BSM211 Veritabanı Yönetim Sistemleri - Celal ÇEKEN, İsmail ÖZTEL, Veysel Harun ŞAHİN

SQL Programlama: Fonksiyon/Saklı Yordam, Koşul İfadeleri, Döngü İfadeleri, İmleç (Cursor), Tetikleyici (Trigger), Hazır Fonksiyonlar

Konular

Fonksiyon (Function) / Saklı Yordam (Stored Procedure)
Koşul İfadeleri, Döngü İfadeleri
Fonksiyon / Saklı Yordam Örnekleri
İmleç (Cursor)
Tetikleyici (Trigger)
Hazır Fonksiyonlar

Pagila örnek veritabanını kullanmaktadır. (VB Diyagramı: https://dataedo.com/samples/html/Pagila/doc/Pagila_10/modules/Paglia_database_diagram_103/module.html)

Fonksiyon (Function) / Saklı Yordam (Stored Procedure)

Fonksiyonlar / saklı yordamlar, sistem kataloğunda saklanan SQL ifadeleridir. Fonksiyonlar / saklı yordamlar; uygulama yazılımları, tetikleyici ya da başka bir fonksiyon / saklı yordam tarafından çağrılabilirler.

Avantajları

Uygulamanın başarımını iyileştirir.
- Fonksiyonlar / saklı yordamlar, bir defa oluşturulduktan sonra derlenerek sistem kataloğunda saklanır. Her çağrıldıklarında SQL motoru tarafından derlenmek zorunda olan SQL ifadelerine göre çok daha hızlıdır.
Uygulama ile veritabanı sunucusu arasındaki trafiği azaltır.
- Uzun SQL ifadeleri yerine fonksiyonun / saklı yordamın adını ve parametrelerini göndermek yeterlidir. Ara sonuçların istemci ve sunucu arasında gönderilmesi önlenir.
Yeniden kullanılabilir (reusable).
- Tasarım ve uygulama geliştirme sürecini hızlandırır.
Güvenliğin sağlanması açısından çok kullanışlıdır.
- Veritabanı yöneticisi, fonksiyonlara / saklı yordamlara hangi uygulamalar tarafından erişileceğini, tabloların güvenlik düzeyleriyle uğraşmadan, kolayca belirleyebilir.

Dezavantajları

Uygulamanın iş mantığı veritabanı sunucusuna kaydırıldığı için uygulama ile veritabanı arasındaki bağımlılık artar ve veritabanından bağımsız kodlama yapmak gitgide imkansızlaşır.
Veritabanı tasarımının anlaşılabilirliğini düşürür.
- Görünür veritabanı yapısının arkasında, ilişkileri kolayca anlaşılayamayan başka bir yapı oluştururlar.
Fonksiyon / saklı yordam ile program yazmak, değiştirmek (sürüm kontrolü) ve hata bulmak zordur.
Veritabanı Yönetim Sistemi, veri depolama ve listeleme işlerine ek olarak farklı işler yapmak zorunda da kalacağı için bellek kullanımı ve işlem zamanı açısından olumsuz sonuçlara neden olabilir.
Fonksiyonların / saklı yordamların yapacağı işler uygulama yazılımlarına da yaptırılabilir.

Fonksiyon Örneği 1

CREATE OR REPLACE FUNCTION inch2m(sayiInch REAL)
RETURNS REAL
AS
$$ -- Fonksiyon govdesinin (tanımının) başlangıcı
BEGIN
    RETURN 2.54 * sayiINCH / 100;
END;
$$ -- Fonksiyon govdesinin (tanımının) sonu
LANGUAGE plpgsql;

Fonksiyon çağrısı

SELECT * FROM inch2m(10);

Koşul İfadeleri

IF miktar > 0 THEN
    ...
ELSE
    ...
END IF;

IF miktar < 100 THEN
    ...
ELSEIF miktar >= 100 AND miktar < 200 THEN
    ...
ELSEIF miktar >= 200 AND miktar < 300 THEN
    ...
ELSE
    ...
END IF;

CASE
    WHEN sonuc > 0 THEN
        ...
    WHEN sonuc < 0 THEN
        ...
    ELSE
        ...
END CASE;

CASE sonuc
    WHEN 0 THEN
        ...
    WHEN 1 THEN
        ...
    ELSE
        ...
END CASE;

https://www.postgresql.org/docs/current/plpgsql-control-structures.html

Fonksiyon Örneği 2

CREATE OR REPLACE FUNCTION "fonksiyonTanimlama"(mesaj text, altKarakterSayisi SMALLINT, tekrarSayisi integer)
RETURNS TEXT -- SETOF TEXT, SETOF RECORD diyerek çok sayıda değerin döndürülmesi de mümkündür
AS  
$$
DECLARE
    sonuc TEXT; -- Değişken tanımlama bloğu
BEGIN
    sonuc := '';
    IF tekrarSayisi > 0 THEN
        FOR i IN 1 .. tekrarSayisi LOOP
            sonuc := sonuc || i || '.' || SUBSTRING(mesaj FROM 1 FOR altKarakterSayisi) || E'\r\n';
            -- E: string içerisindeki (E)scape karakterleri için...
        END LOOP;
    END IF;
    RETURN sonuc;
END;
$$
LANGUAGE 'plpgsql' IMMUTABLE SECURITY DEFINER;

IMMUTABLE: Aynı girişler için aynı çıkışları üretir. Böylece, fonksiyonun gövde kısmı bir kez çalıştırıldıktan sonra diğer çağrılarda çalıştırılmaz. Optimizasyon mümkün olabilir.
Varsayılan VOLATILE: Fonksiyon değeri değişebilir dolayısıyla optimizasyon yapılamaz.
SECURITY DEFINER: Fonksiyon, oluşturan kullanıcının yetkileriyle çalıştırılır.
Varsayılan SECURITY INVOKER: Fonksiyon, çağıran kullanıcının yetkileri ile çalıştırılır.
Fonksiyon çağrısı

SELECT "fonksiyonTanimlama"('Deneme', 2::SMALLINT, 10);

Dil Desteği Ekleme

Linux
plperl diliyle program yazabilmek için plperl dil desteğini ekleme.
BilgisayarAdi@KullaniciAdi:~$ sudo apt-get install postgresql-plperl-9.6
Application Stack Builder uygulaması mevcutsa bu uygulama aracılığı ile de EDB Language Pack yüklenerek ek dil paketleri eklenebilir.
Dil paketi yüklendikten sonra dilin oluşturulması gerekir.

CREATE LANGUAGE "plperl";

Ekli dilleri göster.

SELECT * FROM "pg_language";

https://www.postgresql.org/docs/current/catalog-pg-language.html

Fonksiyon Örneği 3

plperl dili ile örnek bir fonksiyon örneği aşağıda görülmektedir.

CREATE FUNCTION "kucukOlaniDondur" (INT, INT)
RETURNS INTEGER 
AS
$$
    if ($_[0] > $_[1]) 
    { 
		return $_[1]; 
    }
    return $_[0];
$$
LANGUAGE "plperl";

Fonksiyon çağrısı

SELECT "kucukOlaniDondur"(12,6)

Fonksiyon Örneği 4

Bir SELECT sorgusunun sonuç kümesi içerisinde dolanımın nasıl yapılacağını gösteren fonksiyon örneği aşağıda gösterilmektedir.

CREATE OR REPLACE FUNCTION kayitDolanimi()
RETURNS TEXT
AS
$$
DECLARE
    musteri customer%ROWTYPE; -- customer."CustomerID"%TYPE
    sonuc TEXT;
BEGIN
    sonuc := '';
    FOR musteri IN SELECT * FROM customer LOOP
        sonuc := sonuc || musteri."customer_id" || E'\t' || musteri."first_name" || E'\r\n';
    END LOOP;
    RETURN sonuc;
END;
$$
LANGUAGE 'plpgsql';

Fonksiyon çağrısı

SELECT  kayitDolanimi();

Fonksiyon Örneği 5

Tablo döndüren fonksiyon örneği aşağıdadır.

CREATE OR REPLACE FUNCTION personelAra(personelNo INT)
RETURNS TABLE(numara INT, adi VARCHAR(40), soyadi VARCHAR(40)) 
AS 
$$
BEGIN
    RETURN QUERY SELECT "staff_id", "first_name", "last_name" FROM staff
                 WHERE "staff_id" = personelNo;
END;
$$
LANGUAGE "plpgsql";

Fonksiyon çağrısı

SELECT * FROM personelAra(1);

Fonksiyon Örneği 6

Fonksiyon içerisinden fonksiyon çağırma örneği aşağıdadır.

CREATE OR REPLACE FUNCTION public.odemetoplami(personelno INTEGER)
RETURNS TEXT
LANGUAGE "plpgsql"
AS
$$
DECLARE
    personel RECORD;
    miktar NUMERIC;
BEGIN
    personel := personelAra(personelNo);
    miktar := (SELECT SUM(amount) FROM payment WHERE staff_id = personelNo); 

    RETURN personel."numara" || E'\t' || personel."adi" || E'\t' || miktar;
END
$$;

Fonksiyon çağrısı

SELECT odemeToplami(2);

Fonksiyon Örneği 7

Argüman listesinde çıkış parametresi tanımlanan fonksiyon örneği aşağıdadır.

CREATE OR REPLACE FUNCTION inch2cm(sayiInch REAL, OUT sayiCM REAL)
AS 
$$
BEGIN
    sayiCM := 2.54 * sayiINCH;
END;
$$
LANGUAGE "plpgsql";

Fonksiyon çağrısı

SELECT * FROM inch2cm(2);

Saklı Yordam (Stored Procedure)

SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE gibi DML komutlarının içerisinden çağrılamaz.
return ile geriye değer döndürmezler.
"call" ifadesi ile çağırılırlar.
"commit"/"rollback" yapılabilir (fonksiyon atomiktir- başlama ve bitiş tek işlemdir. İçerisinde "commit" işlemi yapılamaz).

Saklı Yordam Örneği 1

CREATE TABLE "public"."musteriodemeleri" (
     "id" Bigint,
     "musteriadi" varchar(50),
     "musterisoyadi" varchar(50),
     "magazayoneticisiadi" varchar(50),
     "magazayoneticisisoyadi" varchar(50),
     "toplamodeme" double precision,
     "tarih" timestamp);

create sequence sequence1;

CREATE OR REPLACE PROCEDURE public.musteriodemelerinihesapla1(storeid smallint)
-- Mağazaya göre müşteri ödemelerini hesaplayan saklı yordam
    LANGUAGE plpgsql
AS
$$
DECLARE
    customerrow customer%ROWTYPE;
    yoneticiid smallint;
    yonetici record;
    odemetoplami double precision;
BEGIN
    yoneticiid:= (select manager_staff_id from public.store where store_id=storeid);
    yonetici:= personelAra(yoneticiid);
    FOR customerrow IN SELECT * FROM customer where store_id=storeid order by customer_id
        LOOP
            odemetoplami:=(SELECT SUM(amount) FROM payment WHERE customer_id = customerrow.customer_id);
            INSERT INTO musteriodemeleri(id, musteriadi,musterisoyadi,magazayoneticisiadi,magazayoneticisisoyadi, toplamodeme, tarih)
            VALUES (NEXTVAL('public.sequence1'), customerrow.first_name, customerrow.last_name, yonetici.adi, yonetici.soyadi,odemetoplami,current_timestamp );
        END LOOP;
END;
$$

call musteriodemelerinihesapla1(1::smallint);

İmleç (Cursor)

İmleç (cursor), sorgu sonucunun toplu olarak oluşturulması yerine parça parça (satır satır) oluşturulmasını sağlar.
LIMIT ve OFFSET yapılarının da benzer bir işi yaptığını hatırlayınız.
Yük dengeleme, uygulama sunucusunun, veritabanı sunucusunun ve istemci belleğinin verimli kullanımı vb. amaçlar için kullanılabilir.

İmleç Örneği

CREATE OR REPLACE FUNCTION filmAra(yapimYili INTEGER, filmAdi TEXT)
RETURNS TEXT
AS
$$
DECLARE
    filmAdlari TEXT DEFAULT '';
    film RECORD;
    filmImleci CURSOR(yapimYili INTEGER) FOR SELECT * FROM film WHERE release_year = yapimYili;
BEGIN
   OPEN filmImleci(yapimYili);
   LOOP
      FETCH filmImleci INTO film;
      EXIT WHEN NOT FOUND;
      IF film.title LIKE filmAdi || '%' THEN
          filmAdlari := filmAdlari || film.title || ':' || film.release_year|| E'\r\n';
      END IF;
   END LOOP;
   CLOSE filmImleci;

   RETURN filmAdlari;
END;
$$
LANGUAGE 'plpgsql';

Fonksiyon çağrısı

SELECT * FROM filmAra(2006, 'T');

Tetikleyici (Trigger)

https://www.postgresql.org/docs/current/sql-createtrigger.html
INSERT, UPDATE ve DELETE (PostgreSQL'de TRUNCATE için de tanımlanabilir) işlemleri ile birlikte otomatik olarak çalıştırılabilen fonksiyonlardır.

Avantajları

Veri bütünlüğünün sağlanması için alternatif bir yoldur. (Örneğin; ürün satıldığında stok miktarının da azaltılması)
Zamanlanmış görevler için alternatif bir yoldur.
- Görevler beklenmeden INSERT, UPDATE ve DELETE işlemlerinden önce ya da sonra otomatik olarak yerine getirilebilir.
- Örneğin; kaydı silinen müşteriyi, "EskiMusteriler" tablosuna gönderme.
Tablolardaki değişikliklerin günlüğünün tutulması (logging) işlemlerinde oldukça faydalıdır.
- Örneğin; kişinin şifre değişikliğini log tablosuna gönder.

Dezavantajları

Veritabanı tasarımının anlaşılabilirliğini düşürür.
- Fonksiyonlarla / saklı yordamlarla birlikte görünür veritabanı yapısının arkasında başka bir yapı oluştururlar.
Ek iş yükü oluştururlar ve dolayısıyla işlem gecikmeleri artabilir.
- Tablolarla ilgili her değişiklikte çalıştıkları için ek iş yükü oluştururlar ve bunun sonucu olarak işlem gecikmeleri artabilir.

Tetikleyici Örneği

NorthWind veritabanı kullanmaktadır.

Ürünlerin birim fiyat değişimlerini izlemek için kullanılan bir tetikleyici örneği aşağıdadır.

CREATE TABLE "public"."UrunDegisikligiIzle" (
	"kayitNo" serial,
	"urunNo" SmallInt NOT NULL,
	"eskiBirimFiyat" Real NOT NULL,
	"yeniBirimFiyat" Real NOT NULL,
	"degisiklikTarihi" TIMESTAMP NOT NULL,
	CONSTRAINT "PK" PRIMARY KEY ("kayitNo")
);

CREATE OR REPLACE FUNCTION "urunDegisikligiTR1"()
RETURNS TRIGGER 
AS
$$
BEGIN
    IF NEW."UnitPrice" <> OLD."UnitPrice" THEN
        INSERT INTO "UrunDegisikligiIzle"("urunNo", "eskiBirimFiyat", "yeniBirimFiyat", "degisiklikTarihi")
        VALUES(OLD."ProductID", OLD."UnitPrice", NEW."UnitPrice", CURRENT_TIMESTAMP::TIMESTAMP);
    END IF;

    RETURN NEW;
END;
$$
LANGUAGE "plpgsql";

CREATE TRIGGER "urunBirimFiyatDegistiginde"
BEFORE UPDATE ON "products"
FOR EACH ROW
EXECUTE PROCEDURE "urunDegisikligiTR1"();

UPDATE "products"
SET "UnitPrice" = 100
WHERE "ProductID" = 4

Before İfadesi

Ekleme ve güncelleme işleminde yeni verinin değiştirilebilmesini/denetimini sağlar

CREATE OR REPLACE FUNCTION "kayitEkleTR1"()
RETURNS TRIGGER 
AS
$$
BEGIN
    NEW."CompanyName" = UPPER(NEW."CompanyName"); -- büyük harfe dönüştürdükten sonra ekle
    NEW."ContactName" = TRIM(NEW."ContactName"); -- Önceki ve sonraki boşlukları temizle
    IF NEW."City" IS NULL THEN
            RAISE EXCEPTION 'Sehir alanı boş olamaz';  
    END IF;
    RETURN NEW;
END;
$$
LANGUAGE "plpgsql";

CREATE TRIGGER "kayitKontrol"
BEFORE INSERT OR UPDATE ON "customers"  -- veriyi eklemeden/değiştirmeden önce üzerinde işlem yap
FOR EACH ROW
EXECUTE PROCEDURE "kayitEkleTR1"();

INSERT INTO "customers" ( "CustomerID","CompanyName", "ContactName") 
VALUES ( '45', 'Abc Ltd.', '    Ayşe Yalın     ' );

INSERT INTO "customers" ( "CustomerID","CompanyName", "ContactName","City") 
VALUES ( '45', 'Abc Ltd.', '    Ayşe Yalın     ', 'Sakarya' );

ALTER TABLE "products"
DISABLE TRIGGER "urunBirimFiyatDegistiginde";

ALTER TABLE "products"
ENABLE TRIGGER "urunBirimFiyatDegistiginde";

ALTER TABLE "products"
DISABLE TRIGGER ALL;

ALTER TABLE "products"
ENABLE TRIGGER ALL;

DROP TRIGGER "urunBirimFiyatDegistiginde" ON "products";

DROP TRIGGER IF EXISTS "urunBirimFiyatDegistiginde" ON "products";

PostgreSQL Hazır Fonksiyonları

Tarih ve Zaman Fonksiyonları

https://www.postgresql.org/docs/11/functions-datetime.html

CURRENT_DATE

O anki tarihi seç.

SELECT CURRENT_DATE; -- 2019-11-29

CURRENT_TIME

O anki zamanı seç.
Zaman bölgesiyle birlikte.

SELECT CURRENT_TIME; -- 10:36:58.477505+03

LOCALTIME

O anki zamanı seç.
Zaman bölgesi olmadan.

SELECT LOCALTIME;  -- 10:29:23.910726

CURRENT_TIMESTAMP

O anki tarih ve zamanı birlikte seç.
TIMESTAMP: Tarih + Zaman
Zaman bölgesi ile birlikte.

SELECT CURRENT_TIMESTAMP; -- 2019-11-29 10:32:45.738494+03

NOW()

O anki zamanı seç.
CURRENT_TIMESTAMP ile aynı.

SELECT NOW(); -- 2019-11-29 10:32:27.821435+03

LOCALTIMESTAMP

O anki tarih ve zamanı birlikte seç.
TIMESTAMP: Tarih + Zaman
Zaman bölgesi olmadan.

SELECT LOCALTIMESTAMP; -- 2019-11-29 10:33:16.82736

AGE

Aralıktaki zamanı döndür.

SELECT AGE(timestamp '2018-04-10', timestamp '1957-06-13'); -- 60 years 9 mons 27 days

Verilen zamandan günümüze kadar olan zamanı döndür.

SELECT AGE(timestamp '2018-10-07 23:00:01'); -- 1 year 1 mon 21 days 00:59:59

Verilen tarihten günümüze kadar olan zamanı döndür.
Yaş hesapla.

SELECT AGE(timestamp '2000-10-07'); -- 19 years 1 mon 22 days

DATE_PART() / EXTRACT()

DATE_PART() ve EXTRACT() fonksiyonları, tarih/zaman'dan ya da zaman diliminden(interval) istenen bölümü almak için kullanılır.

SELECT DATE_PART('years', AGE(timestamp '2000-10-07'));

SELECT DATE_PART('day', INTERVAL '2 years 5 months 4 days');

SELECT EXTRACT(day from INTERVAL '2 years 5 months 4 days');

SELECT EXTRACT(hour from timestamp '2018-12-10 19:27:45');

DATE_TRUNC

Tarih-zaman bilgisini istenilen hassasiyette göstermek için kullanılır.

SELECT DATE_TRUNC('minute', timestamp '2018-10-07 23:05:40'); -- 2018-10-07 23:05:00

JUSTIFY_DAYS

Zaman aralığını 30 günlük periyotlara bölerek ifade et.

SELECT JUSTIFY_DAYS(interval '51 days');  -- 1 ay 21 gün

JUSTIFY_HOURS

Zaman aralığını 24 saatlik periyotlara bölerek ifade et.

SELECT JUSTIFY_HOURS(interval '27 hours'); -- 1 gün 03:00:00

JUSTIFY_INTERVAL

Zaman aralığını hem JUSTIFY_DAYS hem de JUSTIFY_HOURS kullanarak işaretleri de dikkate alarak ifade et.

SELECT JUSTIFY_INTERVAL(interval '1 mon -1 hour') -- 29 gün 23:00:00

EXTRACT EPOCH

UNIX zaman damgasının başından (1.1.1970'den) belli bri ana kadar geçen süre (sn. cinsinden).
Şu ana kadar geçen süre.

SELECT EXTRACT(EPOCH FROM NOW()); -- 1575267225.07053

Verilen zamana kadar geçen süre.

SELECT EXTRACT(EPOCH FROM TIMESTAMP WITH TIME ZONE '2018-12-10 20:38:40.12-08'); -- 982384720.12

TO_TIMESTAMP

Zaman damgasına dönüştürme.
UNIX zamanının başlangıç değerini (epoch = 0) UNIX zaman damgasına dönüştür.

SELECT TO_TIMESTAMP(0); -- 1970-01-01 02:00:00+02

Belli bir epoch değerini UNIX zaman damgasına dönüştür.

SELECT TO_TIMESTAMP(1544503120.12); -- 2018-12-11 07:38:40.12+03

TO_CHAR

Tarih zaman biçimlendirme.

SELECT TO_CHAR(current_timestamp, 'HH24:MI:SS:MS'); -- HH12, MS Milisecond, US microsecond

SELECT TO_CHAR(current_timestamp, 'DD/MM/YYYY');   -- YYYY year (4 basamak), YY, TZ	time zone

Tarih zaman fonksiyonu kullanımı örneği

Pagila veritabanından film kiralama sürelerinin bulunması

SELECT customer_id, to_char(rental_date, 'DD/MM/YYYY'  ), return_date,
         age(return_date, rental_date)
FROM rental
WHERE return_date IS NOT NULL
ORDER BY 3 DESC

Matematiksel Fonksiyonlar

https://www.postgresql.org/docs/current/functions-math.html

Karakter Katarı (String) Fonksiyonları

https://www.postgresql.org/docs/current/functions-string.html

Veri Tipi Biçimlendirme Fonksiyonları

https://www.postgresql.org/docs/current/functions-formatting.html

Provide feedback

Saved searches

Use saved searches to filter your results more quickly

VYS10.md

VYS10.md

SQL Programlama: Fonksiyon/Saklı Yordam, Koşul İfadeleri, Döngü İfadeleri, İmleç (Cursor), Tetikleyici (Trigger), Hazır Fonksiyonlar

Konular

Fonksiyon (Function) / Saklı Yordam (Stored Procedure)

Avantajları

Dezavantajları

Fonksiyon Örneği 1

Koşul İfadeleri

Fonksiyon Örneği 2

Dil Desteği Ekleme

Fonksiyon Örneği 3

Fonksiyon Örneği 4

Fonksiyon Örneği 5

Fonksiyon Örneği 6

Fonksiyon Örneği 7

Saklı Yordam (Stored Procedure)

Saklı Yordam Örneği 1

İmleç (Cursor)

İmleç Örneği

Tetikleyici (Trigger)

Avantajları

Dezavantajları

Tetikleyici Örneği

Before İfadesi

PostgreSQL Hazır Fonksiyonları

Tarih ve Zaman Fonksiyonları

Matematiksel Fonksiyonlar

Karakter Katarı (String) Fonksiyonları

Veri Tipi Biçimlendirme Fonksiyonları

Files

VYS10.md

Latest commit

History

VYS10.md

File metadata and controls

SQL Programlama: Fonksiyon/Saklı Yordam, Koşul İfadeleri, Döngü İfadeleri, İmleç (Cursor), Tetikleyici (Trigger), Hazır Fonksiyonlar

Konular

Fonksiyon (Function) / Saklı Yordam (Stored Procedure)

Avantajları

Dezavantajları

Fonksiyon Örneği 1

Koşul İfadeleri

Fonksiyon Örneği 2

Dil Desteği Ekleme

Fonksiyon Örneği 3

Fonksiyon Örneği 4

Fonksiyon Örneği 5

Fonksiyon Örneği 6

Fonksiyon Örneği 7

Saklı Yordam (Stored Procedure)

Saklı Yordam Örneği 1

İmleç (Cursor)

İmleç Örneği

Tetikleyici (Trigger)

Avantajları

Dezavantajları

Tetikleyici Örneği

Before İfadesi

PostgreSQL Hazır Fonksiyonları

Tarih ve Zaman Fonksiyonları

Matematiksel Fonksiyonlar

Karakter Katarı (String) Fonksiyonları

Veri Tipi Biçimlendirme Fonksiyonları