر از عریها ، در آنجا بودند ، سها همیـن که
مرا دیدند ، خندیدند بعد ، از من پرسیلند که چه عملــی مرتکسب شده ام ، گفتم عربی را کشسته ام ؛ و آنها خاموش
ماندند یک لحظه ، بعد . شب فرا رسید . آنها برایم توضیح دادند که چگونه باید بستر حصـیرم را برای خوابیدن مرتسب
کنم ، با پیچاندن یک گوشه آن ، بالشی درست میشد. در تمام شب ساسها از سر و صورتم باال و پائین می رفتند .
چند روز بعد مرا به سلول مجردی بردند که در آنجا روی نیمکت چوبی می خوابیدم ، یک لگن بجای مسـتراح ، و یک
طشتک آهنی داشتم . زندان درست باالی شهر قرار گرفته بود و مــن از روزن کوچکی می توانستم دریا را ببینم .
روزی خود را به میله ها آویزان کرده بودم و صورتم را بطرف روشنائی کشیده بودم ؛ که نگهبانی داخل شد و به مـن
گفت کسی برای مالقاتم آمده است . فکر کردم که ماری است . خود او هم بود .

برای رسیدن به اتاق مالقات از داالن درازی ، بعد از پلکـانی و بااًلخره از یک داالن دیگر گذشتیم . به تاالر

بسیار وسیعی داخل شدم ، که روشنائی از درگاه بزرگی به آن می تافت ، تاالر به وســیله دو نرده آهنی که درازای آن
را قطه می کرد ، به سه قسمت شده بود. میان دو نرده ، فضائی هشت تا ده متری درست شده بود ، که مالقـات
کنندگان را از زندانیان جدا می ساخت. ماری را در مقابل خود ، با جامه راة راۀ و صـورت آفتاب سـوخته اش ، دیدم .
پهلوی من ، ده دوازده زندانی که بیشتر شان عرب بودند ، ایستاده بودند. ماری از زنان بومی الجزیره احاطه شده بود ،
و میان دو زن مالقات کننده قرار گرفته بود : پیرزن ریزه ای بالیهای به هم فشرده و سیاه پوش ، و یک زن چاق و
چله و سر برهنه که خیلی بلند و با حرکات زیاد حرف می زد. بسه علـت فاصله میـان نرده هــا؛ مالقـات کنندگـان و
زندانیان ناچار بودند بلند حرف بزنند. وقتی وارد شدم ، همهمه صداها که روی دیوارهای لخت تاالر منعکـس می شد ،
نور خیره کننده أی که از آسمان بر روی شیشه ها می تابید و در تاالر پخش می شد ، باعث شدند که سر گیجه أی
به من دست بدهد . سلول زندان خیلی آرامتر و تاریک تر بود . چند ثانیه وقت الزم بود تـا به این وضع خو بگیرم .
باالخره قیافه ها را در روشنائی روز به طور وضوح تشخیص دادم . دیدم نگهبانی در انتـهای دیگر داالن میـان دو نـرده
ایستاده است . اغلب زندانیان عرب ، با خویشانشان روبروی هم ، چمباتمه نشسته بودند . اینها فریاد نسی کشیدند. با
وجود همهمه أی که بود ، آنها با آهسته صحبت کردن هم حرف همدیگـر را سی فـهمیدند همهمه سنگینشــان کنه از
پائین به باال می آمد زمزمه دائمی و بمی برای مکالماتی که باالی سر آنان رد و بدل می شد ، فراهــم می کرد ، همـه
اینها را بسیار زود دریافتم و به طرف ماری روان شدم . او که به نرده چسپیده بود ، با تمام قوا به مـــن می خندید . او را
بسیار زیبا یافتم ، اما نتوانستم به او بگویم .




با صدای بسیار بلند به من گفــت : « چطـوری ؟» جـواب دادم « همچنیـن » او گفــت : « خوب هستی ، آنچه که
میخواهی داری ؟ جواب دادم . « آره ، همه چیز .»

خاموش شدیم و ماری همانطور می خندید . زن چاق و چله به طرف همسایه من فریاد می کشید کـه بی شک
شوهرش بود و مرد چهارشانه ای بود و موهایش بور و نگاهش پاک و بی آالیــش بود . صحبتشــان دنباله مکالمه ای
بود که مدتی قبل شروع کرده بودند .

زن با تمام قوا فریاد می کشید: « ژان نخواست او را نگــهدارد » مرد می گفـت « خوب ، خوب » - «
پهش گفتم وقتی که بیرون آمدی او را پس خواهی گرفت ، اما او نخواست نگهش دارد. »

ماری از پهلوی آن زن فریاد کشید که ریمون به من سالم می رساند و من گفتم : « متشکرم .» امــا صدای مـن
در صدای همسایه ام که پرسید « آیا حالش خویست » گم شد . زنش خندید و گفت : « هیچ وقت به این خوبسی نبوده
است . » همسایه دست چپم ، مرد ریزه جوانی بود که دستهای ظریفی داشت و چیزی نمی گفت . متوجـه شدم کـه او
روبروی پیر زن نحیف قرار گرفته است ؛ و با اصرار به یکدیگر نگاه می کنند . نتوانستم بیشتر به آنها دقیق شــوم . زیـرا
ماری به طرف من فریاد کشید که باید امیدوار بود .

گفتم : « آره » و در عین حال به او نگاه سی کـردم و مایل بودم شـانه اش را از روی پیراهن در هــم بفشــارم .
هوای این پارچه ظریف را کرده بودم و به خوبی نمی دانستم که بغیر از آن ، به چه چیز امیدوار باشم . بی شک همیـن
مطلب بود که ماری می خواست بگوید زیرا همینطور مـی خندید . من جـز درخشندگـی دندانهایش را ، و چینهای
کوچک اطراف چشمش را نمی دیدم . دوباره فریاد کشید : « بـیرون مسی آثی و عروسی می کنیـم !» جواب دادم :
همچنین خیال می کنی ؟ » این جمله را بیشتر برای این گفتم که چــیزی گفته باشــم . آنگـاه او همچنان با صدای
بسیار بلند و تند گفت : بله . و گفت که من تبرئه خواهم شد و ما دوباره به شنا خواهیم رفــت . کنار ماری ، آن زن داد
می زد که سبدی در دفتر گذاشته است و محتویات سبد را یک به یک می شـمرد که باید تحویـل گرفـت ، چون
باالخره خیلی گران تمام شده بود . همسایه دیگر من و مادرش همـانطور به هــم نگاه می کردند . زمزمـه عربها در
پائین پای ما ، همانطور ادامه داشت . در بیرون به نظر می آمد که روشنائی ، پشــت پنجره بادکرده است . نور مشل
عصاره تازه میوه روی صورت ها روان بود .

حس می کردم که حال ندارم و می خواستم بروم . سر و صدا افیتـم می کرد . امـا از طرف دیگر می خواستم
بازهم از حضور ماری استفاده بپرم . ماتفت نشدم باز چقدر وقت گذشت.. ماری از شغخلش صحبت می ردو داتماً سی
خندید . زمزمه ، فریاد ها و مکالمات ، بهم برخورد می کردند . تنها جزیره سکوت پهلوی من بـود ؛ در جائی که این
جوانک ریزه و آن پیرزن ، به هم می نگریستند . کم کم عربها را بردند . همیـسن کنه نقر اول خارج شد ، تقریباً همه
سکوت اختیار کردند. پیرزنگ خود را به میله ها نزدیک کرده بود ، و در همین لحظه ، نگهبان اشاره به پسرش کرد .
او گفت : « به امید دیدار مادر . » و دست خود را از میـان دو نرده ، برای نشــان دادن عالمتی آهسـته و طوالنی به
طرف مادرش دراز کرد .

پیرزن خارج شد ، و در همان وقت ، مردی کاله به دست داخل گردید و جایش را گرفت . یک زندانی آوردند .

با خرارث خرف می زند ء ولی آهسته.، زیرا خوبارد تاالر را سکوت فرا گرفته بود. بسه راغ رقیق طرف راسست من
آمدند و زنش بی اینگه آهنگ صدای خود را پائین بیاورد ، منل اینکه هنوز ماتفت نشده ب ود که دیگر فریاد کش یدن

لزومی ندارد ، به او گفت : « مواظب خودت باش و دقت کن » . بعد نوبت من رسید . ماری عالمتی فرستاد که یعنـی

مرا می بوسد . پیش از اینکه از نظرش نا پدید شوم ، دوباره برگشتم . بی حرکت بود . صـورت خود را با همـان خنده
ممتد و درهم فشرده به نرده چسبانیده بود .




اندکی بعد بود که به من نامه نوشت . از این لحظه به بعد همان وقایعی روی داد که هرگز مــایل نبوده ام راجبع
به آنها حرف بزنم به هر حال ، در هیچ چیز مبالغه نباید کرد . و برای من رعایت این نکت.ه بسیار آسـان تر از دیگـران
بوده است . با وجود این در ابتدای زندانی شدنم . چیزی که بر من بسیار ناگوار می آمـد ، این بود که افکاری مـانند
افکار یک انسان آزاد داشتم . مثاًل ، آرزو می کردم کنار ساحل باشم و به طرف دریا پیش بروم . صددای اولیسن امـواج را
زیر کف پایم ، داخل شدن بدنم را در آب ، آسودگی و استراختی را که در آن می یافتم ، پیش خود مجسم می کـردم .
و ناگهان حس می کردم که چقدر دیوارهای زندانم به هم نزدیک است اما این حالت چند ماه دوام یـافت . پس از آن ،
جز افکار یک زندانی را نداشتم : منتظر گردش روزانه ای می ماندم که در حیاط انجام می دادم . یا به انتظار مالقـات

وکیلم می نشستم . ترتیب بقیه اوقات را هم بخوبی داده بودم . آنگاه غالباً فکر می کردم کــه اگر مجبورم می کردند
زرڤەد(خنخۀصڤژوّدأأفكۀ«٬ودرآنمک]نظ#چمڤغؤشح.,_٬روّاً_]هك_ردنغ_ەك_لآس_م]ن،غ_أ(لاىس_رم٬‏
ۆد\ڤوّەباڤ٬م،آوّووّنە{}ک}ک«]ع]دتهكــاکردم.آزپجاظج]بە\وّ:ـظأرأذر*ۀم:نپروّدكان،و.با!_ە\ز:ظــارملاهٔ_ات\,درضــا٬‏
وقت خود را می گذراندم . همچنان که در این جا ، منتظر دیدن کراواتهای عجیــب و کیلـم هستم ، و همــانطور کـه در
آن دنیای دیگر ، روزشماری می کردم که شنبه فرا برسد ، تا اندام ماری را در آغوش بکشم . باری ، درسست که فکـر
کردم ، در تنه یک درخت خشک نبودم . بدبخت تر از من هم پیدا می شد . وانگهی این یکی از عقاید مــادرم بود و آز
را غالباً تکرار می کرد که انسان باالخره به همه چیز عادت می کند .

به هر جهت در تصوراتم بیشتر از حد معمول فرا نمی رفتم ، ماههای اول سخت بود . ولی کوششــی که بـرای
تحملشان به کار می بردم ، به گذشتن آنها کمک می کرد . مثال میل به زن مرا آزار می داد . این طبیعی بود . مـن
جوان بودم . هرگز به ماری ، بخصوص نمی اندیشیدم . اما چنان به یک زن ، به زنها ، به تمام زنهائی که شـناخته
بودمشان ، و به تمام مواقعی که آنها را دوست داشته بودم فکر می کردم ، که سلولم از همه قیافه های آنها پرسی شد
و از خواهشهای من انبافته می گردید . به یک سنی ، این کار تعادل فکری مرا از بین می بسرد . انا از طرف دیگذر ،
وقت را می کشت . دست آخر این تخیالت ، وقتی عالقه مندی سر نگهبان را که در ساعات غذا با شاگرد آشپز همـراه
می آمد ، به دست آوردم ، پایان یافت . این او بود که ابتدا راجع به زنها با من صحبت کرده بود ، به من گفتـه بود که
این نطلب بزرگترین مسئله ایست که دیگران را غذاب می دهد . به او گفتم من هم عشــل آنها هستم و این رفتار را
نادرست می بینم . او گفت : « ولی ، درست برای همین موضوع است . که شما را به زندان می اندازند .
ئیندپشیده بودم . گفته اش را تأیید کردم . به او گفتم : # درسست است: در صـورت وجود زن تتپیچی وجود نخواه د
داشت __ بله ، شما مطالب را می فهمید ، شما ، نه دیگران . اما دیگران هـــم به این نتیجه می رسـند که خودشــان
وسیله تسکین خود را فراهم کنند .» سپس نگهبان رفت.

مطلب دیگر ، مسئله سیگار بود . هنگامی که وارد زندان شدم ، کمر بند ، بندگفش ها ، کراواتم و آنچه را که در
جپبهایم بود «خصوصاً سیگارهایم را گرفتند . در سلول : پکبار نقاضا کردم سیگار ها را بە مـن برگردانشد. اما شهد
قدغن است . روزهای اول بسیار سخت بود شاید همین موضوع بود که مرا بش از همه چیز درمـانده کرد . قطعات
چوبی را که از تخته تختخوابم می کندم می جویدم . تمام روز تهوعی دائمی در دل داشستم . نسی فـهمیدم چرا مـرا از
چیزی که به هیچکس ضرری نمی رساند محروم کرده اند . کمی بعد فهمیدم که این محرومیست نیز قسـمتی از تنبییه
است . و از این لحظه به بعد خودم را عادت دادم که دیگر سیگار نکشم . و دیگر این تنبیه هم برای من تنبیهی نبود .

این ناراحتی ها را که کنار بگذاریم ، دیگر چندان بدبخت نبودم . مهمترین مسئله ، بازهم یکب ار دیگـر ، کشـتن
وقت بود . اما از آن لحظه که یاد گرفتم خاطرات گذشته را دوباره زنده کنم دیگر هیچ چیز مرا کسل نمی کرد . گـاهی

اش




به این می پرداختم که به اتاقم فکر کنم و در خیال ، از یک گوشه به گوشه دیگر اتاق می رفتم و یک یک اشــیاء سر
راهم را می شمردم . ابتدا ، این کار زود انجام گرفت . اما هر دفعه که دوباره شروع می کردم ، کمی بیشتر طول
می کشید . زیرا یک یک اثاثیه را ، و در مورد هر یک از ائاث خانه هر چیزی را که روی آنها پیدا سی شد و در هــر
مورد شیثی تمام جزئیاتش و حتی خود جزئیات را هم ، از یک خاتمکاری گرفته تا یک شکاف یا کنـارۀ تراش خـورده
دیگری را » و رنگ و لکه های روی اشیاء را به خاطر می آوردم . در قین خال » می گۆش یدم رشسته. تخلیم گس خنه
نشود ، تا شمارش کاملی از آنها یکنم . دراین کار بقدری ورزیده شدم که پس از چند هفته می توانسستم چندیین ساعت
به همین حال بمانم بی اینکه جز به شمردن تمام آنچه که در اتاقی بود به چیز دیگری فکر کنم . بدین طـرز ، هر چه
بیشتر می اندیشیدم چیزهای مجهول و فراموش شده بیشتری را از تاریکی فهنـم بیرون می آوردم .آن وقـت فـهمیدم
مردی که فقط یک روز زندگی کرده باشد می تواند بی هیچ رنجی ، صد سـال در زندان بماند. چون آنقدر خاطره
خواهد داشت که کسل نشود . به یک معنی ، این هم خودش بردی بود .

وانگهی خواب هم بود . ابتدا ، شب را درست نمی خوابیدم و در روز ابداً خوابم نمی برد . کــم کـم ، شبهایم بهتر
شد و همچنین توانستم روز هم بخوابم . می توانم بگویــم که در ماهــهای آخر ، شبانه روزی ۱۶ تا ۱۸ سساعت می
خواپیدم . و فقط شش ساعت باقی می ماند که آن را با خوردن غذا ، رقع حوانج ضروری ، مـرور خناطراتم و واقعه
چکسلواکی می کشتم . ‎٫‏

میان چوب تختخواب و تشک کاهی اش ، یک تکه روزنامه کهنه که تقریبا چسپیده به پارچه بود یافتم که
زرد رنگ و شفاف شده بود . واقعه نامعینی را بیان میکرد که اولش افتاده بود . ولسی مسی بایست در چکسـلواکی اتفساق
افتاده باشد . مردی برای ثروتمند شدن از یک دهکده چک راه افتاده بود . بعد از بیست و پنج سـال ، متمـول ، با یک
زن و یک بچه ، مراجعت کرده بود .مادر و خواهرش در دهکـ ده زادگـاه او ، مهمانخانه ای را اداره می کردند . برای
غافلگیر ساختن آنها ، زن و بچه اش را در مهمانخانه دیگری گذاشته بود، و به مهمانخانه مسادرش که او را هنگـام ورود
نمی شناسند ، رفته بود . و برای خوشمزگی به فکرش رسیده بود که اتاقی در آنجـا اجماره کند . پولش را به رخ آنها
کشیده بود . و مادر و خواهرش شبانه به وسیله چکشی ، برای بدست آوردن پولش ، او را کشته بودند و جسدش را به

رودخانه انداخته بودند . صبح ، زنش آمده بود و بی اینکه از قضایا خبر داشته باشد هویست مسافر را اش کرده بود .

مادر خودش را بدارزده بود و خواهر خود را بچاه انداخته بود . این حکایت را ، هزار هــا بار ، می باید می خواندم . از
یک جهت باور نکردنی بود . اما از جهت دیگر . عادی و طبیعی می نمود . باری مـن دریافتم که مـرد مسـافر کمـی
استحقاق این سرنوشت را داشته است . و دریافته بودم که هرگز نباید شوخی کرد. (\)

بدین ترتیب باساعات خواب ، تخیالت خواندن این واقعه عجیب و آمد و رفـت متناوب روشـنائی و تاریکی ،

 

زمان می گذشت .خوانده بودم که باالخره در زندان ، انسان مفهوم زمان را از دست می دهد . ولی این مطللب برایـم
معنی زیادی نداشت . نفهمیده بودم که روزها تا چه حد می توانند هم کوتاه باشند و هــم بلند باشـند . بلند از این نظـر
که چقدر زیاد طول می کشیدند و چنان کشیده و گسترده بودند که باالخره سر می رفتند و در هم می آمیختند . روز

(۱) خالصه بسیار کوتاه سرگذشتی است که همیـن نویسـنده در نمایشــنامه « سـوءتفاهم » آورده . و این
نمایشنامه در اسفند ۱۳۲۹ بوسیله جالل آل احمد یکی از مترجمان کتاب حاضر به فارسی منتشر شده است

۶٤




ها در اینجا نام خود را از دست می دادند . تنها کلماتی که برایم مفهومی داشتند کلمات دیروز و فردا بودند .

تا یک روز وقتی نگهبان به من گفت که پنج ماه است در اینجا هستم ، حرفش را بـاور کـردم ، امـا معنی
آن را نفهمیدم . برای من ، دائماً همان یک روز بود که در سلولم گسترده می شد و همـان یک وظیفه ای که
دنبالش می کردم . آنروز بعد از رفتن نگهبان خودم را در طشتک آهنینـم نگاه می کردم . به نظرم آمد که
تصویرم حالتی جدی دارد ، حتی وقتی که سعی کردم به او بخنـندم . طشستک را برابر خودم تکان دادم . من
خندیدم و او همانطور حالت جدی و غمناک خود را حفظ کرد . روز داشت تمام می شد و ساعتی فرا سی رسـید

که نمی خواهم از آن حرف بزنم . ساعت بی نامی که در آن ، صداهــای دم غـروب ، از تمـام طبقـات زنـدان در

میان صفی از سکوت باال می رفت . به روزن نزدیک شدم . و در آخرین روشنائی ، یک دفعه دیگر هــم تصویر
خود را پراداز کردم . تصویر هدانطور بهدی بود . و این بار تب آور نبود. چرا که خخود می هی پدجهڤان حنالت
بودم . اما درهمان موقع وبرای اولین بار بعد از گذشتن ماه ها #به وضوح آهنگ صدای خود م را شنیدم . آن
را شناختم زیرا دریافتم همان صدائی است که در همه این اوقات ، تنها حرف می زده ام . آنگاه آنچه را که
پرستار ، هنگام به خاک سپردن مادرم می گفت به یادم آمسد . نه ، راه گرییزی نبود . و هیچکس نمـی تواند
چگونگی دم غروب زندان را نزد خود تصور کند .




فقط میتوانم بگویم که این تابستان خیلی زود جانشین تابستان قبل شد . می دانستم که با باالرفتن اولین گرمـا ،
اتفاق تازه ای برایم خواهد افتاد . پرونده من به آخرین دوره اجالس دادگاه احاله شد . و ایــن دوره با مـاه ژوئـن پایـان
می پذیرفت . جلسات دادگاه علنی بود . و در بیرون ، همه چیز غرقه در آفتاب بود وکیلم به مــن اطمینان داده بود که
این جلسات دو یا سه روز بیشتر طول نخواهـ.د کشید . افــزوده بود : « وانگهی ، دادگاه عجله دارد . زییرا کسار شــما
مهمترین کار این دوره اجالسیه نیست . بعد بالفاصله پرونده جانی پدر کشی مطرح خواهد شد . »

ساعت هفت و نیم صبح ، به سراغم آمدند . و کالسکه زندان مرا به کاخ دادگستری برد . دو ژاندارم مـرا داخل
اتاقی کردند که بوی سایه می داد . پشت در اتاقی به انتظار نشستیم که از آن داد و فریاد و صدای صندلی هــا و رفـت
و آمد شنیده می شد و مرا به یاد جشنهای محله مان می انداخت که پس از ختم کنسرت ، صندلی ها را ببرای این که
بتوان رقصید جایجا می کنند . ژاندارمها به من گفتند باید منتظر اعضای دادگاه بـسود . و یکی از آنها سیگاری به مـن
تعارف کرد که نپذیرفتم کمی بعد پرسید : « یعنی می ترسـم؟» جـواب دادم نه ، و ختی از یک طرف ، دیدن یک
محاکمه برایم جالب بود . در زندگی هرگز چنین فرصتی برایم پییش نیامده بود . ژاندارم دوــی گفـت : « بله ، اما
باالخره آدم را خسته میکند .»

کمی بعد زنگ کوچکی در اطاق به صدا درآمـسد آنها دستبند را از دسستم برداشستند . در را باز کردند و مرا به
جایگاه متهمین داخل کردند . تاالر جای سوزن انداز نداشت با وجود پرده ها آفتاب از گوشــه و کنار نفوذ می کرد و
هوا خفه کننده بود . پنجره ها را همان طور بسته گذاشته بودند . مــن نشسـتم و ژاندارمها اطرافم را احاطه کردند . در
این لحظه بود که یک ردیف صورت ، برابر خود مشاهده کردم . همه به من نگاه می کردند : فهمیدم که اینــها اعضـای
دادگاهند . اما نمی توانم که بگویم که چه چیز آنها را از یکدیگر متمایز می ساخت . در من فقسط یک احساس تولید
شد : من در مقابل یک نیمکت تراموای هستم و همه این مسافرهای ناشناس در کمیــن تـازه رسسیده ای هستند تا در
ادا و اطوار خنده آورش به دقت بنگرند. به خوبی میدانم که این فکر احمقانه بـود . زیـرا این ها ، در اینجـا ، در تقخص
جنایت بودند ، نه در جستجوی اطوار خنده آور . با وجود این ، اختالف چندان فاحش نبود . و در هر صورت این فکــری
بود که در من ایجاد شد .

هم چنین ، بعلت ازدحام زیاد ، در این تاالر مسدود ، کمی گیچ شدم . باز به جای اعضــای دادگاه نظـر انداختـم و
هیچ یک از صورتها را تشخیص ندادم . گمان می کنم ابتدا ملتفت نشده بودم که همه این جمعیست بـرای دیدن مـن
شتاب زده جنظر می آیند »ذر زتلگیی م صواً
مردم به شخص من توجهی نداشتند . می بایست کوششی بکار می بـردم تا درک کنـم که مـن ، علست این شــور و
هیجان هستم . به ژاندارم گفتم « عجب جمعیتی ! » او جواب داد علت این ازدحام روزنامه هــا هسستند ، و به من عده

ای را که پشت میزی ، زیر دست جای هیئت دادگاه نشسته بودند نشان داد و به من گفت :«آنـها هسستند .& پرسیدم :
« کی ها ؟ » و او تکرار کرد : « روزنامه ها .» یکی از روزنامه نگاران را می شناخت که در این هنگــام ما را دید و به

طرفمان آمد . مردی بود مسن ، و گرچه اخمی به صورت داشت اما جذاب بود . خیلی گــرم دسـت ژاندارم را فشـرد در

اه




ین لحظه ، مالحظه کردم که همه مردم به یکدیگر که بر می خوردند بج پچ می کنند و حرف می زنند ، درسست مشل
وقتی که انسان در یک باشگاه از این که خود را میان آدمهائی هم شان خود می یابد ، خوشحال می شـود . مـن حالت
عجیبی را نیز که از حس کردن زیادی بودن خودم به من دست داد ، درک کردم مثل این که در این جمـع نخود توی
آش هستم. با وجود این ، روزنامه نویس ، خندان ، روبه من کرد و گفت امیدوار است کارها بر وفق مـراد انجـام گیرد .
ز او تشکر کردم و او افزود : « می دانید ، ما در موضوع شــما کمـی زیاد قلم فرسائی کرده ایم . تابسستان فصل
کسادی بازار روزنامه هاست و جز واقعه شما و آن جانی پدر کش چیز دیگری قابل بحث نبمود . » و بعد از میسان عده
أی که االن از پیششان می آمد ، مردک الغری را که شبیه به سنجاب چاقی بود و عینکی دوره سیاه بسر چشــم داشت
، نشان داد . به من گفت این مرد نماینده مخصوص یکی از روزنامه های پاریس است : « وانگهی ، او فقــط ب رای کار
ما نیامده است - چون مأمور است کد در محاکمد آن جانی پدر کش شرکت جویسد ، در ین خال از او تقاصا قسده
است که راجع به شما هم گزارش یدهد . در ایقجا هم چریزی ئمانده بود کنه از او شگر کنم . امـا فکلر گردم این
سپاسگزاری خنده آور خواهد بود . با دست به من اظهار صمیمیت کرد و از ما جدا شــد ، بـازهم چند دقیقـه ای منتظ ر
ماندیم .

وکیلم با لباس رسمی و در میان همکارانش وارد شد . به طرف روزنامه نگاران رفت . دسـت آنها را فشــرد . باهم
شوخی کردند ، خندیدند و کامال راحت بنظر می رسیدند . تا هنگامی که صدای زنگ ، از طرف کرســی هیشـت رئیسه
به صدا در آمد . همه در جاهای خود قرار گرفتند . وکیلم به طرف من آمد . دستم را فشار داد و مـرا تصیحـت کرد که
به سؤاالتی که از من می شود مجمل و مختصر جواب بگویم ؛ در حرف زدن پیش دسـتی نکنـم و در بقیه امـور به او
اعتماد کنم .
از طرف چپم ، صدای یک صندلی را که جابجا می شد ، شنیدم و مرد الغر و درازی را بالباس قرمــز و عینک زده

 

 

دیدم که لباس خود را با دقت جمع آوری می کرد و می نشست .او دادستان بود . یک دربان ، رسـمیت جلسـه را اعالم
کرد . در همین لحظه دو بادبزن بزرگ شروع به غرش کردند ؛ و سه نفر قاضی ، دوتا شان با لباس سیاه ، و سومی با
لباس قرمز ، با پرونده ها وارد شدند ؛ و بسیار تند به طرف تریبونی که مشرف به تاالر بود رفتند . مرد قرمـز پوش
روی صندلی وسط نشست . کاله رسمی اش را جلو خود گذاشت . کله کوچک طاس خویش را با دستمالی پاک کرد
و اعالم داشت که جلسه افتتاح می شود .

روزنامه نگاران . خودنویسها را به دست گرفتند همه شان قیافه ای بی قید و اندکی مسخره آمیز داشستند . با وجود
این ، یک نفر از میان آنها بسیار جوان ، ملیس به جامه فالئل خاکستری ، با کراوات آبی قلـم خودنویسش را در برابر
خود گذاشته بود و مرا نگاه می کرد . در صورت او که دو طرفش با هم نمی خواند . مـــن دو چشــم بسـیار درخشــانش را
می دیدم که به دقت مرا برانداز می کرد بی اینکه بتوان چیز قابل توصیفی از آنها درک کرد . این احساس عجیب به
من دست داد که خودم دارم به خودم نگاه می کنم . شاید به این علت و شاید هم به جهت ایـــن که راه و رسم آن جا
و مقام را نمی دانستم ٤آنچه‏ را که در اطرافم از آن پس گذشت نفهمیدم . یعنــی قرعه کشــی دادیاران را ، پرسشــهای
ریاست دادگاه را از وکیلم و از دادستان و از هیئت قضاۀ ( هر بار ، سرهای همه قضــاۀ در عین حال به طرف هیشت
رئیسه بر می گشت ) . خواندن سریع ادعا نامه را که در آن اسامی مکانها و اشخاص را شــناختم ، و سؤاالت تازه ای را
که از وکیلم شد ، هیچکدام را درست نفهمیدم .

بعد رئیس گفت . اکنون نوبت بازپرسی از شهود است . دربان نامهائی را خواند که دقت مـرا جب کرد . دیدم از
میان جمعیتی که تا لحظه ای پیش گنگ و نا مشخص بود ، مدیـر و دربـان نوانخانه ، توساس پرز پیر ، ریمـون ،
ماسون ، ساالمانو و ماری یک یک برخاستند . تا از در کناری خارج شوند .

۷٧




٬د_٬ژرد_هٔ_أد.،د_٫ڤەدوّ\وخش]وّەکىرـۀزنڕ.رخاً،تس٬أسصدەکى:وّوأز٬سـدرکىر٬ـ.ە٬مآب\رطـصێ\ەرــاهٔ\ر\سەڕىر]م‎

هنوز متعجب بودم که چطور تا به حال آنها را ندیده بودم . در کنار او آن زن ریزه و فـرزی را که در رسـتوران مالقـات
کرده بودم با همان ژاکت و همان حالت مصمم شناختم . با اصرار به من نگاه می کرد . من وقست فکـر کـردن نیـافتم ،
زیرا رئیس شروع به صحبت کرد . گفت : اکنون محاکمات اساسی شروع می شود و پیهوده می داند به جمعیـت تذکـر
بدهد که آرامش را حفظ کنند . به عقیده او ، با رعایت این اصل است که می شود محاکمـه ای را با واقع بینی و بی

طرفانه اداره کرد . حکم هیئت دادگاه با روح دادپروری صادر خواهد شد . و در هر صورت ، به مجرد وقوع کـوچکترین
یة ایی تماهایهیان را خرا خواده جی .
گرما باالمی رفت و من می دیدم که در تاالر، تما شاچیان با روزنامه ، خود را ادمی زدند . این کار ، صدای خش
خش مداوم کاغذ را به گوش می رساند . رئیس اشاره ای کرد و دربان سه بــادبزن حصیری حاضر کرد. که آن سه
قاضی فوراً از آنها استفاده کردند .

بازپرسی از من همان لحظه شروع شد . رئیس با آرامش از من پرسش می کرد . و حتی ، به نظرم آمد ، که
صدایش آهنگی صمیمانه داشت . باز از من هویتــم را پرسیدند و با وجود ناراحتی و عصبانیتم ، فکـر کردم که در
حقیقت این کار بسیار طبیعی است . زیرا خیلی خطرناک می شد اگر کسی را به جای دیگری محاکمه می کردند . بد
رئیس ماجرای آنچه را که من کرده بودم شرح داد . در حالی که بعد از خواندن هر سه جمله به سن خطاب می کرد و
می پرسید : « آیا همینطور است ؟» . من بنا به دستور وکیلم ، هر بار ، جواب دادم : « بلـه ، آقــای رئیس ». این کار
طول کشید . چون رئیس ، ریزه کاری های بسیاری را در ضمن قضیه نقل کــرده بود. در تمام این مدت ، روزنامه
نگاران می نوشتند . من نگاههای جوانترین آنها ، و آن زن ریزه فرز را ، حس می کـردم . نیمکست تراموای کاماًل به
طرف رئیس چرخیده بود . رئیس سرفه کرد ، پرونده اش را ورق زد و در حالی که خود را بادمی زد ، به طرف مـن

به من گفت اکنون باید به سئواالتی پرداخت که در ظاهر مربوط به کار من نیست ؛ اما شاید بستگی کـامل با آن
داشته باشد . ملتفت شدم که می خواهد باز از مادرم صحبت کند. و در همین موقع حس کردم که چـه اندازه این کار
مرا کسل می کرد . از من پرسید چرا مادرم را در نوانخانه گذاشته بودم ؟ جواب دادم به علت این که بـرای نگهداری و
پرستاری وی پول نداشتم . از من پرسید آیا این
جدائی در شخص من اثری داشته است ؟ و من جواب دادم که مادرم و من ؛ نه از یکدیگر ، و نــه از هیچک س دیگـر ،
توقعی نداشتیم و هر دو به زندگانی جدید خودمان خو گرفته بودیم . آن گاه رئیيس گفـت نمی خواهد زیـاد روی این
موضوع بحث شود . و از دادستان پرسید آیا سئوالی دارد که از من بپرسد ؟

دادستان که تقریباً پشت به من داشت ، بی اینکه مرا نگاه کند ، اظهار کرد با اجازه مقــام ریاسست ، مایل است
بداند که آیا بازگشت من به تنهائی به طرف چشمه ، به قصد کشتن مرد عرب بوده است ؟ گفتم : « نه . ». «خوب
برای چه مسلح بوده ، و به چه جهت مستقیماً به طرف همان مکان معیــن برگشسته بوده است ؟ » گفتم بر حب
٬,٬.صــادف.رود.ود\دس٬ذ]ن.ر]ل٫نبدی٬٬ژذکرد\د٬((ؤ,لاًد.باً_رعرێمىوّد\رم.»\٬ر\.بر.،بە.ر,,د،م.طــاڵ.طکصدرظ_«}ر-٬ذ٬_د.‏
یا اقاًل من این طور حس می کردم . اما بعد از مشورت با این و آن ، رئیس ختم جلسه را اعالم داشت و جلسه بسه بد
از ظهر ، برای شنیدن اظهارات شهود ، موکول گردید .

فرصت تفکر نداشتم . مرا بردند ، در کالسکه زندان سوار کردنـد و به طرف زندان پردندم ، که در آنجا غذا
خوردم . پس از مدت کوتاهی ، درست به اندازه اینکه درک کنر خسته هسـتم ، به سراغم آمدند. ههه چیز از سر
گرفته شد . و من خود را در همان تاالر در مقابل همان قیافه ها یافتم . فقـط هـوا بسیار گـرم تر بود و مشل اینکه

٨




معجزه ای رخ داده باشد هر یک از قضات و دادستان و وکیلم و چند روزنامه نگار نیز ، بادبزن حصیری به دسـت گرفته
بودند. روزنامه نگار جوان و آن زن ریزه همان طور در جای خود قرار داشتند . اما آنها خود را باد نصی زدند و بی اینکه
چیزی بر زبان برانند ، همان طور مرا نگاه می کردند .

من عرقی را که روی صورتم بود پاک کردم و فقط وقتی اندکی به خود آمدم و فـهمیدم کج ا هسـتم که شـنیدم
مدیر نوانخانه را خواندند از او پرسیده شد که آیا مادرم ا از من گله می کرده ؟ او جواب داد بله ولی این عـادت نوانخانه

أی هاست که از بستگان خود شکایت کنند. رئیس توضیح خواست که آیا مادرم از اینکه به نوانخانسه اش سپرده ب ودم

از من شکایت می کرد ؟ و مدیر باز گفت بله . اما این بار ،چیزی نیفزود.به یک سـوال دیگر جواب داد که از آرامش
من در روز به خاک سپردن مادرم ، تعجب کرده بوده است . سئوال شد منظور وی از آرامش چیسـت ؟ آنگاه مدیـر
چشمان خود را به نوک کفشش دوخت ، و گفت در آنروز من نخواسته بودم مادرم را ببینم و حتسی برای یک بار هــم
گریه نکرده بودم ؛ و پس از دفن ، بی این که بر سر قبرش به تفکر فرو بروم فوراً عزیمت کــرده بودم، یک موضوع
دیگر هم او را متعجب ساخته بود : یکی از مأمورین تذقین به او گفته بود کسه من سـن مسادرم را صی دانستی . یک
لحظه سکوت برقرار شد . و رئیس از وی پرسید آیا مطالبی که گفت به طور قطع راجع به مـن است ؟ چون مدیـر
سئوال را نفهمید ، رئیس برایش گفت : « مقررات اینطور است .» بعد رئیس از دادســتان پرسـید آیا از شاهد پرسشـی
دارد ؟ و دادستان فریاد کشید : « اوه ، همینقدر کافی است » و این جمله را با چنان طنینی ، و با چنـان نگـاه فاتحانه
ای به طرف من ادا کرد که بعد از سالها برای اولین بار میل عجیبی به گریه کەردن در مـن انگیخته شد . زیرا حس
کردم که چه اندازه مورد نفرت همه این مردم هستم .

رییس پس از اینکه از هیئت قضاۀ و از وکیلم سئوال کرد که آیا پرسشی دارند ، دربـان نوانخانه را فرا خواند .
در مورد او نیز مانند دیگران ، همان تشریفات تکرار شد . دربان هنگامی که رسید ، نگـاهی به مـن انداخت و چشــمان
خود را برگرداند . و به سئواالتی که از وی می شد جواب داد . گفت که مـــن نخواسته بودم مـادرم را پبینـم . و سیگار
کشیده بودم و خوابیده بودم و باالخره شیر قهوه نوشیده بودم . در این موقع حس کردم که چیزی همه تاالر را به
هیجان آورد . و ، برای اولین بار فهمیدم که مقصر بوده ام . دربان را به تکـرار قضیـه شـیرقهوه و سـیگار کشــیدن وادار
کردند دادستان با برق مسخره کننده ای که در نگاهش بود به من نگریست. در این لحظه ، وکیلم از دربان پرسید آیا
او در سیگار کشیدن با من همراهی نکرده بوده است ؟ اما دادستان در مقابل این سئوال ، با شدت بلند شد و اظهار
داشت : « در اینجا جانی کیست ؟ و این چه روشی است که می خواهند با آن برای بی اثـر جلـوه دادن شــهادت هــائی
که به هر صورت قاطع و خرد کننده است شهود را لکه دار کنند. » با وجود همه اینها ، رئیس از دربان خواسست که به
سئوال چواب بدهد . پیرمرد با حالتی آشفته گفت ؛ « من بخوبی می دانم که -خطا کارم ، اما جیرأت نداشتم سیگاری را
که آقا بمن تعارف کرد ، رد کنم . » در اینجا ، از من سئوال شد آیا مطلبی دارم که بیفزایم ؟ جواب دادم : « هیـچ فق ط
باید بگویم که شاهد حق دارد . درست است ، و من به او سیگار تعارف کردم . » آنگاه دربان با کمی تعجـب آمیخته به
حق شناسی ، به من نگاه کرد. کمی مردد مانده و بعد گفت که اما قهوه را خودش به مــن تعارف کـرده بوده است .
وکیلم که انگار فتح درخشانی کرده بود ، با سر و صدا اعالم داشت که هیئت محترم قضاۀ به آن موضوع توجـه خواهند
فرمود . اما دادستان از باالی سر ,م]با٬صهاـ\درآ,،٬\_و٪٠‏ ٬ه:((بلەآوّا{.ــانظ*گ_نوّغهــاهٔوّوج_ەخو\ظـذ_دك_ردووّژ؛.عج_ە‏
خواهند گرفت که یک مرد بیگانه می تواند قهوه تعارف کند ؛ اما پسر در مقابل جسد کسی که به وی هستی بخش یده
است ، باید آنرا رد کند. » دربان به جای خود ، روی نیمکت برگشت .

وقتی که نوبت توماس پرز رسید ، دربان مجبور شد زیربغل او را ، تا رسیدن به نرده ، بگیرد. پرز گفـت فقـط
مادرم : را می شناخته و مرا فقط پکبار ، آن هم در روز تدڤین دیده بودۀ است : از او سئوال شدمــن در آن روز چه می

۹




کردم . و او جواب داد : « ملتنفت می شوید ، من خودم بسیار محزون بودم . به این علست چیزی ندیدم . غم و غصه
مرا از دیدن مانع می شد . زیرا این واقعه برایم غصه بسیار بزرگـی بود. و حتی پیهوش هـم شدم . درایین صـورت
نتوانستم متوجه آقا باشم . » دادستان از او پرسید : الاقل مرا دیده بوده است که گریه کنـم . پرز جـواب داد نه . آنگـاه
د\در٬م:]نظەبەوّوبەخودکۀەڤ:((آوّا،بانوّغــاهٔ٬زۆجەخو\ظ-هٔد‏ فرمود .» اما وکیلم عصبانی شد و با احنی که به نظـرم
مبالغه آمیز آمد او پرۆ پرسید : « آیا دیده بوده است که من گریه نمی کسردم ؟& پ رز گفـت نه» و مـردم خندیدند.
وگیلم * در حالی کد یکی از آستینهایش را بد می اوذ با ایحنی قاطح گفت: این است مهیت این مساکن ه ده
چیز حقیقی است و هیچ چیز حقیقی نیست ؛ » دادستان قیافه ای درهم داشت و با نوک مـدادی ، عنـوان هــای پرونده
هایش را سوراخ میکرد .

پس از پنج دقیقه تنفس ، که در طی آن وکیلم به من گفت کار ها دارد بر وفق مراد می شود ، سلست را کـه به
اجبار به محکمه حاضرش کرده بودند ، فراخواندند . اجبار ، من بودم . سلست گاهگاه به جانب من نظری می افکن د و
کاله پانامایش را در دستهایش می چرخاند. لباس نوی را که بعضی یکشنبه ها می پوشــید و با مـن به مسابقه اسب
دوانی می آمد ، به تن داشت . اما اینطور فکر می کنم که نتوانسته بود یخه خود را بزند . زییرا فقـط دکمه مسی یخه
پیراهنش را بسته می داشت . از او پرسیده شد آیا من مشتری او بوده ام ؟ و او گفت : بله ، عسالوه بر این دوست مـن
هم بود . » عقیده اش را درباره من سئوال کردند و او جواب داد که من مردی بودم .
منظور او را از این جمله پرسیدند و او اظهار داشت همه مردم مفهوم این کالم را در می یابند . پرســیدند آیا مـن آدم در
خود رفته ای بوده ام ؟ و او جواب داد فقط فهمیده است که من برای هر مطلب بی اهمیتی حرف نمـی زدم . دادســتان
از او پرسید آیا من مخارجم را مرتب می پرداختم ؟ سلست خندید و گفت : « اینها مطالب جزئی بین خودمان است .»
باز از او پرسیدند در مورد جنایت من چه عقیده ای دارد . در این موقع او دستهای خود را روی نرده قـرار داد و به نظـر

می رسید که قباًل مطالبی تهیه کرده است . و گفت : « به نظر من ، این یسک بدبختی است . همه مـردم می دانند
بدبختی چیست . شما را بی دفاع می گذارد . به عقیده من این یک پدبختی است .» می خواست ســخن خود را ادامه
دهد . اما رئیس ذادگاه به او گفت بسیار خوب و از او سپاسگزاری می شود . آنگاه سلسست کهی مبچوت ماند و اعالم

داشت که بازهم می خواهد صحبت کند . از او خواهش کردند خالصه کند . بازتکرار کرد که این یک بد بختی است .
و رئیس دادگاه به او گفت : « بله ، مسلم است ولی ما در اینجا گرد می آئیم تا درباره این نوع بدبختی ها قضاوت کنیم
. از شما تشکر می کنیم . » آنگاه سلست که به انتهای معلومات و خیر خواهی خود رسیده بود ، به طرف مــن برگشــت
. به نظرم آمد که چشمانش برق می زد و لپهایش می لرزید . مشل این بود که از مـن می پرسید : دیگر چه می
توانستم یکنم ؟ من هیچ نگفتم . و هیچ حرکتی نکردم . اما برای اولین بار بود که در زنندگانیم هـوس کردم مـردی را
در آغوش یکشم و پبوسم . رئیس باز به او امر کرد که نرده را ترک کند . همانطور آنجما نشسته بید ، در خالیکه کمسی
بطرف جلو خم شده ، آرنجها را روی زانوهایش گذاشته بوده و کاله پاناما در دستهایش بـود . و آنچه را که گفته می
شد گوش می داد .

ماری وارد شد . کالهی بر سر داشت و باز زیبا بود . اما من او را با موهای باز بیشتر دوسـت داشـتم . از جائی که
نشسته بودم ، سکی وزن پستانهایش را حدس می زدم . و لب پائینش را که همیشه کمى باد کرده بود ، تشخیص
می دادم . بسیار عصبانی به نظر می رسید . فوراً ، از او سئوال شد از کی مرا می شناخته است . او به زمــانی اشره کرد
که در اداره با من کار می کرد . رئیس دادگاه خواست بداند که روابطش با من چه نوع بـوده . ماری گفــت که دوست
من بوده \سوّــا.بەسو\لد.ڕاً_ر،جو\بزاًز:درسن \سس،ورأرلوزرن\وسومد\زس٬_ەـأنك_ە,پ(و؛ــاـە‏ أیرأووقم_؛ــا
زد ، ناگهان از وی پرسید روابط ما از چه تاریخی شروع می شود . او تاریخ آن را تعییسـن کرد : دادسـتان با خونسـردی




اظهار کرد به نظرش می رسد که این تاریخ فردای مرگ مادر من است . بعد بـا تمسخر گفـت نمـی خواهـد در این
نکته باریک پافشاری کند زیرا ناراحتی ها و دغدغه خاطرهای ماری را درگ می کند . اما ( و در اینجــا احمن کالمش
بسیار سخت شد .) وظیفه اش به او امر می کند که شرایط ادب را زیر پا بگذارد . آنگاه از ماری خواست خالصـه وقایع

آن روزی را كەس\٬ر‏ ز٬رد٬ڕ\ك_،.د]\و‏ آشتا شدم شرح دهد . ماری نمی حو\سەــا حرف بزند . اما در مقسابل \ص_ر\رد\درس_:.أن ،
داستان آب تنی مان و خارج شدن از سینما و برگشتن از سینما و برگشتن به خانسه را شرخ داد.. دادســتان گفت کنه در
تتقیب اظهارات ماری هنگام باژهرسی از او ء در برنامة سینمای آن روژها ، کاماًل دقیق شفه اسست. و اف زوذ که اری

خودش خواهد گفت که در آن موقع چه فیلمی نشان می دادندماری با لحنی تقریبا روشـــن اظهار کرد که فیلمـی از
فرناندل بود . وقتی که او سخنانش را تمام کرد سکوت کاملی تاالر را فرا گرفته بود . آنگاه دادســتان با وقـار بسـیار
بلند شد و با صدائی کاماًل به خیجان آمده و در خالی که انگشست خود را بطرف مێ دراز گررده بود، بد آخستگی و
کلمه به کلمه شروع به صحبت کرد : « آقایان قضاۀ ! این مرد فردای مرگ مــادرش ، برای شـنا به کناره می رود ،
رابطه نامشروع با زنی را شروع می کند ، و برای خندیدن ، به دیدن فیلم مضحکسی مـی رود . چیز بیشتری ندارم که
برایتان بگویم . » و نشست . و همانطور سکوت برقرار بود . اما ، ناگهان ، ماری بسه هــق هــق افتاد. گفـت این طـور
زثسنژچثـ٬رضأىد٬بگ(ىدرکأر\سنژ\ور\م:ج؛.ورکرده\ۆد!_رخلافآزأ,جەؤکرهىك_رده\س_نح,_رفي,٬رێ_د،وم_ر\‏
بخوىهىڤ_ذ]سدۆسظ#{چعشڕدى\ز)جأمۆد\دەبودم.\م]در!ـ]ن!ـ]\ر*هٔــارهروّ.ە.سذ\داً_أە،\ور\ێ_٬ە.ـرونێ_ردومپث]كه_ە‏
ادامه یافت .

بعد صدای ماسون شنیده شد که اعالم می داشت من مرد شریفی بودم « و دیگـر بگوید ، مـرد شجاعی بـودم
.»كەگسڕەآن٬زوجهجىڤکردژظمچهٔـ.ە.ن.ر]\٬ط٬ج.أر\ترهــا(لام]ق_وکەخأطروّۀوّە_أنصر٬ءــاختم_نوّەس_،سەڤغ_ەر٬ء_گڤ‏
خوبی کرده بودم . و در مورد سئوالی که راجع به من و مادرم از او شد ، جـواب داد که مــن چیزی نداشـتم به مـادرم
بگویم . و از این جهت او را به نوانخانه سپرده بودم . ساالمانو می گفت : « باید فهمید . باید فهمید .» اما بسه نظـر نی
آمدكەکسىت)ج.(٬دأژراًس(ژنرردود‏

بعد نوبت ریمون ، که آخرین شاهد بود ، رسید . ریمون اشاره کوچکی به من کرد و فــورا گقــت که مـن بیگنـاه
هستم. اما رئیس اعالم داشت که از او تصدیق یا تکذیب نمی خواهند ، بلکــه شــرح وقایع را می پرسند. رئیس او را
دعوت کرد که برای جواب گفتن صبر کند تا از او سئوال کند. از او خواستند که روابط خود را با مقتـول توضیح بدهد .
ریمون موقع را مفتنم شمرد و گفت پس از اینکه او خواهر مقتول را سیلی زده بوده ، مـورد بخشض و کینه مقتول قـرار
گرفته بوده است . با وجود این ، رئیس از او پرسید آیا دشمنی مقئول نست به مـن هی علشی داشته . ریمون گفت
وجود من در گناره، فقط بر حخسب تصادف بودد٬‏ آنگاه دادستان از وی پرسید پس چگونه نامه أی کنه اصل اینن درام
است به توسط من نوشته شده بوده است . ریمون جواب داد این امر تصادفی بود و دادستان نتیجـه گرفـت که تـاکنون
تصادف در این واقعه بر شعور و آگاهی اثرات شوم زیادی داشته . و خوب است بداند هنگامی که ریمـون رفیقـه اش را
سیلی زده بوده است ، آیا تصادفی بوده که من مداخله نکرده بودم ؟ آیا تصادفی بوده کـه در کالنتری برله او شهادت
داده بودم ؟ و نیز آیا تصادفی بوده که اظهارات من در ضمن آن شهادت ناشی از یک خوش خدمتی کــامل ب وده است
؟در پ]ر]ن \٬ر‏ ر.ڕمونس_ژو\لکردكە\٬رچەمه٬رى‏ \ع_أراً٬ەهىكذدژچون‏ \و ج_ژ\بد\د: ((\وّ؛_أرد\رم »،د\دس_:ـأن \عــا]ژم
داشت که در بین مردم چنین شهرت دارد که شغل شاهد حاضر جاکشی است . و مـن هــم شــریک جـرم و دوسـت او
.روده\م،ودر\.بز)جأس_روكأرم.أ.د].ب\كى\٬رپەەهـت٬زرس\وّژ\عم]جر\ض]ىزهٔگ..ە,ن\سن٬\ێمــاؤە.ڤر\.ڕنك_ەدر\{._نم_ورد\٬ر‏
لحاظ اخالقی ، با یک آدم رذل و بیرحم طرف هستیم . ریمون خواست دفاع کند و وکیلم استراض کرد. اما به آنها
گفته شد که باید بگذارند دادستان صحبت خود را تمــام کند . دادســتان گفـت : « دیگـر چـیزی نمـانده است . » و از

۱




ریمون پرسید : « آیا او دوست شما بوده ؟ » او جواب داد :« بله ، رفیقم بود .» آنگـاه دادســتان همیـن سسئوال را از مـن
کرد و من به ریمون که نگاهش را از من بر نداشته بود ، نظری انداختـم و جـواب دادم . «بله» آن وقـت دادســتان به
طرف هیئت قضاۀ برگشت و اظهار کرد : « همان مردی که ، فردای مرگ مادرش ، به ننگیـــن تریـن روابط نامشـروع
دست می زند ، به عللی پوچ و برای تصفیه امری مربوط به فسق و فجور مردی را کشته است . »

آنگاه نست : اما وکیلم که کاسه صبرش لبرپز شده بود دستهای خود را بلند کرد » به قســمی کنه أ تینهایخن
به پائین لغزید و چین های پیراهن آهاری اش نمودار گردید ، و فریاد کشــید : « بااًل خره آیا او متهم است به انکمه
مادرش را به خاک سپرده یا اینکه مردی را کشته است ؟ » و مردم خندیدند . امــا دادســتان باز بلند شد. چین هـای
جامه اش را مرتب کرد و گفت : انسان باید سادگی مدافع محترم را دارا باشد تا بستگی عمیق و درد آور و اساسسی این
دو موضوع را نتواند حس کند . و با تمام قوا فریاد کشید : « بله ، من این مسرد را متهم میکند به اینکه مادری رابا
قلب آدمی جنایتکار به خاک سپرده است .» به نظر رسید که این اظهار اثر قابل مالحظـه أی بر روی جمعیت کرد .
وکیلم شانه هایش را باال انداخت و عرقی را که روی پیشانی اش نشسته بود پاک کرد حتی بنظر می رسـید که او هــم
جا خورده است و من فهمیدم که کارها به نفع من جریان ندارد .

از این به بعد همه چیز به تندی گذشت . جلسه محاکمه تعطیـل شد . هنگـامی کنه از کاخ دادگستری ب یرون
آمدم تا سوار کالسکه شوم ، در یک لحظه کوتاه ، بو و رنگ شب تابستان را خس کردم . در تاریکی زندان متحرکم ء
از اعماق خستگی ام ، یک یک صداهای آشنای شهری را که دوست می داشـتم و ساعتی را که بیشتر اوقـات در آن
خوشحال بودم ، دوباره حس کردم . فریاد روزنامه فروشها در هوای آرامش یافته ، آخرین پرندگــان روی میدان ، جار
ساندویچ فروش ها ، ناله ترامواها در پیچ های سر باالئی شهر ، و این زمزمه آسمان قبـل از اینکه شب بـر روی بندر
فروافتد ، همه اینها برایم درست همچون عالمات کوران بود ، که قبــل از ورودم به زندان ، به خوبی وقـت پیش ،

خودم را خوشحال می یافتم . چیزی که آن وقتها در همین ساعت به انتظارم بود ، همیشه خوابی سبک و بی رؤیا بود
. پس با وجود همه اینها چیزی تغییر یافته بود .

زیرا ، به انتظار فردا ، تنها سلول زندانم بود که مرا در برمی گرفت . انگار که جاده هـای آشنای رسـم شده در آســمان
تابستان به خوبی خوب هم می توانستند به خوابهای بی گناه منتهی شوند ، و هم به زندانها .




حتی روی نیمکت متهمین نیز جالب است که انسان حرف و سخنهای دیگران را درباره خودش گوش کن.د. هنگام
اظهارات دادستان و وکیلم می توانم بگویم زیاد راجع به مـــن حرف زده شد . و شــاید بیشـتر از جنایتم ، از خود مـن
صحبت کردند ، وانگهی . آیا این اظهارات زیاد با هم تفاوتی داشتند ؟ وکیل دستهای خـود را بلند می کرد و بعنـوان
یک مقصر از من دفاع می کرد ، و برایم طلب بخشش می نمود . دادستان دستهای خود را دراز می کرد و مرا مجـرم
می دانست ، اما بی اینکه بخششی بطلبد. با وجود این چیزی بطور مبهم مرا ناراحت می کرد . با وجود مشـغولیت هــای
فکری ام ، اغلب قصد می کردم دخالتی بکنم . ولی وکیلم در آن هنگام می گفت : « خاموش باشید ، سکوت بیشتر
به نقع شما است .» به عبارت دیگر ، مثل این بود که آنها کار محاکمه را ، خارج از وجود من ، حل و فصل مــی کردند
. همه چیز بی مداخله من پیش می رفت ، بی اینکه از من نظری بخواهند ، سرنوشت من تعیین می شد . گاهگاهی ،
به سرم می زد که سخن همه مردم را قطع کنم و بگویم : « بــا همه اینها آخر متهم کیست ؟ متهم بودن مسئله
مهمی است . و من مطالبی دارم که باید بیان کنم !» ، اما فکرش را که می کردم ، می دیدم چیزی ندارم بگویـم . و
آنگهی ، من بایستی درک کرده باشم که سودی که از مشغول کردن مردم می شود برد ، مدت زمانی طـول نی کشد
؛ اظهارات دادستان به زودی مرا خسته کرد . فقط بعضی از نکات یا حرکات یا بعضی از جمالت کاملش ب ود که مجـزا
از سراسر اظهاراتش مرا به تعجب وامی داشت یا توجهم را جلب می کرد .
اگر به خوبی فهمیده باشم ، اصل فکر دادستان این بود که من جنایت را باقصد و تعمد قبلسی انجام داده بـودم .
یا اداقل ، سعی می کرد آنرا این طور جلوه بدهد . چنانکه خودش این موضوع را می گفت : « برای اثبات این مدعـا ،
آوّا.ب]ن!وّە.ث.ـك_،دڵيل.رلکەدودل.بلم،حکمدردرسند\رم.\ولاًدروضوحووو٫*ذد٬ىخ.ە.ـرەكذـ٬مدەووّا.,.ـخ،وهوّأوّ.ە._اًێ_ەکه_ک_،‏
روشنائی مپهمی که این روح جنایتکار به دست می دهد .» بعد وقایح پس از مرگ مادرم را خالصه کرد . و دوباره ببی
حسی و بی قیدی مرا ، عدم اطالعم را از سن مادرم ، آب تنـی ام را در فـردای آن روز آن هــم با پیک زن ، سسینمای
فرناندل را و باالخره مراجعتم را با ماری خاطر نشان ساخت .
در این لحظه مدتی فکر کردم تا حرفش را بفهمم . زیرا در باره ماری می گفت : « رفیقه اش » . و برای مـــن ،
او فقط ماری بود بعد ، فوراً داستان ریمون را به میان کشید. فهمیدم که طرز ادراکش در مــورد وقنایع خالی از وضوح

نیست . آنچه که او می گفت به حقیقت نزدیک بود . من با موافقت ریمون نامه ای نوشته بودم و رفیقـه اش را دعـوت

کرده بودم تا او را در معرض رفتار خشن مردی که « اخالق مشکوکی » داشــته ، قـرار دهــم . در کناره رقیب هــای
ریمون را تحریک کرده بودم ، ریمون زخمی شده بود و من هفت تیرش را گرفته بودم و به تنهائی برای بکار بردن
آن برگشته بودم . و همانطور که از قبل نقشه کشیده ب ـودم مسرد عـرب را زده بودم . و منتظر شده بودم ، و « برای
اطمینان به اینکه کار به خوبی انجام یافته است .» باز چهار تیر آهسته و با دقـت ، و یا به عبارت دیگر ، با روشی
حساب شده خالی کرده بودم .

آنگاه دادستان گفت : « و این است آقایان ! من از رشته وقایعی که این شخص را با علم به علــل کمارش ، به
قتل نفس رهبری کرده است در برابر شما سخن گفتم - و گفت - روی این مطلب تکیه می کنم . زیرا در این مـورد
صحبت از یک جنایت عادی یا از یک عمل غیر ارادی نیست ، که شما بتوانید حاالت و وضعیات را در آن مؤثـر بدانید




این مرد ، این مرد باهوش است . شما به سخنان او گوش دادید ، اینطور نیست ؟ او می داند چه جـواب بگوید . ارزش
کلمات را می شناسد و درباره آنچه که انجام داد . . نمی توان گفت قصد و غرضی نداشته.»

من گوش می دادم و می شنیدم که مرا با هوش و زیرک می دانند . اما به خوبــی نفـهمیدم که صفات یک
مرد عادی چگونه می تواند در مورد یک مقصر بار خرد کننده ای به شــمار بیاید . اقماًل ، این موضوع بود کنه مـرا
متعجب می ساخت و من دیگر به دادستان گوش ندادم . تا لحظه أی که شنیدم می گفــت : « آیـا هیچ اظهار ندامــت
کرد 5 هرگز آقایان ! در تمام هدت باژۆپرسی حتی یک دقعه هم این شخص از جنایت ذدهشتناک خـود متأثر به نظـر
وّهىآمد.))در\..رنل(ظە،درد]لکەضە]زطورڕەجهلاتطأوّتؤرســاىخود،ك_ەدرحوّ.ە..٬ۀ_نعـڵ.تآنر\زهٔ_٬د)ح٬..ه.دم‏
ادامه می داد بطرف من برگشت و مرا با انگشتش نشان داد . بی شک من نمـی توانستم خودم را باز دارم از این که
خق را به چاقب او بدهی مێ از کاری که کرده بودم زیاد تأسف تمی خوردم اما تا این خد کینه چوڤی؛ مرا ضب
می کرد . می خواستم سعی کنم ، صمیمانه و تقریباً
با دلسوزی ، به او حالی کنم که تاکنون هرگز نتوانسته ام حقیقا بر چیزی افسوس بخورم . من همیشه ، هر چه پیش
آید خوش آید را در مد نظر داشته ام . اما طبیعۀ ، در این وضعی که مرا قرار داده بودند ، نمی توانسـستم با هیچکس به
این نخو صحبت کنم . من حق نداشتم خود را تأثر پذیر یا خیر خواه جلوه بدهم . و سعی کردم باز گوش بدهــم . زیـرا
دادستان راجع به روح من صحبت می کرد .

می گفت که : آقایان قضاۀ در روح من دقیق شده است ولی هیسچ چ یزی در آن نیافته است . می گفـت در
حقیقت : من ابداً روح ندارم و هیـج خصوصیت انسـانی فرمــن نیست . و از آن اصول اخالقی کنه قالب افسان را
محافظت می کند حتی یکی را هم دارا نیستم . می افزود : « بی شک ، ما نمی توانیم گله کنیم که او چرا فــاقد چیزی
\سنكەوّژو\وّەسوّە\سنبدسنبث]ورد.ولووّفص٬عح.من\٬رچذپر)مپ(اکهە\پهمم_ت،٬زق_و\یكــاملاًخــال\ز\غهــاضو‏
گذشت ، باید جای خود را به تقوای دیگری که سختگیر تر ولی عالی تر است - یعنی به عدالت بدهد. بخصـوص
وقتی قلب خالی از همه چیز این مرد بصورت پرتگاهی در آمده باشد که بیم سـرنگون شدن اجتماع در آن ب رود . » در
این هنگام بود که از طرز رفتار من نسبت به مادرم صحبت به میان آورد . و مطالبی را که طی محاکمه بیسان کرده بود
، تکرار کرد ولی خیلی بیشتر از وقتی که راجع به جنایت من صحبت می کرد ، حرف زد . آنق در زیاد حرف زد که
عاقبت من چیز دیگری جز گرمای آن صبح را حس نمی کردم تا لحظه أی که دادستان از سخن باز ایســتاد و ، بعد از
یک لحظه سکوت ، دوباره با صدائی بم و مؤثر رشته کالم را به دست گرفـت : « آقایان ، همیـن دادگاه فـردا دربـاره
دهشناکترین جنایت یعنی قتل یک پدر ، قضاوت خواهد کرد .» به عقیده او نـسیروی تصور در مقابل این سوء قصد
وخشتتاک پا غقب می کشید : می گفت یا کمال جرأت امیدوار است که غدالتخواهی مردم بسی غیچ ضعف و قشوری
این جنایت را مجازات بکند . اما ، از بیان این مطلب نمی هراســید که وحشـت ناشـی از این پدر کشــی ، در مقسابل
وحشتی که از بیخسی و بی قیدی من در او ایجاد شده بود ، شدت خود را از دست می داد . و نیز به عقیده او ، ردی
کە\خلاوّاًم]درخودر\صکژ٬د،شەحــانجظي:کاریكەدسن‏ جنایت به طرف هستی دهنده خود دراز کسرده است ،
به اجتماع لطمه می زند . در هر صورت اولی اعمال دومی را مهیا می سـازد . آن اولی به یک معنی سرمشـق دوسی
است و عمل او را قانونی جلوه می دهد . و در حالی که صدای خود را بلند کرده بود افــزود : « آقایان ، مـن اطمینـان
دارم که اگر بگویم مردی که روی نیمکت نشسته است جنایتش و تقصیرش با مردی که فــردا در اینجـا باید محاکمه
بشود یکیست ، عقیده ام را مبالغه آمـیز تلقــی نخواهید کرد . در نتیجه ، به جـزای آن نیز باید برسد. » در اینجا
دادستان صورت خود را که از قطرات عرق می درخشید ، پاک کرد و بعد گفت که وظیفه دردناکی به عهده اوست ، اما
\ژمصهههاًآنر\بە\وّ)جأمخژ\طدرســاوّد.و\علامکردكەسکأری٬.ـەكأر\ج:.ە]عىکە\رهــارسى٬.*ـر٬ث._نوّو\ز.ە__نو\ص.ۆلڤ‏

٤




را انکار می کرده ام ، نداشته ام . و در نتیجه نمی توانم با چنین قلبی که ابتدائی تریـــن تأثرات را فـاقد است از چنـان
اجتماعی کمگ پطلیم . بعد گفت: من سر این مرد را او شما می خواهم وایـن طلب را با دلی آسوده آزشها هی
کنمزیرا اگرچه مدتهای مدیدی در این شغل نبارها چنین مجازاتهای سنگینی را تقاضا کرده ام ، بــاید بگویـم که هیچ
وقت با قوت قلب امروز ، این وظیفه دشوار را انجام نداده بودم ، وظیفه أی که طبق فرمانی مقاومت ناپذیـر و مقدس ،

تعدیل شده است و در اثر وحشتی که از من در برابر این صورت انسانی ، که در آن جز خطوط قیافه یک غـول را نمی
خوانم . سنجیده شده و روشن گردیده است . »

وقتی که دادستان به جای خود نشست ، سکوتی نسبۀ طوالنی برقرار شد . من ، از گرما و از تعجب گیــج شده
بودم ، رئیس کمی سرفه کرد و با صدائی بسیار آهسته ، از من پرسید آیا مطلبی نـدارم که بیفزایم ؟ مـن بلند شدم و
چون دلم می خواست حرف بزنم ، گرچه کمی سربه هوا ، گفتم قصد کشتن آن مرد عرب را نداشسته ام . رئیس جواب
داد که این فقط ادعااست و گفت تاکنون از طرز دفاعم سر در نیاورده است و خیلی خوشبخت خواهد شد اگر قبـل از
صحبت کردن وکیلم ، درباره عللی که مرا وادار به این عمل کرده بوده توضیح بدهم . من ، در حمالی که کلمات را با
هم قاطی می کردم ، و به وضع مسخره آمیز خودم پی می بردم ، با تندی جـواب دادم که علست و باعث این عمـل
آفتاب بود . تاالر از خنده پرشد . وکیلم شانه خود را باال انداخت و بالفاصله ، به او اجازه صحبـت داده شد . و او اعسالم
داشت که دیر وقت است ، و او چندین ساعت وقت الزم دارد و خواهش می کند که جلسه به بعد از ظهر موکـول گـردد
. دادگاه موافقت کرد .

بعد از ظهر بادبزنهای بزرگ همچنان هوای سنگین تاالر را به جریـان مـی انداختن د و بادبزنهای کوچک
رنگارنگ قضاۀ نیز به همان منظور در حرکت بودند . به نظرم می آمد که دفاع وکیلم هرگز نباید پایان بیسابد. با وجود
این ، در یک لحظه معین به او گوش دادم . زیرا می گفت : « صحیح است که مــن قاتلم .» بعد بـا همیـن حن به
کالم خود ادامه داد . در حالی که هر بار می خواست از من صحبت کند خود لف.ظ « مــن» را بکسار می برد . بســیار
متعجب شدم . به طرف ژاندارم خم شدم و علت این موضوع را از او پرسیدم . به من گفت خاموش باشــم و بعد از یک
لحظه افزود :« همه وکال این کار را می کنند .» من فکر کردم که این کار مرا بازهم از جریان دورتر می کند ، مرا به
صفر تنزل می دهد . و ، به عبارت دیگر ، او خودش را جای من می گذارد . اما گمــان می کنـم که آن موقع از این
جلسه محاکمه خیلی دور بودم . از طرف دیگر ، وکیلم به نظرم مسخره آمد . از تبلیغات سوئی که بـرای مـن شده بود
به تندی گله کرد و بعد او هم از روح من صحبت کرد . اما به نظرم آمد که خیلی کمتر از دادسـتان مهارت داشـت .
گفت : « من هم درباره روح این مرد اندیشیده ام ، اما برعکس نماینده محترم وزارت عامـه ، چیزهــائی در آن یافته ام .
و می توانم بگویم که برگ برگ کتاب روح او را مطالعه کـرده ام » . در کتاب روح مــن خوانده بود که مــن مردی
شریف ، کارگری مرتب و پشتکار دار ، وفادار نسبت به اداره أی که در آن کار مسی کـرده ام ، محبوب همه و دلسـوز
نسبت به مصائب دیگران هستم . به نظر او ، من پسر نمونه ای بودم که مادر خود را مدت زمانی طویل ، تــا جمائی که
توانسته بودم . پرستاری کرده بودم . و باالخره امیـدوار شده بـودم کـه نوانخانه ، برای این زن سالخورده ، وسـایل
آسایشی را که درآمد ناچیز من اجازه تهیه اش را نمی داد ، فراهم خواهد کرد . و افزود « آقایــان ، مــن در شگفتم که
در اطراف این نوانخانه ، سروصدائی به این بزرگی راه افتاده است . زیرا باالخره ، اگر دلیلی برای فایده و عظمـت ایـن
مؤسسات باید نشان داد ، لرخ است تذکر داده شود که دولت خودش هم به آنسها کهک مـالی من کند، » فقط ء از
مراسم تدفین حرفی نزد و من حس کردم که نطق دفاعی او از این نظر ناقص است . اما به علت همه این جمله هـای
طویل و همه این روزها و ساعات پایان ناپذیر که در آن از روح من صحبت کرده بودند، حس کـردم که همه چیز در
نظرم همچون آب بیرنگی شده است که من در میان آن خودم را دچار سرگیجه می دیدم .




در آخر کار ، فقط به خاطرم می آید که وکیلم به سخنان خود ادامه می داد ، از کوچه و از فــراز فضای تاالرهـا
ود\دكأحمهج٬أ٬وڕ]\ن،خأطر\تح.ب]٬٬٬ىکەد.ڕاً_رڕەس٬ز٬_],وّ،وّد\ذ٬ذس٬ص٬)،وڵــاسدراًنوّ]جـ,._.ە..٬ر٬زر٬ث._نوس٬_هـغج٬زر.٬._نڵذ\ت‏
خود را یافته بودم : نسیم تابستان ٬ه٬)طە\یر\کەدوسنهىد\راًهٔ.٫ـ٬ەپ}،.سغىآس_ه]زظ٬أىرژ٬_بأوّگ]ش،خهٔ_دهو\ـچ.]س_پج٬أى‏
ماری ، به من هجوم آور شد . کارهای پیهوده ای که در این دادگــاه انجـام مسی دادم ، گلویـم را فشــرد . و من عجله
داشتم که هر چه زودتر تمامش کنند ، تا من دوباره بتوانم سلول زندانم را و خواب را بازیابم . در این لحظه به زخت
کلمات وکیلم را شنیدم که در پایان سخن خود فریادی کشید و می گفت که قضاۀ ، کارگـر شــریفی را به علـت آنکه
یک دقیقه مشاعر خود را از دست داده است ، محکوم به مرگ نخواهند کرد . و برای جنایتی که مــن اکنـون سـنگینی
اش را تحمل می کردم ، تقاضای تخفیف مجازات می کرد و می گفت شدیدترین مجازات بـرای مــن پشـیمانی بدی
خواهد بود هیئت دادگاه جلسه را ترک کرد و وکیلم با کوفتگی نشست . اما همکارانش برای فشردن دستش به طرف
او آمدند . جمله :« عالی بود عزیزم ،» به گوشم خورد . یکی از آنها برای تصدیق گفتار خود حتی از من نظر خواسـت و
به من گفت : « هان؟» من تصدیق کردم . ولی تعارفم صمیمانه نبود ، چون زیاد خسته شده بودم .

از همه اینها گذشته ، بیرون از دادگاه ، ساعات روز پایان می یافت و گرما کمتر شده بـود . از بعضــی صداهـائی
که از کوچه به گوشم می رسید ، لطافت هنگام غروب را حس کردم . همه در حال انتظار؛ آنجا بودیم . آنچـه را که ما
در انتظارش بودیم ،جز به من مربوط نبود . باز نظری به تاالر انداختم . همه چیز به حالت روز اول بود . نگـاهم به نگـاه
آن روزنامه نگاری که نیم تنه خاکستری داشت و به آن زن ریزه و فرز برخورد . این برخورد مرا به فکر انداخست کنه در
تمام مدت محاکمه با چشم در صدد جستجوی ماری نبوده ام . او را فراموش نکرده بودم ولی کارهـــای زیادی داشتم .
او را بین سلست و ریمون دیدم . اشاره مختصری به من کرد . مثل اینکه می گفـت : « بااًل خره » ، و صورتش را که
اندکی اضطراب در آن خوانده می شد و می خندید دیدم . اما حس می کردم که دریچه قلبـم بسسته شده است و حتی
نتوانستم به خنده اش جواب بدهم .

هیئت رئیسه دادگاه برگشت . خیلی تند ، یک رشـته سـئواالت از قضـاۀ شد . کلمـات : « مقصـر جـانی ».. «
تحریک ». . « عوامل تخفیف دهنده » را شنیدم . قضاۀ خارج شدند و مرا به اتاق کوچکی کــه قباًل هــم به انتظار در
آن نقسته بودم بردند ، وگیلم نیز خودش را بەهمن رساند، خیلی تند حرف می ازد وب ا اعتماد و صمیمتی که تاکنون
از خود نشان نداده بود با من صحبت کرد . عقیده داشت که کار به خوبی خاتمه خواهد یافت و من با چند سال حبس
با احعال اقد او این گرفتاری خالسی خواهم ند از او پرسیدم ۶ه فرصورت: قصاوت تا مساعد آمیدی ی ـرای تقاش این

تهییز خست ؟ به من جواب دادانه . چنون اوپ رای اینگه خشت اقضاة را متشیر تس ازد رو ش این است که لاً

درخواست تمیز تمی دهد: و برایی توضیح داد که همێو ادا نامه أی را به خمیی سادگی نصی توان تقشض کرد، ایق
مطلب به نظرم واضح بود وخود را به دالیل او تسلیم کردماگر مطلب را با خونسـردی تلقـی کنیـم این مسئله کـاماًل
طبیعی است . در غیر این صورت دچار کاغذ بازی خواهیم شد. وکیلم به من گفت : « در هر صورت ، بعد مرحلـه تمـیز
است . اما مطمئنم که حکم رضایت بخش خواهد بود . »

مدت دراژی به انتظار گفراندیم ، مجمان می گنم تقریباً 5 ریخ ساخت : پس از این مدث ، زنگی بسه صدا درآمد..
وکیلم از من جدا شد در حالی که می گفت : « رئیس دادگاه االن جوابها را می خواند . و شما را جز برای اعالم حکـم
به داخل نخواهند خواست ،» درها به هم خورد . مردم در پلکانهائی که من نمی دانسستم نزدیکن د یا دور ،مـی دویدند .
بعد صدای سنگینی را شنیدم که در تاالر چیزی را می خواند . هنگامی که باز زنگ به صدا درآمد و در اتاق کوچک
باز شد ، مو سکوت تاالر بود که به طرف من آمد . سکوت بـود و بعد وقتی دریافتم که آن روزنامه نویس جـوان
چشمانش را از من برگردانده است ، احساس عجیبی به سراغم آمد . به طرفی که ماری بود نگاه نکـردم . فرصت ایدن

٥




کار را نداشتم . زیرا رئیس با وضع عجیبی به من گفت که به نــام ملست فرانسه سـرم در میدان عمومـی از بدن جدا
خواهد کند . آنگاه پدنظرم آمد هنی احساسی را که بر روی مه قیاقد ها می خوانتم ؛ درگەمی کنی . جمان ـی نخ
یک نوع حس اخترام بود.ژاندارمها با من بسیار مهربان بودندوکیل دستش را روی مشـت مـن گذاشـت . مـن دیگر به
هیچ چیزی نمی اندیشیدم . اما رئیس از من پرسید آیا مطلب دیگری ندارم که بیفزایم . فکر کــردم . و گفتم : « نه »
در این هنگام بود که مرا پردند .




برای سومین بار ، از پذیرفتن کشیش خودداری کردم . چیزی نداشتم که به او بگویم . حال حسرف زدن نداشتم
. وانگهی او را به همین زودی خواهم دید . چیزی که در این لحظه مـورد عالقه مـن است ، قـرار از این مقـررات
ماشینی است ، فهمیدن این است که آیا از این سرنوشت حتمی راه گریزی می توان تصور کرد ؟ سلولم را تغییر دادنند
. از این سلول ، هنگامی که دراز می کشم ، آسمان را می بینم . و غیر از آن چیزی نمی بینم . همه روزهــایم صرف
نگاه کردن به زوال رنگها بر صورت آسمان می شود که شب را بسه روز می رساند. خوابیده ، دستها را زیر سر می
گذارم و انتظار می کشم . نمی دانم چندبار از خودم پرسیده ام آیا از محکومین به مرگ کسـی بوده است . که موفضق
شده باشد از این مقررات ماشینی تخفیف ناپذیر فرار کند. قبل از اعدام ناپدید شود و صفوف پاسبانها را بشـکافد ؟ آنگگاه
از این که پیش از این در موضوع عکس و تفصیالت اعدام به قدر کافی دقیق نشده بودم خود را سرزنش می کـردم .
همیشه باید به اینگونه مطالب عالقه نشان داد . کسی چه می داند که چه پیش خواهد آمد . مــن هــم مثل همه مـردم
تقصیاالت مندرج در روزنامه ها را خوانده بوذم اما در این باره محققاً کتایهای مخصوصی وجود داته است کنه مـن
حس کنجکاوی کافی برای بررسی دقیق آنها را نداشته بودم . شاید ، در آن کتابها حکایاتی درباره فرار می یافتم . در
این صورت اطالع می یافتم که اقال در یک مورد این چرخ از حرکت بازایستاده بوده است و در شتاب مقـاومت ناپذیــر

 

آن ، اتفاق و بخت فقط یک بار ، چیزهائی را تغییر داده بوده . یک بار ! به یک معنی ، گمان می کنـم همینن یک بار
هم برای من کافی بود . قلبم بقیه اش را درست میکرد . روزنامه ها اغلسـب دربـاره وام و دینی کنه نسبت به اجتماع
داریم صحبت می کردند . به عقیده آنها باید این دین را پرداخت . ولی این موضوع با تصور جور در نمی آمد. آنچـه کنه
اهمیت داشت ، امکان فرار بود ، جهشی به خارج از این آئیـن نامه ظالمانه بود ، قرار دیوانه واری بود که تمام
شانسهای امیدواری را ارزانی می داشت . طبیعۀ این امیدواری می توانست ایـــن هــم باشد که در گوشه کـوچه ای ،
درست در حال دو ، انسان با شلیک گلوله ای از پا درآید . اما ، بعد از نگریستن به جوانب امر ، هیچ چیز به من اجازه
این تفتن را نمی داد . همه چیز مرا ازچنین تفننی بازمی داشت . و دوباره من بودم و این دستگاه خودکار .

با همه حسن نیتم نمی توانستم این یقین گستاخ را درباره خودم پپذیـــرم . زیرا باالخره میـان حکمی که پایه
های این قین را ریخت برد و جربان ققه تاپذیرش : از آبن احظفله أی که رأی نکمد اطالم شده بود. » خدخ تا ب
خنده آوری موجود بود . حقیقت اینکه حکم دادگاه بجای اینکه در ساعت هفده خوانده شود ، در سساعت بیسـت خوانده
شده بود ، حقیقت اینکه رأی دادگاه می توانست چیز کاماًل دیگری باشد ، مسئله اینکه حکــم به وسیله مردمـانی که
لباس زیرشان را عوض می کنند صادر شده بود ، و مسئله اینکه چنین رأیی به حساب مفهوم کاماًل نامشخصی که
عبارت از ملت فرانسه ( یا آلمان یا چین ) باشد گذاشته شده بود ، به نظرم می آمد که همه اینها قسمت اعظم جدی

ڕودنضم}چونر\٬ىر\كأمأ]ژ٬\وّ.د؛.نسڕرد..ر]\.بنژصمف٬\٬رآنل(ظەكە\.ڕنراًىص.أدرذ٬هٔ،ده.روذ،م_نمعجب_ووغ_ودم‏
درک کنم که نتافج آن همچنان حضور این دیوار که بدن خود را به درازای آن می فشارم محقق و جدی است .

در این دقایق حکایتی که مادرم راجع به پدرم برایم می گفت به خاطرم آمد . من پدرم را نشـناخته بودم . چیز

مشخصی که از این مرد به یادم بود ، شاید همین مطلبی بود که مادرم راجع به او به من می گفست : روزی او رفته بود

٨




اعدام جنایتکاری را ببیند . حتی از فکر رفتن به آن محل نیز حالش بهم می خورد ولی با وجود این به تماشــا رفته بود
. و پس از بازگشت مدتی از صبح ، درحالت قی بود . آن موقع از شنیدن این قضیه از پدرم بدم آمده ببود . اما اکنـون ،
خههیدم که کاماًل طبیعی بوده است . چگونه تاکنون درگ نکرده بودم که هیچ چـیز مـهمرر از یگ اعدام نیست. به
عبارت دیگر ، این تنها چیزی بود که یک مرد می توانست به آن عالقه پیدا کند . و بعد می اندیشیدم اگر اتفاقاً از این

زندان نجات یافتم ، به تماشای اجرای همه حکم اعدامها خواهم رفت . گمان می کنــم ، در اندیشیدن به این امکسان
خطا کار بودم . زیرا از اندیشیدن به آنکه یک صبح زود خود را ورای حلقه پاسبان ها آزاد خواهم یافت و به هــر صورت
در آن طرف خواهم بود . از اندیشیدن به اینکه تماشا کننده چنین واقعه ای خواهم بود و شاید پــس از تماشا به حالت
تهوع دچار خواهم شد ، این تصورات سبب می شد که موج شادمانی زهر آلودی قلبم را فـرا بگیرد. اما این تخیالت
منطقی نبود. در اینکه خود را به دامن این فرضیات رها کرده بودم خطا کار بودم . زیرا ، لحظه ای بعد ، چنـــان سـرمای
شدیدی همه وجودم را فرا می گرفت که در زیر روپوشم به سختی به خود می پیچیدم و بی اینکه بتوانـم جلوی خودم
را بگیرم دندانهایم به هم می خورد .

ولی ، طبیعۀ همیشه نمی توان منطقی بمود . مثاًل گـاهی طرحهائی بـرای قوانیین می ریختم . در مجازاتها
تجدید نظر می کردم .پی برده بودم که مسئله اساسی این است که به محکوم مختصر امیدی داده شـود . یک در هـزار
چنین شانسی ، کافی بود که بسیاری از مطالب را رویراه کند . مثال به نظرم می آمـسد که مسی تـوان ترکیسب شــیمیائی
مخصوصی به دست آورد که استعمال آن در هر ده نفر - نه نفر از مبتالیان ( مبتال را در فکر بسه جهای محکـوم می
بردم ،) را بکشد . به شرط اینکه خود مبثال هم این مطالب را نداند . مطلقاً هیـچ . با چنین طرز اعدامی مـرگ مبتاًل
حتمی است . اینگونه اعدامی امری است قطعی و مجموعه ای است حد و حصر یافته و توافقی درباره امری که امکــان
هیچگونه برگشتی در آن نیست ، که اگر هم به علت معجزه ای ضربه خطا کند ، عمـل را دوباره شـروع می کنند . و
تازه موضوع کسالت آور ، این است که محکوم می بایست خوب کار کردن ماشین را آرزو کند . مـن می گویم : ایین
است جانب نقص کار . از طرفی این مطالب صحیح است . اما ، از طرف دیگر ، مـن مجبور بودم همه رمـز یک
تشکیالت مرتب را ، در همین امر بدانم . باری ، محکوم در چنین حالتی مجبور اسست اخالقاً تشریک مسـاعی کند .
چون نقعش در این است که کارها بی هیچ اشکالی به انجام برشد .

همچنین مجبور بودم اذعان کنم که تا این هنگام نظریاتی را که درباره این موضوعات داشته بودم صحیح
نبوده اند . مدت زمانی گمان می کردم - و نمی دانم به چه علتی - که برای رفتن به پای گیوتیـن ، می بایسـ.ت از
یک چوب بست و از پلکانی باال رفت . فکر می کنم این گمان من ، به علت انقالب ۱۷۸۹ بود . می خواهم بگویم به
علت آنچه که در این باره به من یاد داده بودند یا به من نشان داده بودند . اما یک روز صبح ، به یاد عکســی افتادم که
یک وقت به مناست یک اعدام پر ســر و صدا ، در روزنامه هــا چاپ شده بود . در آن عکس ، ماشین اعدام به
مخقرترین وضعی درست روی خاک گذاشته شده بید، انقدر تنگ بود که فکرش را هم نمی گردم . عجیب بود که تا
این موقع به این عکس نیندیشیده بودم . این ماشین کلیشه شده ، باعث تعجب من شد زیرا که همچـون یک دستگاه
دقیق و کامل صنعتی می نمود و برق میزد. انسان همیشه درباره آنچه که نمی شناسد غلــو میکند و مــن برعکس می
بایست ساده بودن قضایا را تصدیق کنم ، زیرا ماشین با مردی که به طـرف آن می رود در یک سـطح قـرار دارد . و
محکوم انگار که به مالقات کسی می رود ، به آن می رسد . به یک معنی ، این مطلب کسالت آور هم بود . چـون بـااًل
رفتن از چوب پست و صعود به آسمان ، مطالبی بود که اقاًل قوه تصور می توانست بدانها تشبث کند . در صورتی که ،
در وضع فعلی بازهم ، دستگاه خودکار است که همه چیز را خرد میکند . و محکوم را بی هینچ سر و صدائی ، فقط با
اندکی شرم اما با دقتی فراوان می کشد .




دو چیز دیگر هم بود که همه اوقات به آن می اندیشیدم : سپیده دم و « تمیزم » . با وجود این برای خودم
استدالل می کردم و می کوشیدم که دیگر به این مطالب نیندیشــم . دراز می کشیدم ، به آســمان نگاه می کـردم و
کوشش می کردم به آن عالقه پیدا کنم . آسمان سبز رنگ می شد ، غروب بود که مسی رسـید ، بازگوشش می کردم
که جریان افکارم را عوض کنم . به قلیم گوش می دادم . هرگز نمی توانستم تصور کنــم که این صدائی که چنین
مدت درازی همراه من بوده است بتواند قطع بشود . من هیچ وقت قدرت تخیل واقعی نداشسته ام با وجود این سعی
می کردم ثانیه های چندی را که در طی آنها ، ضربان این قلب دیگر در سرم طنین نخواهد افکند در نظر مجسـم کنم
. اما بیهوده بود ، سپیده دم و « تمیز» پیش رویم بودند . باالخره به این نتیجه می رسیدم کــه به خودم بگویـم عاقالنه
ترین کارها آن است که به خودم فشار نیاورم .
هنگام سپیده دم به سراغم خواهند آمد . این را می دانستم . رویــهم رفته ، شـبهایم را به انتظار سپیده دم گذراندم .
هیچوقت میل نداشتم غافلگیر بشوم . وقتی باید واقعه ای برایم روی بدهد ترجیح می دهــم که حاضریراق باشـم . به
همین علت بود که باالخره دیگر نمی خوابیدم ، مگر اندکی در روزها و ، در تمام طول شــبهایم منتظر بودم که نور ،
روی قاب آسمان بزداید . دشوارترین لحظات ساعت مشکوکی بود که می دانستم معمواًل حکم را در آن موقع اجرا مــی
کنند . نیمه شب که می گذشت ، انتظار می کشیدم و به کمین می نشستم. هرگز گوشم ایــن همه صدا نشنیده بود و
این همه آهنگ دقیق را تشخیص نداده بود . وانگهی ، می توانم بگویم ، که به یک معنی در تمــام این دوره بخت با
من مساعد بود . چون هیچ وقت صدای پائی نشنیدم . مادرم اغلب می گفت که هیچ وقـت کسـی بدبخست تمام عیار
نیست . در زندان هنگامی که آسمان به خود رنگ می گرفت و روز نو آهسته به سلولم می لغزیند ، حسرف او را تصدیق
می کردم . زیرا خیلی خوب ممکن بود که صدای پائی بشنوم و خیلی خوب ممکن بود که قلبم بترکد . حتی وقتـی کنه
گوشم را به تخته در چسبانده بودم و از روی خودباخنگی آنقدر منتظر می شدم تا صدای نفس خودم را هــم مسی شـنیدم
و از این که آثرا دورگه و کاماًل شبیه به خرخر یک سگ می یافتم وحشت زده می شدم در پایان این کار هــم بباز قلبم
نمی ترکید . و من باز هم بیست و چهارساعت را برده بودم .

در همه روز ، راجع به « تمیز» فکر می کردم . گمان می کنم به بهترین نوع این فکر را مورد اســتفاده قـرار داده
بودم . نتایجی را که برایم داشت حساب می کردم و از افکار خودم بهترین نتیجـه هــا را سی گرفتـم . همیشـه بدترین
فرضها را می کردم . فرض می کردم ، « تمیز» م رد شده است . « خوب پس خواهم مرد.» این مطلب خیلسی زودتـر
از چیزهای دیگر آشکار بود . همه مردم می دانند که زندگی به زحمتش نمی ارزد . حقیقۀ ، من منکر نیبودم که در سی
سالگی مردن یا در هفتاد سالگی ، چندان اهمیت ندارد . چون ، طبیعتاً ، در هر دو صورت مـردان و زنان دیگر زندگی
شان را خواهند کرد . و این در طول هزاران سال ادامه خواهد داشت . به طور کلی ، هیچ چیز روشـــن تر از این نببود .
همیشه این من بودم که می مردم ، چه حاال چه بیست سال دیگر . در این لحظه ، آنچـه که مـرا در اسستداًلالم اندکسی
ناراحت می کرد ، جهش مخوفی بود که من در خودم ، از اندیشیدن به بیست سال زندگی آینده حس می کردم . اما
برای فروشاندن این جهش درونی همین قدر کاقی بوذ که تفکرات یست سال بسدم را در نظر مجسـو کنی و پپینم
که در آن زمان نیز عقال چاره ای جز رضایت به مرگ ندارم . از لحظه أی که مرگ انسان مسلم شد دیگـــر چگونگـی و
هنگامش اهمیتی ندارد . پس ( و مشکل ، از دور نداشتن نقشی بود که این «پس» در اسـتدالالت بازی میکرد ) پس
می بایست رد شدن « تمیز » م را قبول می کردم .

در این لحظه ، می توانم بگویم فقط در این لحظه بود که حق داشتم به طریقـی به خودم اجازه بدهـم که به
دومین فرض نزدیک شوم . به اینکه بخشوده شده ام . ناراحت کننده این بود که می بایست این جهش خــون و بدن را
که در چشمانم شادمانی دیوانه واری می ریخت از هیجان بیندازم . مــی بایسـست خودم را وادار کنـم که از این فریاد

۰




درونی بکاهم و آنرا به صورتی عقالنی در آورم . می بایست حتی در این فریضه هم طبیعـی باشــم ، تا بتواننم تسـلیم و
تفویض خود را در مسئله اول قابل قبولتر جلوه دهم . و وقتی درین کار موفق می شدم یک ساعت آرامش می یـافتم و
این مطلب خود چندان بی اهمیت نبود .

در یک چنین لحظات آرامشی بود که یکبار دیگر از پذیرفتن کشیش خـودداری کـردم . دراز کشـیده بودم و با
طالثی رنگ شدن آسمان ، فرا رسیدن غروب تابستان را حدس می زدم . تازه از رد شدن تمیزم فارغ شده بودم و می
توانستم امواج خونم را که در بدنم جریان مرتب داشت حس کنم . احتیاجی به دیدن کشیش نداشستم . پس از مدتهای
دراز برای اولین بار ، به ماری اندیشیدم . روزهای زیادی می گذشت که دیگــر به مــن نامـه نمـی نوشـت . در این دم
غروب فکر کردم و به خودم گفتم شاید او از این که رفیقه یک آدم محکوم به اعدام است خسته شده است . همچنیـن
به نظرم رسید که شاید مریض شده یا مرده است . هر کدام از این دو جـزو مسـائل عادی زندگی بود. چگونه می
توانستم از این قضایا خبردار باشم وحال آنکه خارج از دو جسممان که اکنون از هم جدا بود هیچ چیز دیگر ما را به
هم مربوط نمی کرد و یکی را به یاد دیگری نمی آورد . وانگهی ، از این لحظه به بعد ، خاطره مساری هــم برایم عادی
شده بود . مرده است برایم دیگر اهمیتی نداشت . من این مطلب را عادی می یــافتم . چـون بخوبسی می فـهمیدم که
دیگران هم مرا پس از مرگم فراموش خواهند کرد . دیگر هیچ کـاری نداشتند که با مــن انجـام بدهن د. تی نمـی
توانستم بگویم که اندیشیدن به این مطلب دشوار است . در واقع فکری نیست که باالخره انسان به آن عادت نکند .

 

در این لحظه مشخص بود که کشیش وارد شد . وقتی او را دیدم ، لرزش مختصـری به مـن دسـت داد . او آن را
دید و به من گفت ترسی نداشته باشم . به او گفتم که بنا به عادت : او باید در ساعت دیگری مــی آمد ، جوابم داد که
این مالقات کاماًل دوستانه است و ربطی به *«تمیۆ& م که او چیزی از آن نمی داند ، ندارد. روی م نست و مـرا
دعوت کرد که نزدش بنشینم . من نپذیرفتم . با وجود این او را بسیار مالیم و مهربان یافتم .
یک لحظه به حال نشسته باقی ماند . ساعدهایش روی زانوهایش ، سرش را پائین انداخته ب بود و به دسستهایش نگـاه
می کرد . دستهایش ظریف و ماهیچه دار بود ، که مرا به یاد دو حیوان متحرک می انداخت . دسستهایش را به مالیست
به هم مالید . بعد به همین وضع ، با سری همچنان پائین افتاده ، آنقدر باقی ماند که یک لحظه این احساس در مـن
ایجاد شد که فراموشش کرده ام .

اما او ناگهان سرش را بلند کرد و بصورتم خیره شد و گفت : « برای چه همیشـه از مالقـات مــن خودداری می
کنید ؟ » جواب دادم به خدا اعتقاد ندارم . او خواست بداند آیا من از این مطلب مطمئنم . و من گفتم که تا بحال آن را

با خودم در میان نگذاشته ام چون این مطلب در نظرم مسئله بی اهمیتی می آمد . آنگاه او خمود را به عقـب انداخست و
به دیوار تکیه کرد . کف دستهایش را روی رانهایش قرار داد . تقریباً مثل اینکه با مـن حرف نمی زند خاطر نشــان
ساخت که مردم گاهی گمان می کنند که مطمئن هستند . ولی در حقیقـت ، ایـن اطمینان در آنها وجود ندارد ، مـن
چیزی نمی گفتم . او به من نگاه کرد و پرسید : « در این باره چه فکر مـی کنید ؟ » جواب دادم این مطللب ممکسـن
است . در هر صورت ، من شاید به آنچه که حقیقۀ مورد عالقه ام بود مطمئن نبودم ، اما بمه آنچه که مورد عالقه ام
نبود کاماًل اطمینان داشتم . و محققاً آنچه که او می گفت مورد عالقه ام نبود .

او چشمهایش را برگرداند و ، همانطور بی این که وضع خود را تغییر دهد ، از من پرســید آیا این نوع حرف
زدنم از فرط نومیدی نیست ؟ برایش توضیح دادم که من نومید نیستم . فقط می ترسم ، و این طبیعـی اسست . گفـت :
« در اینصورت خدا به شما کمک می کند . تمام اشخاصی را که من در وضع شما شناخته ام بسه ســوی او برمــی گشسته
اند .» من گفتم که آن اشخاص حق داشته اند. و نیز این مطلب ثابت مسی کرد که آن اشخاص وقـت این کارهـا را




داشته اند . در صورتی که من ، نمی خواستم کسی کمکم کند ، و در حقیقت دیگر وقت این را نداشتم تا به چیزی کنه
مورد عالقه ام نبود . عالقمند بشوم .

در این لحظه ، دستهای او حرکتی از روی عصبانیت کرد . بعد برخ ودش مسلط شد و چیسن هــای قبـایش را
مرتب کرد . هنگامی که این کارش تمام شد در حالی که مرا « دوستم » می نامید ، گفت اگر او این طور با من رف
میزند برای این نیست که من محکوم به مرگ هستم . به عقیده او ما همه محکوم به مرگ هستیم . اما مـن کالمش
را قطع کردم و به او گفتم که این محکومیت با آنهای دیگر یکی نیست . وانگهی ، به هیچ عنــوان ، این مطلسب نمی
تواند تادی خاطری باشد. حرف را تأیید کرد و گفت : *مسلماً . اما اگر شها زودتر نمیرید دیرگر کنه خواهیدهـرد .

آن وقت بازهم همین مسئله پیش روی شما قرار خواهد گرفت . چگونه این آزمایش سخت را تحمل خواهید کرد ؟ »
جواب دادم آنرا درست همچنان که در این لحظه تحمل می کنم تحمل خواهم کرد .

به این کلمه ایستاد و راست به چشمهایم خیره شد . این بازی مخصوصی است که من بسه خوبی بـاآن آشـنائی
داشتم ، من این بازی را اغلب با امانوئل یا سلست در می آوردم و آنها بطــور کی چشمهایشـان را بر می گرداندند .
کشیش نیز به این بازی خوب آشنا بود . من فوراً این مطلب را فهمیدم : نگاهش نمی لرزید . و هم چنیین صدایش
هم نلرزید وقتی به من گفت : « پس هیچ امیدی ندارید ، و با فکر اینکه برای ابد خواهید مرد زندگــانی مــی کنید ؟» و
من جواب دادم : « بله.»

آنگاه سرش را پائین انداخت و دوباره نشست . گفت دلش بحال مـن می سوزد و فکر می کند که تحمـل
چنین طرز فکری برای یک مرد غیر ممکن است . من فقط حس می کردم که دارد مرا کسل می کند ، مـن هم به
نوبه خود برگشتم و به زیر روزنه رفتم . و شانه ام را به دیوار تکیه دادم . بی اینکه مطالب او را دنبــال کنـم ، شنیدم که
دوباره شروع کرده است از من سئواالتی یکند . با صدائی اضطراب آمــیز و شـتاب زده حرف می زد . ڤـهمیدم که به
هیجان آمده است . و به او بهتر گوش دادم .

به من می گفت برای او محقق است که تمیز من پذیرفته خواهد شد . اما من می بایست خودم را از سـنگینی
بارگناهی که به دوش می کشم خالص کنم . بعقیده او ، عدالت بشـــری هیچ اهمیتی ندارد و این عدالت خداوندی
است که همه چیز است . به او تذکر دادم که همان عدالت اول مرا محکوم کرده است . جواب داد با وجود ایـــن ، چنیـن
محکومیتی گناه مرا پاک نکرده است . گفتم من نمی دانم گناه چیسـت . آنها فقـط به مــن فهمانده بودند که مـن
مقصرم . من مقصر بودم ، و اکنون عواقبش را می دیدم ، بیش از این نمی شد چیزی از من خواسـت . در این لحظه ،
او دوباره بلند شد و من فکر کردم که در سلول به این تنگی ، اگر او می خواست به صـورت دیگـری بچجنبد امکسان
نداشت . یا می بایست نشست یا ایستاد . چشمهایم را به خاک دوخته بودم . یک قدم به طرف مــن برداشــت و ایسـتاد .
مثل اینکه چرأت نمی کرد پیش تر بباید . از وسط میله ها به آسمان نگاه می کرد . بمه مـن گفست : « پسـرم ، شــما در

 

اشتباه هستید از شما می شود بیش از این چیزی خواست . شاید هم آن را از شما بخواهند. - دیگــر چه چیز را ؟ -
می توانند از شما بخواهند که ببینید- چه چیز را ببینم ؟ »

آن وفت کشیش به اطراف خود نظری انداخت و با صدائی کــه ناگهان آن را خسته یافتم ، جـواب داد : « از
همه این سنگها درد و رنج نشت می کند ، من این را می دانم . و هرگز فارغ از غم و غصه به آنها نگاه نکرده ام . اما
، از ته قلب ، می دانم که بدبخت ترین شماها از تاریکی درونشان ، بیرون آمدن صورتی الهی را دیده اند . مسی شود از
شما خواست که این صورت را ببینید .»

من کمی تحریک شده بودم . گفتم ماه هاست که به این دیوار ها نگاه می کنـم . هیچ چیز یا هیچ کس در
دنیا نبوده است که به خوبی این سنگها شناخته باشمش . من شاید هــم مـدت درازیست که صورتی را در میـان آنها

۲




ج….:عجوکرده \م.\م] \..صن صورت رنگ آرهـ٫.ە]نوداً٬.,٬_[ە‏ دو\ش ر\د\ذ٬وّم٬هحە:\.,._ن‏ صه_ورتم_]رى!_ودەوم_ن آث_ر\ بییهوده
ج…ڤجوكردە\م.و\کذژن٬آ.غد)ج]وّه]مهٔ٬ده\سدن‏ ،ودرظ_رصورت،وّەـژ٫نکردندردر\[٬ر\سسسهٔگهج٬أط#_چوّد{._دهغ_ودم‏

کشیش با حزن مخصوصی به من نگاه کـرد . اکنون کاماًل پشتم را به دیـوار تکیه داده بودم . و روز روی
پیشانیم روان بود . چند کلمه ای گفت که من نشنیدم . و تند از من پرسید آیا به او اجمازه سی دهـم که مرا پبوسد ؟
جواب دادم «نه» او برگشت و بطرف دیوار رفت و به آهستگی دستش را روی آن کشید و زیر لب زمزمه کـرد : « پس
آیا این زمین را به این حد دوست دارید ؟ » هیچ جواب ندادم .
مدت درازی مبهوت باقی ماند . وجودش روی من سنگینی می کرد و عصبانیم می ساخت . می خواسـتم بسه او
بگویم برود و راختم بگذارد . که ناگهان در حالی که به طرف من برمی گشت ، با ان مخصوصی فریــاد کشـید : « نه
، من نمیتوانم حرفهای شما را باور کنم . مطمئنم که آرزوی یک زندگی دیگر به شما دست داده است . » به او جـواب
دادم البته ، اما این آرزو هم مثل آرزوی متمول شدن ؛ یا خوب شنا کردن ، یا داشتن دهان زیبا ، چنـــدان اهمیتی ندارد
. همه این آرزوها در یک ردیف اند . اما او وسط کالمم دوید و می خواست بداند آن زندگــی دیگـر را چگونه مسی بینم
آنگاه ، به طرقش فریاد کشیدم : « حیاتی که در آن ، بتوانم از این زندگیم چیزی را به خاطر بیاورم » ، و بالفاصلـه به
او گفتم که دیگر حوصله ندارم . او باز می خواست با من از خدا حرف بزند . امـا مـن به طرفش رفتم و سعی کـردم
برای آخرین بار به او بفهمانم که برای من وقت کمی باقیمانده است . و نسی خواهـم آنرا با خدا از دسـت بدهــم . او
سعی کرد موضوع را عوض کند . و از من پرسید برای چه او را « آقا» می نامم و « پدرم » نمــی گویـم . این مطلب
مرا عصبانی کرد و به او جواب دادم که پدر من نیست چون با دیگران است .
در حالی که دستش را روی شانه ام می گذاشت گفت : « نه پسرم ، من با شما هستم . اما شما نمـی توانید این
مطلب را درک کنید . زیرا قلبی کور دارید . من برای شما دعا خواهم کرد . »
آنگاه ، نمی دانم چرا چیزی درونم ترکید که با تمام قوا فریاد کشیدم و به او ناسزا گفتم و گفتمش که دیگر دعا
نکند ، و اگر گورش را گم کند بهتر است . یخه قبـسایش را گرفتم و آنچه را که ته قلبم بود با حرکاتی ناشــی از
خوشحالی و خشم بر سرش ریختم . چقدر از خودش مطمئن بود ، نیست ؟ با وجود این ، هییچ یک از قین هـای او
ارزش یک تار موی زنی را نداشت . حتی مطمئن نبود به اینکه زنده است . چون مثل یک مـرده سی زیست. درست
است که من چیزی در دست نداشتم . اما اقاًل از خودم مطمئن بودم . از همه چیز مطمئن بودم بسیار مطمثـن تر از او .
مطمئن از زندگیم و از این مرگی که می خواست فرا برسد . بله . من چیزی جز این نداشتم . و الاقل ، ایــن حقیقـت را
در بر می گرفتم ، همان طور که آن حقیقت مرا در بر می گرفت . من حق داشته ام بازهم حق داشتم همیشه هــم حق
خواهم داشت . با چنان روشی زندگی کرده بودم و می توانستم با روش دیگری هم زندگـی کـرده باشــم . این را کـرده
بودم و آنرا نکرده بودم . آن را کرده بودم پس این کار را نمی توانستم بکنم . و بعد ؟ مثل این بود که در همه اوقـات

ـد٬هٔ٬٬ر]ا,ظ\وخەثجژژنآردەكمد#ڤکــاكه\رەأوّوکمدتدسس‎ و،ەؤ٬..ە.وّدنر..\رأظذ٬وّ\‎

 

هیچ چیز ، هیچ چیز اهمیتی نداشت و من به خوبی می دانستم چرا . او نیز مسی دانست چـرا - در مدت همه این
زندگی پوچی که بارش را به دوش کشیده بودم ، از اعماق آینده ام ، و از میان سالهائی که هنوز نیـامده بودند وزشی
تاریک به جانم می وزید که در مسیر خود ، همه چیز را یکسان می کرد . همه چیزهــائی را که در سـالهائی نه چندان
واقعی تر از آنها که زیسته ام به من نشان داده می شد . برای من مــرگ دیگران یا عشـق یک مـادر ، چه اهمیتی
اهمیتی داشت ؟ در صورتی که یک سرنوشت تنها می بایست مرا برگزیند . و با من میلیاردها نفر مرجح بودند که مشل

8 \ (




این کشیش خود را برادر من می دانستند . پس آیا او می فهمید ؟ آیا می فهمید ؟ همه مردم مرجح اند . هیـیچ چیز جز
همین آدمهائی که در قبال مرگ دیگران مرجحند وجود ندارد . دیگـــران را نیز محکـوم خواهن د کرد . او را نیز روزی
محکوم خواهند کرد . چه اهمیتی داشت اگر او را بخاطر این که در مراسم تدفین مادرش گریه نکرده است اعـدام کنند
5 سگ ساالمانوی پیر به خمان اندازه زنش ارؤش داشت ، آن رنک ریزة و فرزنیز درست به اندازة آن زن پاریسی که
ماسون با او ازدواج کرده بود ، مقصر بود ، یا به اندازه ماری که مایل بود بـا مــن ازدواج کند . چه اهمیتی داشت که
ریمون هم مثل سلست ، که ارزشش بیش از او بود ، رفیق من بشود ؟ چه اهمیتی داشت که ماری امـروز دهــانش را به
سوی « مرسو» ی تازه ای ارزانی دارد ؟ پس او که خود محکومی بیش نیست می فـهمد ؟ و از اعماق آینده ام … از
این همه مطالب که فریاد کنان گفتم داشتم خفه می شــدم . امـا دیگــر کشـیش را از دستم خالص کرده بودند . و
نگهبانان بودند که مرا تهدید می کردند . با وجود این ، کشیش ، آنها را آرام ساخت و یک لحظه ساکت مـرا نگاه کرد

او رفت و من آرامش خود را باز یافتم . از حال رفته بـــودم و خودم را روی تخست انداختم . گمـان می کنـم
خو\!_.ە.دم.٬ر.٬._(\ووّف!_.ە.د\رر٬٬هٔ٬دم،رس٬ذ]رهظـ]رویصوروّثبودوّد.صد\ظـ]ىکوظـس:.أن[]٬:ەسصرس_.بد،بژظ_أیر*هٔء_\ص.ــا٬‏
.رژى٬رسووّمک،راً٬ة:؛.وّەظـأ{:«]و\خذگهىكرد.آر\شژوّ٬اً_(ف\..رن٬٬٬ـ].ر….:.أنخو\بآ[ژد،ظه٬)چ_ژنم_ددر{._أدرم_ن‏
داخل می شد . در این لحظه و از انتهای شب ، سوت کشتی ها به صدا درآمد . این سوت ها عزیمـت به طـرف دنیائی
ر\کەاًکموندررطرسڤکســانوى\شمســارودڵ٬كلام،هىک(ذودر(اًى\وسث_](ژ_من\رمد,_عج٬أىزرأر،ث_ەم_أذ(م‏
فکر کردم . به نظرم آمد که می فهمیدم برای چه در پایان زندگی ، تازه « نامزد » گرفته بود ، برای چه بازی
زندگانی از سر گرفتن را در آورده بود . آنجا ، آنجا نیز ، در اطراف آن نوانخانه ای که زنـندگـی هـا در آن خاموش می
شدند ، شب همچون وقفه ای ، همچو لحظه استراحتی خزن انگیز بود . اگر مادرم هنگام مرگش ، خــود را در آنجـا آزاد
می یافت ، و اگر خود را آماده از سر گرفتن زندگی می دید ، هیچکس ، هیچکس ، حسق نداشت بر او بگرید . و مـن
نیز خود را آماده این حس می کردم که همه چیز را از سر بگیرم . مثل این که این خشم بیش از اندازه مـرا از درد تهی
ژ\(\صدح]فس]حەەل]س\ـد(ل([لر\سر*٬خـىکەخر\(سـأنرس.أ(هظم]دود،سدر\ىاًژڵ_نث_]((٬_ود(أ؛_ەد(٬ء_ەــاس‏
قیدی و بی مهری جذاب دنیا سپردم . و از اینکه درک کردم دنیا این قدر به من شبیه است و باالخره اینق در برادرانه
است ، حس کردم که خوشبخت بوده ام و باز هم خواهم بود . برای اینکه همه چیز کامل باشد ، و ب رای اینکه خودم
را هر چه کمتر حس کنم ، برایم فقط این آرزو باقی مانده بود کـه در روز اعدامـم ، تماشاچیـان بسیاری حضور بهم